(Ve her namazın ahirin de tahiyat okuyacak kadar oturmak)ve dahi erkanda(rükünler de) tertib farzdır.
Mesela kıyamı ruku üzerine takdim ruku sücud üzerine takdim ile tertibe riayet gibi.Ve Ebu Hanife indin de "hurucu bi sunih" farzdır.Yani namazın ahirin de çıkmak kasdıyla bir nesneyi işlemek .(Namazın vacibleri)Vacibi kasd ile terk eder ise keraheti tahrimeyle mekruhdur.
İyadesi vacib olur.Noksanıyla caiz olur.Sehiv ile terk eder ise sehiv secde vacib olur.
(İki rekat de fatiha okumak)İmamı Azam indin de ve zammı süreden evvel okumak ve zammı süreden evvel ve tamamı okumak dahi vacibdir.
İmamı şafi rükündür dedi.Fatiha ile bir mikdar zammı süre okumak farzdır dedi.
Bir süre veya üç ayet veya bir uzun ayet veya kısa üç ayet(miktadrı fatihaye koşmak)vacibdir.iki evveli rekatlerde kıraati tayin etmek iki secdeyi birbirinin ardınca etmek rükuda ve secdeyi etmek,doğruldukta buna kaveme derler.Evvelki secdeden kalkup doğruldukta ki buna celse derler.
Celse de bir defa subhanallah diyecek kadar durur.Buna Tadili erkan derler. İmamı Yusuf ve şafii indin de farzdır.İmamynden bir rivayetde sünnetdir.Çoğu nas(deliller)
bu meseleden ğafildir.
Dört yahud üç rekatlı namazlarda iki rekatını kıldıktan sonra Tahiyat okuyacak kadar oturmak namaz için de(Tahiyyat okumak)
esah rivayet de vacibdir.Ebu Cafer kavli üzerine sünnetdir.Bir de rivayet olundu ki bir gün bir arabi Rasülüllah a.s huzurun da namaz kıldı, lakin hafif kıldı tadili erkana çok dikkat etmedi. Rasülüllah Ey kişi kalk namazını tekrar kıl dedi.Ol dahi evvelki gibi tekrar kıldı.Rasülüllah namazını tekrar kıl dedi.Ol dahi tekrar kıldı.
Rasülüllah üçüncü defa da kıldıkta ..ol arabi Rasülüllaha ya Rasülüllah bana namaz kılmayı öğret..
Pes ondan sonra Peyğamber (as) namazın farzlarını vaciblerini ve sünnetleriyle ve adablarıyla kılınışını öğretti.Onun için imamlarımız tadili erkana riayet etmek lazıımdır dediler.Ve dahi Fukeha buyurdular ki namaz kıldıktan sonra tahiyatı okuduktan sonra selamı sağında kimler varsa,onlara niyet eyleye.
Yalınız kılar ise hemen melaikeye niyet eyleye.Namaz kılanın yanın da ne mikdar melaike vardır deyu ihtilaf olundu.Bazıları beş bazıları 160 melaike vardır deyu rivayet ettiler..bayram tekbirleri öğle ikindi namazlarının farzlarında gizli okumak gerekir.Eğer yalınız ise.Gece kılınan nafile namazlar da kuranı açık okumakta muhayyer dir.Sünneti terketmekle namaz fasid olmaz. Kasıd ile olsun sehiv ile olsun.Lakin itaba müstehak olur.Ekseri kitablar da böylece beyan olundu.(İftitah tekbirlerin de ellerini kaldırmak er kulağının yumuşağına değin ,bazıları baş parmağını kulağının yumuşağına değirir dedi.
Bayram namazların da dahi böyledir.(Avret çenesine değin ellerini kaldırır.Muhtar olan budur. Kunut da ve cenaze de dahi böyledir.
Sübhaneke ve Euzu besmeleyi gizli ve il iki rekat da iftitah tekbirinin ardınca okuya.)Bu her ikisi kurana tabidir.Onun üçün muktedi okuma sadece imam okur.Her namazın başında besmeleyi fatihanın evvelinde okuya.Zammı sürelerin başın da besmele okumaya.Kıyam da sağ elini sol elin üstüne muhkem tutar.Baş parmağı ile işaret parmağını halaka yaparak sol elin bileklerini bağlaya. göbeğinin altında er ise,avret ise göğsüne kor.)Sonun da( amin demek)
Fatiahyı okuduktan sonra ya imamı dinledikten sonra ya rukuya indikte ve secdeye indikte.ve secde den kalktıkta Allahu ekber demek ruku da (üç kere Subhane rabbiyel azim demek)Manası Benim rabbim zaman ve mekandan ve cismani olmaktan münezehdir.Şeriki ve nairi yoktur.Olmak imkanı dahi yoktur.Yaratıcı ol dur, ondan ğayri yaratıcı yoktur. Azemti maneviye ve kibriya ile muttasifdir.İmdi edna mertebe budur ki eksik our ise mekruhdur.
Tek olmak güzeldir.Eğer beş kere yahut 7 kere ziyade ederse efdal dir.Bazı fukeha demişler dir ki imam beş kere diye taki cemaat üçkere diyebilsin.
(ruku da ellerini dizlerinin üstüne koyub parmaklarını açıp baş ve arkasını düz eylemek.Rükudan baş kaldırdıkta "semiallahu limen hamide demek"
Manası:Allahu teala hamdedenlerin hamdini kabül etti demek. (İmama ise "rabbena lekel hamd" demek imama uydu ise.)Manası Ey bizim rabbaimiz hamd
sana dır."(İkisini cem etmek yalınız kılar ise)Esah olan budur.(secde de üç kere sübhane rabbiyel ala demek)Sede de alın ve yüzün (alının ve yüzün (ikisnin bile yere değirmek)Bu Ebu Hanife katın da yalınız burunu üzerine secde etmek özürsüz caizdir.Lakin mekruhdur.
İmamayn indin de hiç caiz değildir.Yalınız özürsüz bir tek aza üzerine secde etmek caiz değildir.
Bazıları mekruhdur dedi.
Secde de el parmakları birbirine değirmek ve karın uyluğundan çıkıp kollarını yerden kaldırmak.)Eğer secde eden er ise,avret ise karınını uyluklarına yapıştıra.Kollarını yerden kaldırmak secde de er ise,Avret ise karınını uyluklarına yapıştırıp kollarını yere değirtmek )Ayak parmak ucları ve dizkapakları ücları ve yüz üzerine
sece etmek gerekir.(Tahiyat okur iken elllerini uylukları üzerine koymak parmakları kendi haline ola.)Ne pek aça ve ne pek kapa,dizlerini tutmaya
(Tahiyat okumaya oturdukta sol ayağı üzerine oturup sağ ayağını dikmek er ise ,eğer avret ise iki ayaklarını sağ canibinden çıkarup sol taraf üzerine otura.Namazın ahirinden tahiyat dan sonra salevat okuya.önce sağına sonra soluna selam vere.
Namazın Mekruhları
(Namazın için de boynunu eğib bakmak )zaruretsiz(kaftanından ya gövdesindn bir nesne ile uyanmak.Zira abesdir.(Secde yerin de taş gidermek)
zaruretsiz bir kere olursa mekruh olmaz.(Parmağını çatlatmak )bu her kere mekruhdur.Zira kavmi Lut amelidir demişlier.(elini böğrüne koymak)
memnudur.(bağdaş kurup özürsüz bir kere ya iki kere bir yerini kaşımak)Bir rükün de üç kere kaşırsa namazı fasiddir.
(Okulluğunda giyub onunla ekabire yanına varamadığı kaftanıyla namaz kılmak)Yani iyi libası variken eski püskü ve kirli paslı libasıyla namaz kılmak(
Adem yüzüne karşu durup namaz kılmak )hailsiz ve zaruretsiz(oda(ateşe) karşı kılmak)mecusiye teşebbüh olduğu için (ama Muma karşı ve kadile karşı kılmak mekruh değildir.)müşabeheti sabıka olmadığı için(eğer ateşe tapınmaya benzer bi durum olursa harama yakın mekruhdur.
(önünde veya üstün de veya kaftanın da hayvan sureti olmak)meğer gayet de küçük secilmez ola..ya başı kesik nakıs ola.yahud canlı nesne sureti
olmaya..ol zaman mekruh değildir.(Gernemek ve esnemek)kaçan esnemek iktiza eylese ağızın yuma..Zira şeytanidir diye mervidir.
(Kaftanın ensesine )ya başına alupkolların koltuğundan çıkarmak)ehli kitaba teşebbüh olduğu için (iki ökcesi üzerine oturmak)inciklerin deyub (kelb gibi)
oturmak(gözün yummak)bunlar menhidir.(başı kubbe kılmak tezellül içun değil ise)eğer ziyade tezarru içün olur ise mekruh değildir.(Secde de ve tehaiyat de eli ve ayağı ve parmaklarını kıbleden eğmek)Zira parmakları ve kollareı doğrusundan ola.Ve ayakları kıbleye doğru yöneltmekdir.
Avucunu kosa ya arkasını kıbleye kosa namazı caiz olmaz.Teveccühü tam bulunmadığı içün nas bu meseleden ğafillerdir.
(saf ardında yalınız durup imama uyumak)önünde açık yer variken eğer açık yer olmasa layık olan imamı rukuya varınca müntazır ola.İhtimaldir ki bir kimse dahi gele onunla bile dura.gelmez ise yalınız dura ..ondan geru yanına bir kimseyi çekmeye ..zira fi zamanina ekser nas cahil olmağla namazı fesade sebeb ve mücadeleye müeddi olur.(Kabre karşı namaz kılmak arada perdesiz necasete karşu kılmak)hailsiz vemurdar koku olan yer de böyle.(
bir avretle beraber durup başka başka namaz kılmak ayak yolu tekazası variken kılmak)bevil ve ğait ve yel siklati gibi namaz esnasın da dahi tekaza zuhur eder ise böyledir.(Secde den kalktıkta dizin ellerinden önden kaldırmak secde de bir ayağını kaldırmak.ikisini kaldırsa müfsid olur.
(üfürmek)Eğer savtı işidilirse eğer iki ya üç harf zahir olur ise namazı fasid olur.(İmamdan öne geldi)yani onadan evvel (rukuya inmek)ve rukudan başını evvel kaldırmak (önceden secdeye gitmek)secde den (önceden başını kaldırmak)Peyğamberimiz a.s buyurdu ki imamdan evvel başını kaldıran kişi korkmaz mı,başı eşek başına dönmeden deyu buyurdu.(sedeye inerken ellerin yere dizinden evvel komak)özürsüz(yere ve duvara dayanub kalkmak9özürsüz(namaz için de alnından toprak silmek)özürsüz(bir süre atlamak)evvelki rekat de okuduğu sürenin ardın da olan süreyi ikinci rekat d okumayub onun ardındaki süreyi okumak layık değildir.
Meğer üçüncü süre ile ayıra demişler.(ikinci rekat da evvelki rekat da okuduğunun üstünden okumak farzdır.)bütün süre olsu gerekse ayet olsun(bir rekat de bir süreyi tekrar okumak ve iki rekat de bir süreyi kasıd ile okumak farzdır.)Ğayri okumaya kadir ise nafile mekruh değildir.İkinci rekat de okuduğu evvelde okuduğundan üç ayet artık olmak(İmam ardın da kuran okumak)bu ziyade mekruhdur.(dülbend dönüşüne secde etmek)Özürsüz ..zira secd yerin katılığını bulmak şartdır.Alınından yukarı sarığının kemerine secde eylese Ve elini yere değse caiz değildir.
(Ayak üzere durur iken asaya ya duvara dayanmak)özürsüz (rukuya indikte veya kalktıkta ellerini yukaru kaldırmak çeneni ve kolları açıkla kılmak)özürsüz (önünden adam geçmek ihtimali olan yer de sütreyi terk etmek )İmamın sütresi cemate kafidir.Sütre bir arşın miktarı parmak kalınlığın da olmak gerek.ve yakın dike sağ kaşı yahud sol kaşı karşısına dike ..Mescide ileride yarar iken geri turmak mekruhdur.Ve önün de geçmek caizdir.İleriki safa varmak için ğayri nesne için geçmek günahdır. Peyğamberimiz Muhammed a.s namaz kılanın önünden geçmede nekadar günah olduğunu geçen kimse bileydi kırk yıl durdu,sabır edup geçmezdi.deyu buyurdu.(ayetleri ve tesbihleri parmağıyla saymak imam mıhrab da yalınız durmak) Mıhrabın için yüksek olup bütün içeri girse mekruhdur. Ama ayakları mescid de ve secdesi mıhrab da olsa mekruh değildir. İmam mihrabın ğayride kılmak )özürsüz.(imam yalınız alçakta durup cümle cemat yüksekte olmak veyahud cümle cemat alçakta olup imam yüksekte olmak mekruhdur.dediler.
Bazıları adam boyu ve bazıları bir arşın miktarı yüksek olmak mekruhdur deiler. Ama bazı cemat imam ile olsa mekruh olmaz.Besmele yi amini cehirle demek rukuya inerken kuranı tamam etmek intikalat da meşruya olan ezkarı intikal tamam olduktan sonra demek)Yani tekbirleri yerlerinden ayırmak her zikiri ve kıraatı mahallinden ğayri yerde demek ,bu iki keraheti müştemildir. Biri mahallinden ayırmak ve biri mahalli olmayan yer de demektir.Her nesne mahallin de müstahsen dir.
(Ruku un ve sücudun tesbihlerin başını kaldırdıktan sonra demek)gibi ikişer mekruh vardır.)Kah sağına ve kah soluna eğilmek ve sallanmak)huşuya münafi v nesne komak)kasıd ile gül ve anber gibi kasıdsız zarar vermez.
Namazın Müfsidleri
Namaz kılar iken söz söylemek.)kasıd ile olsu n sehiv ile olsun,uyurken olsun uyanık iken olsunaz olsun çok olsun.(Gülmek kendi işideck kadar)namazı bozar.(ama abdesti )sınmaz.(Boğazını Ayıtlamak)zaruretsiz eğer muztar olursa boğazın da balğam cemolup teneffüse mani omak gibi ve ağsırmak gibi namazı bozmaz.
(sakız çiğnemek başın ve sakalını taramak üç kere)Mütevaliyen olursa bir rükün de müfsiddir.(Üç kere bir yerini kaşımak)her yerinde elini kaldırmakla(Bir rükün de iki ayağı ile divar depmek)ya bir ayağıyla üç kere depmek(Bir rükün de imama önüne geçmek)zaruretsiz iki saf kadar yürümek bir yerden ama bir saf kadar yürüse
ve dursa yine bir saf kadar yürüse yine tursa böylece nekadar yürüse namazı bozulmaz.deyu hülasa da ve ğayri de beyan olundu.(sec de d iki ayağını kaldırmak)Yalınız birini kaldırsa fasid olmaz.(Bir avretle beraber durmak imama uydukta ya ardında durmak ,Eğer imama avrete imamaeti niyet etti ise ve illa avretin namazı caiz olmaz.Bu bab da bir kaç şart vardır.Evvela er ile avret bir imama uya.saniyen avret iştiha olunur magulesinden ola.Saniyen namazlarının cihetleri beraber ola.rabiyen ma beyinlerin de bir nesne olmayaHamisen hiç olmaz ise bir rükün eda edecek kadar beraber dura Sadisen cenaze namazının ğayri namaz ola.Bu suretler de erin namazı fasid olur.(Yüzünü ve göğsünü yerden ve kıbleden ayırmak)özürsüz yalınız yüznü ayırsa zarar etmez.(İmamının ğayriyi fetih etmek)Yani namaz kılan kimsenin yanın da imamından ğayri kimse kuran okusa bir mahal de durup aşağısını okumaya kadir olmasa musalli işidup aşağı doğru ona talim edup okuyu verse namazı fasid olur.ama ima ,namaz da okur iken hasır olsa cemaat den birisi ona deyu verse istihsanen fasid omaz.Ve bazıları imam namaz caiz olacak mikdarı okudu ise ona fetih etmek caiz olmaz.dahi bunda fukehanın sözü çokdur.(Mushafdan okumak müfsid dir.)İmamaı azam katın da ama imamayn katında mekruhdur.(yemek yemek su içmek mana bozulacakleyin kırati yanlış okumak)Yani kuran da misli olmaya ..manası teğayyruru fahişle muteğayir ola.Namazı fasid olur.Ya misli olmayub manası dahi olmaya Mesela "yevme tublesseriru éyerine "esserailué gib .Bbu mahaled akval çokdur."febeasallahu ğuraben"yerine ğubaren demek gibi.
Zelletul gari yazdıkları mahallere nazar oluna.Okuduğu kuranın manasını bilmelidir ki hatta müteğayyirmi dir değilmidir anlaya..
(selam almak kasdıyla selam vermek)zira kelam söyleşmek gibi olur.(Ama ahir tahiyat sanub sehiv ile selam verse fasid olmaz.Secdeyi sehiv lazım olur.)Her ne zaman namazın vaciblerinden birini sehiv ile terk eylese esehiv secde vacib olur.
(Tahiyyat ve teşehhehud:"Ettehiyatu lillahi )yani ibadt kavliyle ancak Allaha dır.(Vasselavatu)dahi ibadatı bedeniye ona mahsusdur.(vattayyibatu)dahi ibadatı maliye ona mahsusdur.Bu hadisi şerifdir.(esselamu aleyke eyyuhennebiyyu ve rahmetulahi ve berekatuh)dareyn de selamet ve hak tealanın rahmeti uzması ve berekatı yani hayırın ziyade olması senin üzerine dir.ve sana vasıldır.bu tanri teala kelamıdır.(Esselamu aleyna ve ala ibadillahissalihine )selamet iki cihan da bize vesair salih kulların üzerine olsun.bu hadisi şerifdir.selamet iki cihan da bize vesair kulları üzerine olsun.Bu hadisi şerifdir.(Eşhedü enlla ilahe illallah)ben şehadet ederim ki Allahu teala birdir.şeriki ve naziri yokdur.Yaratıcı ancak oldur ,ondan ğayrı yaratıcı yoktur.olmak dahi mümkin değildir.(ve eşhewü enla ilahe illallah ve eşhedü enne muhammeden rasülüllah)Ve ben şehadet ederim ki tahkikan muhammed a.s Allahu tealanın kuludur.Ve rasülüdür.Bu dahi cebrailin kavlidir.Leyleyi mirac da vaki oldu demişler.(Salevat Allahumme salli ala muhammedin )ya Allah sen muhammede tazim ve ikram ibrahim ve ala ali ibrahim)İbrahime ve etbaına ikram ettiğin gibi (İnneke hamidun mecid)Tahkikan ya rabbi hamd ve sena mahsusdur.aemet ve kibriya ile mevsufsun.(Allahumme barik ala muhammedin)Ya Allah sen muhammed mustafaya berekat ver.yani her hayırını artır.(ve ala ali Muhammed)Ve muhammedin etbaına dahi ziyade hayır ver.
(Kema barekte ala ibrahime)ibrahim peyğambere berakat verdiğin gibi(ve ala ali ibrahime) dahi ibrahim peyğamberin evladına ve etbaına ziyade hayırlar verdiğin gibi.(İnneke hamidun mecid)ya rabbi tahkikan sen mahmudsun azemet ve kibriya ile mevsufsun(sena ve istiftah:Subhanekellahumme )Ya Allah sen zamandan ve mekanan ve cihetden cisim ve cismani olmaktan münezzhesin Şerikin ve nazirin yoktur.Olmak dahi mümkin değildir.Yaratıcı sensin senden ğayrı yaratıcı yokdur.oLmak dahi mümkin değildir.Ve şanına layık olmayan noksanlardan münezzeh sin.(Ve bi hamdike)Ve kemal sıfatları ile ezelen ve ebeden mevsufsun.ve tazim tarikiyla sana hamd eylemeye mülabis olduğum halde sana tesbih ederim.(ve tebareke ismuke)Ve senin ismi şerifin mubarek ve muazzamdır.(ve teala cedduke)senin şanın ve kemal sıfatların uludur.(vela ilahe ğayruke)ve senden ğayrı tanrı yokdur.
GUNUT:
(Allahumme)Ya Allah(inna nesteiynuke)tahkik biz cimle müminler cemı umuru mühimmemiz de yahud taatımız da ve hayratımız dayardımın sendn isteriz.(ve nestehdik)ve sendn umuru mustahsene ye delalet ve muradatı hayriye irşad isteriz.(ve nestağfiruke)Ve senden cemi measi sağair ve kebair imiz içun mağfiret ve yarğılanmak taleb ederiz.(Ve numinu bike)Ve sana daim iman getiririz.(Ve netubu ileyke)günahlarımıza pişman olup sana rucu edriz.(Ve netevekkelu alayke)ve sana tevekkul ve itimad ederiz.(Ve nusni alaykel hayre küllüh)Ve her nekadar haber var ise cümlesiyle sana sena ve hamd ederiz.(Neşkuruke)sana şükür ederiz.(Vela nekfuruke)ve senin nimetlerin ki küfran etmeyuz.Bir rivayet de (Ve nahnau leke)gelmiştir.Yani sana huzu ve tezellül ederiz.(Ve naclau)red ve meni ve itiyar ve mertebe sinden azil ederiz.(Ve netrukeu men yefcürük)sana tuğyan ve fucur edenleri terk ederiz.Yani kafirleri ve müşrikleri sevmemiz. Onlara ğazab ederiz.Zira hub fillah ve buğuzu fillah efdali amal dir.(Allahumme iyyake nabudu) Ya Allah bizler sana ibadet ederiz.Senden ğayriye değil.(Veleke nusalli ve nescudu)ve senin için namaz kılıp secde ederiz.(Ve ieleyke nesa) Ve ancak rızana ve seadeti uhreviyene sayederiz.(ve nahfidu nercu rahmeteke)ve kulluğuna sürat edup,rahmetini, umarız. (ve nahşa azabeke)azabından korkarız.İnne azabekel ciddi bilküffari mülhık)Tahkikan senin azabın kafirlere vasıldır.Cid hezilin zıddı dır.Mulhak ha nın fethasıyla ve kesresiyle okunur.
İmam Hasan bin Ali r.z dan vesair selefi salihinden menkul olan bu duayı zam eeler.(Allahummehdini fimen hedeyt)Ya Allah hidayet ettiğin kullar arasın da bana dahi hidayet ve irşad eyle.(Ve afini fimen afeyt )Cümle mihnet ve beladan afiyet ve selamet verdiğin kullar arasın da bana dahi afiyet ve selamet ihsan eyle.(Ve tevelleni fimen tevelleyt)Sıyanet ve hıfz ettiğin kullar arasın da beni dahi hıfz eyle.(Ve barik li fi ma ateyt )Bana ita ettiğin nimetlerde hayrı kesir ver.(ve kıni şerre ma kadayt)verdiğin halkın şerrinden beni hıfz eyle.
(İnneke takdı vela yukda aleyk)Tahkik sen hüküm edersin.Ve sana hüküm olunmaz.(ve innehu la yezillu men valeyt)Tahkik senin hıfz ettiğin kimse zelil olmaz.(Vela yeuzzu men adeyt)ve seni sevmeyub mağdubu aleyh olan kimse aziz olmaz.(Tebarekte rabbena ve tealeyt)Ey bizim perverdigarımız sen azemet ve uluvvu şan sıfatları ile ezelen ve eben mevsufsun.(Allahumme inni euzu birızake min sachatike )Ya Allah tahkikan ben senin ğazabından rızana ki sığınırım iltica ederim.(Ve bi muafatike min ugubetike )
Ve ukubetinden affına sığınırım.(Ve euzu bike minke)ve sendn yine sana sığınırım.Yani senden korkarım ve senden imdad ederim.Bu kemali tevhid ile ihlası mtezammındır.(La uhsi senaen aleyke)ve sana senakar olmaya kadir değilim.(Ente kema esneyteb ala nefsike))Sen zatı azimuşşanına layık sena ettiğin gibi sena etmeye kadir olamam.>Ve ol senaları tadad edemem.Zira kullar acizler dir.
(Müsebbiatı aşerah)Yani on dürlü evrad vardır ki yei di beşere göre okunur.Evvelki (Fatiha)İkincisi(Ayetel kürsi)Üçüncüsü Gul ya eyyuhal kafirune)Dördüncü süre(ihlas)beşinci ve altıncısı(Muavvezteyn)yedinci(Subhanallahi velhamdulillahi vela ilahe illallahuvallahu ekber vela havle vela kuvvete illa billahil aliyyil azim)Bunların manaları yukarda geçti Sekizinci (Allahumme salli ala muhammedin ve ala ali muhammedinve sellim)Dokuzuncu(Allahumağfirli)Ya Alah sen bim için cümle günahlarımı mağfiret et.(Veli valideyye (ve baba ve anama(Ve li cemi il muminine)cümle ehli imana mağfiret et.(Allahummefal bina ve bihim)Ya Allah sen bizlere vesair ehli imana ihsan eyle.(Acilen)şimdiki halde (Ve aacilen)gelecek zaman da(fiddini veddünya vel ahireh)umuru din ve dünya ve ahiret de (ma ente lehu ehlun)şo ihsan ki sen ona ehilsin.(Vela tefal bina ve bihim)ve bizlere ve onlara eyleme(ya mevlana ma nahnu lehu ehlun)ey bizim yardımcımız bizler ona ehli ve müstehak olduğumuz günahlarımız mukabelesin de bizler azab ve süal eyleme (İnneke ğafurun)tahkikan sen günahları mubalağa ile mağfiret edicisisin(halimun)acele etmeyicisisn(Cevadun)
Bila ıvaz nimet ve cennet bağışlayıcısın.(Kerimun)ikram edicisisn(raufun)seadeti ebediye ihsan edicisisnBu dualar müstecab ve faideleri iki cihan da müşahede olunmuştur.
Şek yokdur.Hasın ve hasiyn sahibi ve Aliyyulgari nin cemettiği vesair fahul ulemanın itibare evrad etiği kitablara mütalaa ve müdavemet edeler.
(Ahvali Hayız Ve Nifas)
Avretlerin ve müteehhil olanların ve avretler üzerine veli olanların üzerlerine bilmesi ve öğrenmesi ehem ve elzem olan mesaildendir.Hayız deyu baliğa olan hatunun marazı olmayub rahiminden mutadı üzere akan kana derler.
Nifas deyu doğurduğu halde akan kana derler.İmdi bu halde olan hatunların ahkamı mahsusaları vardır.Namaz sakıtdır.Kazası lazım değildir.Ve orucu terkeder.Sonra kaza eder.Hayız gördükte bülüğü ile hüküm olunur.Eri ile cima etmek haram olur.Helal diyen kafir olur.Eğer bilmedn edup sonra bilse istiğfar etmek vacib olur.
Eğer hayızın evvel vakti ise bir altun sadaka vermek ahir vaktiyse yarım altın sadaka vermek müstehabdır.Hayızı üç oldukta talak iddeti var ise tamam olur.cariyenin istibrası tamam olur.Hize kuran okumak haram olur.Mushafa ve ayete yazılan nesnelere yapışmak haram olur.Haç için tavaf etmek haram olur.Mescide girmek caiz olma.Meğer daruri ola.Kesildikte ğüsül etmek farz olur.Zira hayız müddeti tamam olduğu saat tuhur ile hüküm olunur.Lakin ğüsülden evvel cima etmek müstehabdır.Hayız halin de tesbih ve tehlil ve evrad ve dualar okumak caiz olur.(Hayızın ekalli üçgün dür.)geceleri ile..bile..müfta bih budur.(Ekseri ongündür.)Peyğamberimiz a.s ekalli üç,ekserisi ongündür. deyu buyurdu.Üçgünden ekalli kan gelse yahud on günden ekser aksa hyız değildir.Ona istihaze kanı denir.(Nifasın ekalline had(sınır) yokdur.Her nevakit kesilürse fil hal ğüsül edup namaz kılmak gerektri.Oruc tutmak gerektir.)Bir saat dede kesilse ğüüsül etmek vacibdir.yine tekrar gelse nifas olur.Bir iki saat de kesilse yine ğüsül etmek farz olur.Bu minval üzere bin kere dahi olur ise ekser müddeti çıkıncaya değin böyledir.Nifasın (ekser müddeti kırk gündür. eğer)hayız halinde (Kan üç günden eksik de kesilse hayız sanub namazın kılmadıysa kaza ede.)Zira istihaze özür değildir.(Ğüsül lazım değildir.Ve eğer üç gün den veya artıkda kesilse ğüsül lazımdır.)Zira şeksiz hayızdır.(on gün tamam oldukta kesilse ve kesilmese ğüsül ede.ve namazın kıla.)zira ahkamı şeriyeye mani olmaz.(Nifas da kırk gün tamam olucak ğüsül ede.Namaz kıla.Kesilmese de )
Zira istihaze dir.Özür değildir.(Hayız ve nifas günlerinde her ne dürlü kan gelürse )sarı ve mayi ve türabi ve yüz renk ve ğayri (safi kan hükmün de dir.Sarı olsun bulanı olsun.Hayızın on günü için de veya nifasın kırk günü için de bir iki gün kan kesilse ,kesildi sanub ğüsül edub oruc tutsa sonra geru müddet hayız ve nifas için de kan gelse ol tuttuğu orucu kaza etmek gerek.)Zira ol oruc dğildir.,kesildikte..(Geru ğüsül etmek gerek.Adetinden evvel kesilse lakin üç gün tamam kan geldikten sonra olsa ğüsül edub namazın kıla.)orucunu tuta.(lakin eriyle yatmaya)yani cima etmeye ki taki(Adeti geçmeyince nifas dahi böyledir.Eğer adetin de kesilse lakin on gün tamam oldukta yahud eksikde kesilse heb hayızdır.)
Zira adet bir kere ile tebdil olur.İmamı Ebu Yusuf mezhebin de müfta bih budur.İmamı Ebu Hanife ile ile Muhammed mezheblerinde adet iki kere ile tebdil olur.)(Eğer on gün tamam oldukta kesilmeyub aksa )imam evvelki hayız da adeti mesela beş gün olsa (Adetinden ilerusu hayız olmaz.Ol günlerin namazın kaza ede.Nifasın kırkı dahi hayızın onu gibidir.)Mesela bir avret ibtida veladetin de yirmi beş gün nifas görmek adeti ise ikinci nifası kırk tamam olsa ya eksik usa adet ulası tebdil olup bunun cümlesi nifasdır.Ve eğer kırk günü geçdi ise adeti ula sından ma adası nifas değildir.(Ramazan da orta yeri ağardığından sonra hayız ya nifas kesilse ol gün yemiye ve içmeye.)Saimlere benzeye(lakin oruc olmaz.Kazası lazımdır.Ve eğer orta yeri ağardıktan sonra kan gelse ol gün yiye. ve içe.Eğer ce ikindi den sonra da görür ise vebil cümle bir avret)orta yeri ağardıktan sonra gün inince her ne vakit de olursa (kan görse namazdan ve orucdan vazgele.ve eğer üçgün olmadan kesilse namazın ahir vaktine dek koya)yani tehir eyleye.(Ahir vektinde geru kan gelur ise.namaz kılmaya.Ve eğer gelmez ise abdest al namazın kıl.)Ğüsül lazım değildir.(Eğer geru sonra kan gelse geru namazdan vazgeçe.Geru kesilse geru namazın ahir vaktine dek güne gelmez ise abdest ala.Namazın kıla.Üç güne dek böyle eylese ğüsül lazım değildir.Yalınız abdest yeter.Ama üç günden sonra bu minval üzere kesilse geru her namazın ahir vaktine dek koya,gelmez ise ğüsül ede.)Zira tamamı hayızdır.(Namaz kıla kan gelürse namazdan
vaz geçe bu kıyas üzere on güne varınca böyle (amel ede,ondan sonra )on gün tamam olduktan sonra (ğüsül ede.namaz kıla ,kan akarsa nifasda dahi hüküm böyledir.(lakin onda her kesildikce ğüsül lazımdır.Bunda da kesilursa kırk gün tamam oluncaya değin(Ama)nifas halin de Oruc eğer orta yeri ağarmadan kan gelse niyet ede.tuta.Eğer kuşluğun ya i,kindiden sonra geru kan gelse ol oruc olmaz.ol gün yiye.
Sonra kaza ede.Eğer düşük düşürürse parmağı ya saçı veya ağızı veya burnu )yani bir uzuvu bunun emsali (bellu ise bir oğlan doğurmuş gibi nifas olur.)Ve anın iddeti çıkar.,cariye ise ümmü veled olur.Veladete talik olunan talak vaki olur.Ve yeminin de hanis our.eğer etti ise.(Eğer hiç bir yeri belli değil ise nifas olmaz.Lakin üçgün ya dahi artık akar ise hayız olur.Eğer hayızdan kesileli onbeş )gün (veya dahi artı olub da düşer idiyse ve eğer üç günden eksikde kesilse veya dahi hayız kesileliden onbeş gün9tmam(olmamış olsa hayız değildir.Burun kanı gibidir.9Zira tuhurun ekal müddeti onbeş gündür.Müfta bih budur.(Namazını kıla,orucunu tuta,Eri ile yata,,Ğüsül lazım değildir.Bir avet eğer bir dahi doğursa aradan çok gün geçmeden nifası veled evvelindendir.İddeti veledi sani zamanın da tamam olur.İmdi hayızdan ve gebe olmadan munkatia olmakla zamanında ihtilaf olundu.Bazıları indin de bir vakitle muvakkat değildir.Zira nisvan taifesi bunda beraber değildir.Bu kavil muhtardır.Bazıları elli yaşın da hayızdan kalur.demişler.Bazıları altmış yaşında kalur.demişler.Dahi akval vardır ki Evvelki kavle göre kesildikte tekrar kan görse hayızdır.Mutallaka olsa ay hesabıyla iddet çekerken tamam olmadan kan akar ise iddti mezkure batıle olup hayız ile hesab etmek gerektir.Ve eğer iddeti mezbure tamam olduktan sonra kan gelse iddeti sabika tamam ve sahihdir.
"Nasihat"
Tezevvüc etmek murad eden ihvana ehem ve elzem olan budur ki evvela pak neseb sahibesi ve ahlak hamide ile marufe ve hsünü terbiye ile mevsuf olana rağib ola.Küfüv olmak şartdır.Fukara olan ağniya evladına talib olmaya.Eğer fukera ziyade olup nafaka ve kisve ve süknaya kadir olmazsa tezevvüc caiz değildir.
Ve evladı olanı nikah eyleye..Zira bir kimsenin sebebi vücudu olup ahiret de cennete girmesine sebeb olmak bir büyük seadetdir.Hüsnü terb,yesi olmayub nesebi edna kimseyi mezbele de yetmiş çiçeğe teşbih etmişlerdir.Latif meşreb ve zarif tabi ve hüsnü talat ile mevsufe olandan evlad dünyaya geldikte her vecihle gurreti ayın peder ve ciğer köşeyi madir olur.Cihan içre bir derchut ve bgülistan içre bir nihal gül sadrı berrin bi behayetşeddir.mene rağıb olalar ve dahi,rabbena heblena min ezvacina ve zürriyatina gurrete ayunin vecalna lilmuttekıye imaman,gibi dualara müdavim olalar.
Temmel kelam fi hazal meram bi avnillahiilchalikil allam.
Bu şerhı müstetab alimi vahhab olan Allahın avni ile,Cevheri behimetil ahmediye ismi ile müsamma ,Fadıl Ahmed bin mUhammed için Kadı zad ismile meşhur,
Muhammed Birgivi efendinin "Vasiyeti Muhammediye" metni üzerine şerholarak tab olunmuştur.Üzerlerine escali rahmeti il ğaniy il gavi olsun.
Bu tabi Abdul Mecid han zamanında tab olundu..Meliki mennan olan Alah onun saltanatını teyid etsin.
Muhammed recai yayınevi ve bakanlığın marifetile tab olundu.Bu tab Recebin il günlerin de 1267 de mümkün oldu.
29.06.2020 de tercüme tamam olduMCK Hoca