Haza Risaletün Finnahiv/Bu Nahiv ilminde bir Risaledir.
Bismillah...
Hamdele ve salveleden sonra...
Beş şeyi bilmek gerek..Hamid,mahmud,hamd,mahmudu bi ve aleyh..
Hamid,musannıfdır.Mahmud olan Allah (c.c)dır.Hamd ise masdar manası dır.
Mahmud bih hamd lafzı yani texi dir.Mahmud aleyh ise telif edilen risaledir.

Denilirse, Neden “Elahmdülillah” denildi de,”Lillahil hamd” denilmedi..
Cevaben Kuranı mecide iktida için böyle başladı.Hamdin kendisi hamd edildikce bizi nimete götürür.
Makam ise ifade-i tahsis dir.Asıl olan mubtedadın takdimidir.Bu tahsisde haberin mubteda ya takdim edilmesine
ihtiyac kalmadı.
Yahut Allah c.c. ğayelerin ğayesi ve vesilelerin ğayesidir bu sebepten tahsis ifade eder.YahutAllaha hamd en
şerefli ve en aziz ve en elyak olan dır.Allahın zatına tazim onun şanındandır.Bu sebepten Hamd takdim edildi.

Bilesinki,amili zarfla birlikte bulunmadğında,o zaman zarfın musteğar ve lüğavi
olması sahih olur.Şu örnekte olduğu gibi:”Essalatü fil mescidi Efdalü” gibi.
Eğer amil zarf ile birlikte olmada ittihad ederse,musteğar olması sahihdir.Müfred deki fesahat ve “Zeydün hasenün
minhuma Amrun”daki salat gibi.

Bilesinki,Efali tefdil den sonra Men kelimesi bulunursa,men eğer tefdil siğasına tealluk ederse,efali tefdil mansı
taşır.
Eğer maddesine tealluk ederseo zaman tefdil manası olmaz.”El insanu eammu min zeydin”Men ise genellikle
siğaile değil maddsine tealluk eder.Elzem olan ise efali tefdilin lam ve min iki emir de mecmunda istimalidir.
Bu ise batıldır.
Bilesinki kelam mutlak kullanılır.hem kızbe hem sıdka ihtimali vardır.
Yahut kelime; kaziyye,mesele,mükaddime,matlub,ve hükme şamil olması bakımından netice olur.kelime yada
mesülün anh,cüzü delil,matlubu minh,hasıl olur.

Bilesinki isim beş nevidir.

a)kendi nefsinde bir manaya delalet eder.
b)sıfat olmayan bir mana delalet eder.
c)kalbi fiilerden olmaz.
d)alemde olmaz.
e)zarf da olmaz.

Bilesinki;
teakaddümde beşçeşittir.

Tekaddümü zamani;Eb in ebne tekaddümü gibi.
Tekaddümü vasfi;Barii tealanın halka tekaddümü gibi.
Nesebi;imamın cemaata tekaddümü gibi.
Riyasi;Sültanın raiyyesi üzerine teakaddümü gibi.
nazmisinai;tasavvurun tasdike tekaddümü gibi.

Bilesinki;
Manalar zihni süretlerdir ki,Lafzıların hizasına konulur.
-Akılda hasıl olan itibarıyla süret,
-lafızdan maksud olan şeye mana denir.
-Lafızdan hasıl olana mefhum denir.
-Mahuve nin cevabında mekul olarak denilenlerise mahiyetdir.
-Hariçte sübutu itibariyle hakikat dnir.

Bilesinki;

ZU-UM bir kaç manaya gelir.
-Zanın üç harekesi mümkin.
-Kavil manasına gelir,hem hak hem de yalan(kizbe) ihtimali olur.Fakat Batılda kullanımı daha fazladır.
-Zan manasına gelir.O zaman iki meful alır,Hüsnü çelebi(çelebinin hüsnü demek gibi.)

İ'lem kelimesinin istimali üç vecihdir.
Falem,fa ile..,valem vav ile..,ilem bunlarız kullanılır.
Fa ile gelirse,fa da teferru manası bulunduğundan daha önce gelenlere bizim kulak vermemizi davet eder,uyarır.
Vav ile gelirse,hem öncesi hem de sonrasına uyarı tenbih vardır.Zira vav da cem manası vardır.
ilem geldiğinde,daha sonrasına tenbih vardır.

MUTLAK ile AAM arasına ne fark vardır.

-mutlak ferdlere alel sebilil bedel tenavül eder.Racül demek gibi.
-sıfat olarak efrada tenavül eder.İnnel insane lefi chusrin gibi..

İrabdan mahalli olmayan Cümleler sekizdir.
1.Cümle- ibtidaiyye..
2.Mubteda ve haber arasına gelen cümle.
3.Sıfat ve mevsuf arasında gelen cümle.
4.Amil ile mamül arasında gelen cümle.
5.Hal ile zil hal arasında gelen cümle.
6.Kasem ve cevap arasında gelen cümle.
7.Kavil ve makul arasında gelen cümle.
8.Şar ve ceza arasında gelen cümle.

MAHZUF İLE MUKADDER ARASINDA FARK NEDİR?

-mukadder de eser hala kalıcıdır.
-mahzuf da ise eser hala kalıcı olmaz.

Bilesinki,mubteda ile haber arasında mutabat gerekir.
-eğer haber ifrad,tenis ve tezkir olarak muştak ise..

-zarf eğer mazıya izafe olursa,fetha üzerine mebni olur.
örnek:min yevmin halaktü..
-muzariye izafet olursa,fetha üzerine mebni ve murab olmada ihtilaf vardır.Esah olan murab olduğudur.
Yevme yegumu örneği gibi.

Fiil masdara isnad edildğinde fiil "vaga"manasına gelir.(Ve izel huttatül hutvatü)gibi.
İsmi zahir muzmer yerine gelir.o zaman işaret olunan da muzmerdir ismi zahir değil.

(MEn ve Semme)
->Ellam manasına gelir.Yani illet manasına..
Bu durumda ibtidai anlamına gelir.Bu mana ise asli manadır.Euzü billahimineşeytanirracim örneğinde olduğu gibi.
Bu örnekte de olduğu gibi"min ecli"ile tefsir edilir.Lam ve ecli rarasında huluv ve cem in ademine beyan vardır.
Bu sebepten;
Bilesink, "mea"kelimesi tabiye değilde metbua dahil olarak gelir.Örnek cael veziru meassültan,,aksi denmez.

İKTİSAR İLE İHTİSAR ARASINA NE FARK VARDIR?

a)iktisar da mahzuf nesyen mensiyya unutulur.
b)ihtisar da mahzüf menviyyen mahzufdur,geri gelebilir.
Buna icaz müradifdir.

CEVEPİLE CEZA ARASINDA FARK NEDİR
-ceza manada cevap lafız da kullanılır.
-her şeyde eğer lafız murad edilirse buna alem denir.

Muzmar ile mubhem arasında ki fark nedir?
-muzmar da makabline işaret edilir.
-mubhem de ma badine işaret vardır.

İki şey arasında ittihad sekiz yerde olur.

1.Cinsde olur,mucanese denir.
2.Nevi d olur,mumasele denir.
3.Hassa da olursa, müşakele olur.
4.Keyfiyyet de olursa,müşabehet denir.
5.Kemmiyyet de olursa,müsavat denir.
6.Etrafda olursa,mutabakat denir.
7.İzafet de olursa,münasebet denir.
8.Vazi,cüz ve ecza da olursa,müvazene denir.

BİLSEİNKİ,EĞER BİR FİİL MUAYYEN UZUV İLE İLGİLİYSE,O FİİLİ MUTEADDİ DİR.
DAREBE Bİ YEDİHİ REKASA Bİ RİCLİH GİBİ.BASARA Bİ AYNİHİ GİBİ.
EĞER FİİLİ BÜTÜN BİR AZA İLE İLGİLİ VE NİSBET EDİLİRSE O FİİİL LAZIM FİİFLDİR.
KAME ZEYDÜN,MATE ZEYDÜN,DAHALE,HARECE,VE CELESE GİBİ...HER FEN VE KAİDE VE ZABT DA AYNIDIR.

HASIR DA ALTI KISIMDIR.
1.C'ALİ..KİTABIN ÜÇ BABA HASRI GİBİ MUNHASIR KILMAK.
2.AKLİ..KELİME İSİM,FİİL VE HARF OMASINA MUNHASIR KILMAK,NEFİ VE İSBAT ARASINDA KILMAKTIR.
3.VUGUİ..VAKIYA MUNHASIR DIR,DÖRT MEZHEP İMAMLARI GİBİ.
4.İSTİGRAYİ..AKLİ,VAZİ,TABİ DLALETİN VUGU VE İNHISARIDIR.BURADA BAŞA BİR ŞEYE İHTİMAL OLMAZ.
5.ŞERİ..SADECE ŞARİ EMREDER.NAMAZ,ORUC,ZEKAT..
6.ORFİ..ORF EHLİ TERTİB EDER.KÜLLİ İNISAR İLE BEŞE İNHISARI GİBİ.

"MA BADE" KELİMESİ BİR ÇOK MANAYA GELİR.
1.Faslel hıtab:
2.Tekid
3.Tefdil.

Emma nın aslı mehma dır.Mehma nın asılı "ma sümme"dır.Bir başka ma da ziyade oldu,o azman "ma ma" oldu.
birinci maya bir ha tebdil edildi.lafız tahsin olsun diye..ozaman "mehma "oldu.
TESAMUH nedir?
Tesmauh:Kelamdan ğarazı bilmek ve bir lafzın takdıirine ıhtiyac duymaktır.
Bu sebepten kasde mukarin mecazın tekellümüna tesamuh denir.

Ettesahül nedir;Tesahül ihmale mukarin mecazin tekellümüdür.
Hakikati istilah ve hakikati urf arasındaki fark nedir?
Nakil belliyse o hakikati istilahdır,değilse urfidir.

Bilesinki,isnad bir tür zam dır..bağlamak.İstilahdaysa,mutlak yada mukayyed,yahut tam ve ihbariye ,
inşaiye olsun,manada bir nisbetin idrakıdir.Ebul beka ya göre isnad,muhataba,dinleyiciye tam ifadetmek için bir
yahut birden fazla kelimenin hakikaten diğerine zammi,
bağlanmasıdır.
Mevsul nedir?
-el takısının özelliği gibi,bazen mahud harici olan a işaret için olur.
-zira zikri ya kinaye yahut sarahaten tekaddüm etti.
-zira bunun olduğuna dair karineler vardır.
-her nekadar aslen zikri tekaddüm olsada,bu böyledir.
..charecel emirü,,eğer emir den başkası belde de olmassa,yahut tek biri varsa...
-bazen de nefsi hakikate işaret için gelir.
-min haysü huve huve itibarıyla cins için olur.
-cemi efradının zimninda bulunması bakımından cins için olur.
-yahut bazı efradının zımnında vucudu itibarıyla cins için olur.
BASRALILARA GÖRE ZARF 8 YERDE AMEL EDER.
1.Zarf mubdtedanın haberi olarak gelirse.Fiddari Ğulamuhu...
2.Zarf sıfat olarak gelirse.Racülün biyedihi sanatun...
3.Zarf mevsul için sila olursa. bismi.Tebarekellezi biyedihil mülk..
4.Zarf,zi hal için hal olarak gelirse.Ce eni zeydün beyne yedeyhi ğülamuhu..
5.Zarf,hemze-i istifham a müteammid olursa.E fiddari zeydün?
6.Zarf harfi nefiye müteammid olarak gelir.Ma biddari ricalün.
7.Zarfın faili masdar olması.Finnari tagsirun ve ğafletün gibi.
8.Zarfın failinin masdar manasına gelmesi.İndi enneke gaimun gibi.Buralarda zarfdan sonra vaki olan
isimlerzarfda failin fiili olarak mefudur.
İZAFETİ LAMİYE İKİ KISIMDIR
1.Bu kısımda lamın izharı caizdir,eğer muzaf ve müzafı ileyh arasında mubayenet olursa.
2.Bu kısım da lamın izharı caiz değildir,aam hassa izafet olmuşsa.Amdi de olduğu gibi.lamı istilahıyye
lüğavi beyaniyye denir.
Kelam lüğatde duvali erbaa,vel hat,vel işaret,yada bir şeı ayin halindan macazen anlaşılma,tekellüm ve bihi
manalarına gelir.Yada tabir olunan manaların nefsindeki manasına gelir.Yada imamı sevbeveyhe göre
mecaz değilde ifade bakımından mürekkeb lafzın anlamına gelir. Yada Hıtab etmeye denir.Yada bir yada birden
çok kelimenin kendisiyle tekellüm ettiği cins anlamına gelir.Vavı atıf gibi.Mümeyyiz mesmua harflerden muntazım olur.
"Dedecenki" demek gibi..
Raziye göre;Kelam,gavil,lafız lüğatde hepsi bir manayadır.Mucem harflerden her hangi birine yada birden çoğuna
ister bir mana yı müfid olsun ister olmasın ıtlak olunur.
Lakin kelm denilince meşhur olan,bir yada birden fazla harfden mürekkeb demektir.Söz olarak femden huruc edene lafız
denir.Örnek;Lafzatullah denmez,Kelamullah dendiği yerde..

Vehim,şek,zan ve yakin arasında ne fark vardır?
-Hakdan başkasına ıhtimalı olmayana Yakin denir.Allahu ilahuna,Muhammedün rasülüna demek gibi.
-Zan ise subute ihtimali ile olur.Zeydün kaimun demek gibi.
-Şek isie iki tarafı eşit bir şekilde ihtimali vardır.
-vehim de ise,delalet sübütü ve ğayrısına ihtimali vardır.Ancak sübütü mercuh ve mağlub dur.

Bilesinki;Müzari fiili mukadder "hatta"ile nasb olur.Sirtü hatta edhulelgaryete..gibi.
-"lamı key" den sonra da nasb olur.sirtü le edchuleha.gibi..
-"lamı cuhud" dan sonra da nasb olur.Ma kanallahu liyuazzibehum.
-"Fa"i sebebiyyeden sonra nasb olur.Zerni feükrimeke..gibi.
-"Vav"dan sonra nasb olur.La tekulussemek ve taşribelebene..
-"ev"leelzemennek ev tutiyni hakki.gibi.
Fail üç kısımdır.
-lafız ve mana da olur.Game zeydün gibi.
-sadece lafız da fail olur.Mate zeydün..gibi.
-sadece manade fail olur.Kefa billahi gibi. Bu arapca risalesi tercümesi 223.12.15 de tamamlandı.
Bismillah...
Hamdele ve salveleden sonra...
Beş şeyi bilmek gerek..Hamid,mahmud,hamd,mahmudu bi ve aleyh..
mid,musannıfdır.Mahmud olan Allah (c.c)dır.Hamd ise masdar manası dır.
Mahmud bih hamd lafzı yani texi dir.Mahmud aleyh ise telif edilen risaledir.
Denilirse, Neden “Elahmdülillah” denildi de,”Lillahil hamd” denilmedi..
Cevaben Kuranı mecide iktida için böyle başladı.Hamdin kendisi hamd edildikce bizi nimete götürür.
Makam ise ifade-i tahsis dir.Asıl olan mubtedadın takdimidir.Bu tahsisde haberin mubteda ya takdim edilmesine
ihtiyac kalmadı.
Yahut Allah c.c. ğayelerin ğayesi ve vesilelerin ğayesidir bu sebepten tahsis ifade eder.YahutAllaha hamd en
şerefli ve en aziz ve en elyak olan dır.Allahın zatına tazim onun şanındandır.Bu sebepten Hamd takdim edildi.

Bilesinki,amili zarfla birlikte bulunmadğında,o zaman zarfın musteğar ve lüğavi
olması sahih olur.Şu örnekte olduğu gibi:”Essalatü fil mescidi Efdalü” gibi.
Eğer amil zarf ile birlikte olmada ittihad ederse,musteğar olması sahihdir.Müfred deki fesahat ve “Zeydün hasenün
minhuma Amrun”daki salat gibi.

Bilesinki,Efali tefdil den sonra Men kelimesi bulunursa,men eğer tefdil siğasına tealluk ederse,efali tefdil mansı
taşır.
Eğer maddesine tealluk ederseo zaman tefdil manası olmaz.”El insanu eammu min zeydin”Men ise genellikle
siğaile değil maddsine tealluk eder.Elzem olan ise efali tefdilin lam ve min iki emir de mecmunda istimalidir.
Bu ise batıldır.
Bilesinki kelam mutlak kullanılır.hem kızbe hem sıdka ihtimali vardır.
Yahut kelime; kaziyye,mesele,mükaddime,matlub,ve hükme şamil olması bakımından netice olur.kelime yada
mesülün anh,cüzü
delil,matlubu minh,hasıl olur.

Bilesinki isim beş nevidir.

a)kendi nefsinde bir manaya delalet eder.
b)sıfat olmayan bir mana delalet eder.
c)kalbi fiilerden olmaz.
d)alemde olmaz.
e)zarf da olmaz.
Bilesinki teakaddümde beşçeşittir.

Tekaddümü zamani;Eb in ebne tekaddümü gibi.
Tekaddümü vasfi;Barii tealanın halka tekaddümü gibi.
Nesebi;imamın cemaata tekaddümü gibi.
Riyasi;Sültanın raiyyesi üzerine teakaddümü gibi.
nazmisinai;tasavvurun tasdike tekaddümü gibi.

Bilesinki;Manalar zihni süretlerdir ki,Lafzıların hizasına konulur.
-Akılda hasıl olan itibarıyla süret,
-lafızdan maksud olan şeye mana denir.
-Lafızdan hasıl olana mefhum denir.
-Mahuve nin cevabında mekul olarak denilenlerise mahiyetdir.
-Hariçte sübutu itibariyle hakikat dnir.

Bilesinki;

ZU-UM bir kaç manaya gelir.
-Zanın üç harekesi mümkin.
-Kavil manasına gelir,hem hak hem de yalan(kizbe) ihtimali olur.Fakat Batılda kullanımı daha fazladır.
-Zan manasına gelir.O zaman iki meful alır,Hüsnü çelebi(çelebinin hüsnü demek gibi.)

İ'lem kelimesinin istimali üç vecihdir.
Falem,fa ile..,valem vav ile..,ilem bunlarız kullanılır.
Fa ile gelirse,fa da teferru manası bulunduğundan daha önce gelenlere bizim kulak vermemizi davet eder,uyarır.
Vav ile gelirse,hem öncesi hem de sonrasına uyarı tenbih vardır.Zira vav da cem manası vardır.
ilem geldiğinde,daha sonrasına tenbih vardır.

MUTLAK ile AAM arasına ne fark vardır.

-mutlak ferdlere alel sebilil bedel tenavül eder.Racül demek gibi.
-sıfat olarak efrada tenavül eder.İnnel insane lefi chusrin gibi..

İrabdan mahalli olmayan Cümleler sekizdir.
1.Cümle- ibtidaiyye..
2.Mubteda ve haber arasına gelen cümle.
3.Sıfat ve mevsuf arasında gelen cümle.
4.Amil ile mamül arasında gelen cümle.
5.Hal ile zil hal arasında gelen cümle.
6.Kasem ve cevap arasında gelen cümle.
7.Kavil ve makul arasında gelen cümle.
8.Şar ve ceza arasında gelen cümle.

MAHZUF İLE MUKADDER ARASINDA FARK NEDİR?

-mukadder de eser hala kalıcıdır.
-mahzuf da ise eser hala kalıcı olmaz.

Bilesinki,mubteda ile haber arasında mutabat gerekir.
-eğer haber ifrad,tenis ve tezkir olarak muştak ise..

-zarf eğer mazıya izafe olursa,fetha üzerine mebni olur.
örnek:min yevmin halaktü..
-muzariye izafet olursa,fetha üzerine mebni ve murab olmada ihtilaf vardır.Esah olan murab olduğudur.
Yevme yegumu örneği gibi.

Fiil masdara isnad edildğinde fiil "vaga"manasına gelir.(Ve izel huttatül hutvatü)gibi.
İsmi zahir muzmer yerine gelir.o zaman işaret olunan da muzmerdir ismi zahir değil.

(MEn ve Semme)
->Ellam manasına gelir.Yani illet manasına..
Bu durumda ibtidai anlamına gelir.Bu mana ise asli manadır.Euzü billahimineşeytanirracim örneğinde olduğu gibi.
Bu örnekte de olduğu gibi"min ecli"ile tefsir edilir.Lam ve ecli rarasında huluv ve cem in ademine beyan vardır.
Bu sebepten;
Bilesink, "mea"kelimesi tabiye değilde metbua dahil olarak gelir.Örnek cael veziru meassültan,,aksi denmez.

İKTİSAR İLE İHTİSAR ARASINA NE FARK VARDIR?

a)iktisar da mahzuf nesyen mensiyya unutulur.
b)ihtisar da mahzüf menviyyen mahzufdur,geri gelebilir.
Buna icaz müradifdir.

CEVEPİLE CEZA ARASINDA FARK NEDİR
-ceza manada cevap lafız da kullanılır.
-her şeyde eğer lafız murad edilirse buna alem denir.

Muzmar ile mubhem arasında ki fark nedir?
-muzmar da makabline işaret edilir.
-mubhem de ma badine işaret vardır.

İki şey arasında ittihad sekiz yerde olur.

1.Cinsde olur,mucanese denir.
2.Nevi d olur,mumasele denir.
3.Hassa da olursa, müşakele olur.
4.Keyfiyyet de olursa,müşabehet denir.
5.Kemmiyyet de olursa,müsavat denir.
6.Etrafda olursa,mutabakat denir.
7.İzafet de olursa,münasebet denir.
8.Vazi,cüz ve ecza da olursa,müvazene denir.

BİLSEİNKİ,EĞER BİR FİİL MUAYYEN UZUV İLE İLGİLİYSE,O FİİLİ MUTEADDİ DİR.
DAREBE Bİ YEDİHİ REKASA Bİ RİCLİH GİBİ.BASARA Bİ AYNİHİ GİBİ.
EĞER FİİLİ BÜTÜN BİR AZA İLE İLGİLİ VE NİSBET EDİLİRSE O FİİİL LAZIM FİİFLDİR.
KAME ZEYDÜN,MATE ZEYDÜN,DAHALE,HARECE,VE CELESE GİBİ...HER FEN VE KAİDE VE ZABT DA AYNIDIR.

HASIR DA ALTI KISIMDIR.
1.C'ALİ..KİTABIN ÜÇ BABA HASRI GİBİ MUNHASIR KILMAK.
2.AKLİ..KELİME İSİM,FİİL VE HARF OMASINA MUNHASIR KILMAK,NEFİ VE İSBAT ARASINDA KILMAKTIR.
3.VUGUİ..VAKIYA MUNHASIR DIR,DÖRT MEZHEP İMAMLARI GİBİ.
4.İSTİGRAYİ..AKLİ,VAZİ,TABİ DLALETİN VUGU VE İNHISARIDIR.BURADA BAŞA BİR ŞEYE İHTİMAL OLMAZ.
5.ŞERİ..SADECE ŞARİ EMREDER.NAMAZ,ORUC,ZEKAT..
6.ORFİ..ORF EHLİ TERTİB EDER.KÜLLİ İNISAR İLE BEŞE İNHISARI GİBİ.

"MA BADE" KELİMESİ BİR ÇOK MANAYA GELİR.
1.Faslel hıtab:
2.Tekid
3.Tefdil.

Emma nın aslı mehma dır.Mehma nın asılı "ma sümme"dır.Bir başka ma da ziyade oldu,o azman "ma ma" oldu.
birinci maya bir ha tebdil edildi.lafız tahsin olsun diye..ozaman "mehma "oldu.
TESAMUH nedir?
Tesmauh:Kelamdan ğarazı bilmek ve bir lafzın takdıirine ıhtiyac duymaktır.
Bu sebepten kasde mukarin mecazın tekellümüna tesamuh denir.

Ettesahül nedir;Tesahül ihmale mukarin mecazin tekellümüdür.
Hakikati istilah ve hakikati urf arasındaki fark nedir?
Nakil belliyse o hakikati istilahdır,değilse urfidir.

Bilesinki,isnad bir tür zam dır..bağlamak.İstilahdaysa,mutlak yada mukayyed,yahut tam ve ihbariye ,
inşaiye olsun,manada bir nisbetin idrakıdir.Ebul beka ya göre isnad,muhataba,dinleyiciye tam ifadetmek için bir
yahut birden fazla kelimenin hakikaten diğerine zammi,
bağlanmasıdır.
Mevsul nedir?
-el takısının özelliği gibi,bazen mahud harici olan a işaret için olur.
-zira zikri ya kinaye yahut sarahaten tekaddüm etti.
-zira bunun olduğuna dair karineler vardır.
-her nekadar aslen zikri tekaddüm olsada,bu böyledir.
..charecel emirü,,eğer emir den başkası belde de olmassa,yahut tek biri varsa...
-bazen de nefsi hakikate işaret için gelir.
-min haysü huve huve itibarıyla cins için olur.
-cemi efradının zimninda bulunması bakımından cins için olur.
-yahut bazı efradının zımnında vucudu itibarıyla cins için olur.
BASRALILARA GÖRE ZARF 8 YERDE AMEL EDER.
1.Zarf mubdtedanın haberi olarak gelirse.Fiddari Ğulamuhu...
2.Zarf sıfat olarak gelirse.Racülün biyedihi sanatun...
3.Zarf mevsul için sila olursa. bismi.Tebarekellezi biyedihil mülk..
4.Zarf,zi hal için hal olarak gelirse.Ce eni zeydün beyne yedeyhi ğülamuhu..
5.Zarf,hemze-i istifham a müteammid olursa.E fiddari zeydün?
6.Zarf harfi nefiye müteammid olarak gelir.Ma biddari ricalün.
7.Zarfın faili masdar olması.Finnari tagsirun ve ğafletün gibi.
8.Zarfın failinin masdar manasına gelmesi.İndi enneke gaimun gibi.Buralarda zarfdan sonra vaki olan
isimlerzarfda failin fiili olarak mefudur.
İZAFETİ LAMİYE İKİ KISIMDIR
1.Bu kısımda lamın izharı caizdir,eğer muzaf ve müzafı ileyh arasında mubayenet olursa.
2.Bu kısım da lamın izharı caiz değildir,aam hassa izafet olmuşsa.Amdi de olduğu gibi.lamı istilahıyye
lüğavi beyaniyye denir.
Kelam lüğatde duvali erbaa,vel hat,vel işaret,yada bir şeı ayin halindan macazen anlaşılma,tekellüm ve bihi
manalarına gelir.Yada tabir olunan manaların nefsindeki manasına gelir.Yada imamı sevbeveyhe göre
mecaz değilde ifade bakımından mürekkeb lafzın anlamına gelir. Yada Hıtab etmeye denir.Yada bir yada birden
çok kelimenin kendisiyle tekellüm ettiği cins anlamına gelir.Vavı atıf gibi.Mümeyyiz mesmua harflerden muntazım olur.
"Dedecenki" demek gibi..
Raziye göre;Kelam,gavil,lafız lüğatde hepsi bir manayadır.Mucem harflerden her hangi birine yada birden çoğuna
ister bir mana yı müfid olsun ister olmasın ıtlak olunur.
Lakin kelm denilince meşhur olan,bir yada birden fazla harfden mürekkeb demektir.Söz olarak femden huruc edene lafız
denir.Örnek;Lafzatullah denmez,Kelamullah dendiği yerde..

Vehim,şek,zan ve yakin arasında ne fark vardır?
-Hakdan başkasına ıhtimalı olmayana Yakin denir.Allahu ilahuna,Muhammedün rasülüna demek gibi.
-Zan ise subute ihtimali ile olur.Zeydün kaimun demek gibi.
-Şek isie iki tarafı eşit bir şekilde ihtimali vardır.
-vehim de ise,delalet sübütü ve ğayrısına ihtimali vardır.Ancak sübütü mercuh ve mağlub dur.

Bilesinki;Müzari fiili mukadder "hatta"ile nasb olur.Sirtü hatta edhulelgaryete..gibi.
-"lamı key" den sonra da nasb olur.sirtü le edchuleha.gibi..
-"lamı cuhud" dan sonra da nasb olur.Ma kanallahu liyuazzibehum.
-"Fa"i sebebiyyeden sonra nasb olur.Zerni feükrimeke..gibi.
-"Vav"dan sonra nasb olur.La tekulussemek ve taşribelebene..
-"ev"leelzemennek ev tutiyni hakki.gibi.
Fail üç kısımdır.
-lafız ve mana da olur.Game zeydün gibi.
-sadece lafız da fail olur.Mate zeydün..gibi.
-sadece manade fail olur.Kefa billahi gibi.
Bu arapca risalesi tercümesi 223.12.15 de tamamlandı.