İmamı Muhammed indinde Eğer erkekten sudur eylese talak vaki olur.
Eğer avretden sudur etse nikah üzerine cebir olunur.Erden sudur eylese avret muhayyere olur.
(ol)sudur eden küfürden tecdidi iman ve tevbe etmediği (hal de )avretiyle avret (ettiği zina olur.
Evladı hasıl olsa zinadan olmuş olur.(ve onu öldürmek helal ve vacib olur.)Ve eğer tecdidi iman ve
tevbe etmez ise tevbe etmeye cebir etmek lazımdır.
Ve (boğalzladığı)koyun ve ğayri(murdar)olmuş(olur.Ve ol halde kıldığı namaz ve ğayri amel )caiz ve
(makbul olmaz.)İman olmadığı içun (eğer adet üzere kelimeyi şehadet getirsede)imanı sahih olmaz.
(Taki ol murted olduğu sözden)ve işden ve itikaddan mahsusan (rücu edup tevbe etmeyince lakin)
Benden küfür sadır olmadı deyu (inkarı dahi tevbe dir demişler.)
Fukehayı kiram rhm.kütübü fıkıh da zikir etmişlerdir.
(Tevbe ettikten sonra geri yeni müslüman olmuş tekrar nikah lazım gelir.
Eğer ol hac ettiyse tekrar hac etmek lazımdır.)Yani farz olur.Eğer kadir ise ,zira evvel olan ibadetler
küfür söylemekle batıl oldu.Sonra (Tevbe)ve tecdidi iman (etmekle)ibadetler (geri gelmez.)Ve
sevabına nail olmaz.İmamı Azam mezhebinde böyledir.Velakin İmamı Şafi mezhebin de tevbe
ve tecdidi iman etmekle ibadetleri tekrar geri gelür.Ve sevabını alır.Ve sevabını alur.
(Pes her mümine layık olan odur ki sabah da ve akşam da bu duayı okuyalar.)
Fukeyı kiram fetevaların da zikir etmişlerdir ki dua budur.
(“Allahumme )Ya Allah(İnni e uzu bike )tahkik ben sana sığınırım(men eşrake bike şeyen)
Sana bir şey şerik etmekten sana sığınırım.(Ve ene alemu )halbu ki ben anı biliyorum(ve estağfiruke
lima la alemu )ve bilmediğim şirkime senden mağfiret talaeb ediyorum.
(inneke enet allamulğuyub)Muhakkak sen ğayıbları ziyade bilicisin.Zira rasülüllah a.s dan mervidir ki
buna müdamed edenin Allahu teala lisanını küfürden saklaya.Ve bu duayı dahi her gün de üç kere
okuya.Zira bunu dahi Rasülüllah s.a den İmamı Taberani Ve imamı Ahmed tahric ettiler.Ebu Musa el eşari
r.a rivayetiyle şöyle buyurdu ki Bir gün Rasülüllah a.s Hutbeyi cemile ve vaz ve nasihat buyurdular.
Şirkten ziyade ictinab ediniz.Zira şirk karıncanın harekatından dahi gizli olur.Dediler.
Ashab dan biri süal edup şirk bu mertebe oldukta teveccühle ondan ictinab muyesser olur.
Ya rasülallah dedikte Fahri kainat a.s buyurdu ki;
Gulu Allahumme İnna neuzu bike min en nuşrike bike şeyen nalemuhu,ve nestağfiruke lima la nalemuhu”
Bir rivayet de günde üç kere okuya.Pes musannıf bunu beyan edup dediki;
“Gulu Allahumme İnna neuzu bike min en nuşrike bike şeyen nalemuhu,ve nestağfiruke lima la nalemuhu”
Bir rivayet de günde üç kere okuya.Pes musannıf bunu beyan edup dediki;
(Ve bu duayı dahi günde üç kere okuya.Zira bu dahi mervidir.Rasülüllahdan )aleyhissalatu vesselam
(Allahumme)Ya Allah celle şanuhu(inna neuzu bike)Tahkik biz sana sığınırız.(en nuşrike bike şeyen
nalemuhu)bildiğimiz şeyi sana şerik koşmadan (ve nestağfiruke lima nalemuhu)Ve bilmediğimiz
şirki hafiyeler içun senden mağfiret taleb ederiz.(ve)dahi (her gün imanlarını yenileyeler)Müstehabdır.
Eserlerde geldiğine kişinin imanı cilalanır.Ve kalbi mülayim olur.Ve hulusi metin olur.
(Eder ki ya rabbi benden)farzan mesela (küfür sadır olduysa)imanımda asla şüphem yoktur.
Ve benden küfür sadır olduğuna şekim yoktur.(Tevbe ettim dini islama)ihtiyarım ve kesbim
ve hüsnü rızam ile (girdim)ebeden daimen dini islam da karar etmeye azimet eyledim.Ya rabbi
dünya da ve ahiret de ehli seadet ve ashabı cennet ile cmeyle.Amin..
(Hz. Muhammed)Seyidilmureselin(aleyhissalatü vesselam senin canibinden her ne getürdüyse
)ahkamı diniye ve mesaili şeriye ve kuranı kerime ve sünneti aliyyeye )inandımhakdır.
Sabitdir.Vakidir.(Diye Allahu tealaya ve Allahu tealadan her gelen nesneye)kütübü münzele
olan müteşabihata hak tealanın muradı üzere inandım.(Haktır.Ve peyğamberlerine Ve
peyğamberlerden gelen her nesneye)sünnetlere ve müteşabhe hadisi şeriflere (Peyğamberlein muradı
üzere inandım diyeve)dahi (küfür sözler)ve işler(çoktur)Kütübü feteva da tafsil olunmuştur.
(ama bazi il için de )ve nas arasın da (meşhur olanları beyan edelim)nasihat içun ta müminler bilup
lisanlarını saklıyalar.
(Elfazı Küfür :
Ey Allahım rahmetyini benden dir.Yeğ tutma demek küfürdür.)
Fukehayı ızam buyurmuşlar:
Ve kitapların da beyan etmişler.Zira deriğ men manasına dır.Dahi buhul sebebi ile olur.
Hak teala buhulden müznezzehdir.
Kezalik hak tealaya layık olmayan sıfatlar ile sıfatlamak küfürdür.Demişler.
Ve bazı dualar vardır ki küfür ücab eder.Mesela ;Ya rabbi beni peyğamber et.Ve kıyameti
Ve kıyameti hiç koparma ve binim ruhumu kabız etme.Ve ğayriler gibi ki Kuran dan bir ayeti
inkar ve farzlardan bir farzı inkar icab eder.dualardır.(Ve bir kimse )bir hususda (Allahın hükmü
böylecedir dese bir aher kişi dahi ben Allahın hükmünü ne bileyimdese)Bu güne tazimsiz
ihanet tarikıyla söylemek(Allahın emrini istihfafdır.Küfürdür demişler.)
Eğer ol hükmü bilmediğinden ötürü mü söylese küfür olmaz.(Bir kimse cemi peyğamberlere
nandım lakin Adem peyğamber midir değilmidir. Bilmezim desem ,kafir olur demişler.)
Zira Adem a.s ın peyğamber olduğu darureti diniyedendir.Cehli küfürdür.
(Bir kimse Muhammed a.s peyğamberlerin ahiri iduğunu bilmezem dese,ol kişi müslüman değildir.
Demişler.)Zira hatemnnbiyin olduğu ayeti kuraniye ve ehadisi nebeviye ve icmayı kati ile sabit olmuştur.
Darureti diniyedendir.Cehli küfürdür.Bir kimse hak tealanın vahid olduğunu ve kıyametin kopacağını
ve melaikeyi ve mahşeri ve cenneti ve chennemi ve beş vekit namazın ve ramazanın sıyamıfarz oduğunu
ve bunlar gibi darureti diniyeleri bilmese ol kişi müslüman değildir.(Bir kimse ğer peyğamberlerin dediğini
gerçek ise ve adil ise biz kurtuldukdese kafir olur demişler.Bu)musannıf(Fakirin anladığı oldur
ki bunu eyğamberlerin gerçek söylediklerinde ve adaletlerinde şek etmek tarikıyla derse küfürdür.)
Eğer gerçek ve adil olduğunu şek etmeyup müminlerin ahiretde necat bulmalarına kadıyeyi şartıye ile
istidlal tarikı ile drse küfür değildir.(Bir kişi ahere etse,başını tıraş et,tırnaklarını kes .Zira sünneti rasüldür.
Dese.(Ol dahi red tarikıyla işlemezim,dese.)Bu işlemeyin(dediği söz küfürdür.demişler.Sair sünnetler
de böyledir.)(Bir kimse eyğamberlerin sünnetlerinden birisini red eylese ve ayıplasa razi olmasa küfürdür.
(Hususuan şol sünnet ki )delil ile (maruf ola,sübutu tevatür ola..Misvak gibi..)Ve ezan ve ikamet ve
itikaf ve namazın sünnetleri gibi.(İmamlarımızdan mervidir ki Eğer bir şehrin halkı mesela (misvakı terk üzere
ittifak edup (cem olsalar kafir karar gibi onları kırmak gerektir.Ve fakirin anladığı oldur ki bu sözü
sünnetliğini inkar tarikıyla söylese küfürdür.Ama muradı senin senin emrinle işlemezim.Belki Rasülüllahın
sünneti olduğu ecilden işlerim dese)bundan (zahir)olan mana (budur ki küfürdeğildir).
Hak teala buhulden müznezzehdir.
Kezalik hak tealaya layık olmayan sıfatlar ile sıfatlamak küfürdür.Demişler.
Ve bazı dualar vardır ki küfür ücab eder.Mesela ;Ya rabbi beni peyğamber et.Ve kıyameti
Ve kıyameti hiç koparma ve binim ruhumu kabız etme.Ve ğayriler gibi ki Kuran dan bir ayeti
inkar ve farzlardan bir farzı inkar icab eder.dualardır.(Ve bir kimse )bir hususda (Allahın hükmü
böylecedir dese bir aher kişi dahi ben Allahın hükmünü ne bileyimdese)Bu güne tazimsiz
ihanet tarikıyla söylemek(Allahın emrini istihfafdır.Küfürdür demişler.)
Eğer ol hükmü bilmediğinden ötürü mü söylese küfür olmaz.(Bir kimse cemi peyğamberlere
nandım lakin Adem peyğamber midir değilmidir. Bilmezim desem ,kafir olur demişler.)
Zira Adem a.s ın peyğamber olduğu darureti diniyedendir.Cehli küfürdür.
(Bir kimse Muhammed a.s peyğamberlerin ahiri iduğunu bilmezem dese,ol kişi müslüman değildir.
Demişler.)Zira hatemnnbiyin olduğu ayeti kuraniye ve ehadisi nebeviye ve icmayı kati ile sabit olmuştur.
Darureti diniyedendir.Cehli küfürdür.Bir kimse hak tealanın vahid olduğunu ve kıyametin kopacağını
ve melaikeyi ve mahşeri ve cenneti ve chennemi ve beş vekit namazın ve ramazanın sıyamıfarz oduğunu
ve bunlar gibi darureti diniyeleri bilmese ol kişi müslüman değildir.(Bir kimse ğer peyğamberlerin dediğini
gerçek ise ve adil ise biz kurtuldukdese kafir olur demişler.Bu)musannıf(Fakirin anladığı oldur ki bunu ey
ğamberlerin gerçek söylediklerinde ve adaletlerinde şek etmek tarikıyla derse küfürdür.)
Eğer gerçek ve adil olduğunu şek etmeyup müminlerin ahiretde necat bulmalarına kadıyeyi şartıye ile
istidlal tarikı ile drse küfür değildir.(Bir kişi ahere etse,başını tıraş et,tırnaklarını kes .Zira sünneti rasüldür.
Dese.(Ol dahi red tarikıyla işlemezim,dese.)Bu işlemeyin(dediği söz küfürdür.demişler.Sair sünnetler de
böyledir.)(Bir kimse eyğamberlerin sünnetlerinden birisini red eylese ve ayıplasa razi olmasa küfürdür.
(Hususuan şol sünnet ki )delil ile (maruf ola,sübutu tevatür ola..Misvak gibi..)Ve ezan ve ikamet ve
itikaf ve namazın sünnetleri gibi.(İmamlarımızdan mervidir ki Eğer bir şehrin halkı mesela (misvakı terk üzere
ittifak edup (cem olsalar kafir karar gibi onları kırmak gerektir.Ve fakirin anladığı oldur ki bu sözü sünnetliğini
inkar tarikıyla söylese küfürdür.Ama muradı senin senin emrinle işlemezim.Belki Rasülüllahın
sünneti olduğu ecilden işlerim dese)bundan (zahir)olan mana (budur ki küfür değildir).
Belki ol kimsenin emrini redetmiş olur.Bu suret de küfürden halas olur.Nitekim bazı muhakkikin
böyle tafsil etmiştir.Lakin ihtiraz ve istiğfar etmek gerektir.(bir kimseye namaz kıl deseler olda kılmazın
dese, kafir olur demişler.)
Bu söz dahi yukardaki gibidir.Eğer namazı red ve inkar ise,eliyazu billah teala
küfürdür.Ve eğer namazı red ve inkar olmayup ol kimsenin sözünü red ve inkar ise küfür değildir.
(Bir kimse yerlerden alınan harac)ve uşur ve küffardan alınan malı ğanimet ve cizye (padişahın mülkü itikad
etse küfürdür demişler.)Zira nususu şeriyeyi inkar etmiş olur.(bir kimseye Allahu teala bana cenneti verirse
sensiz gitmesin,dese.Yahud ben emir olunsam fulan ile cennete girmeye,girmezim.dese,yahud
Allahu teala bana senden ötürü cennet verir ise girmezem Vyahud Allahu teala bana cennet verirse
dilemezem cemalini görmeye yahut dilerim cemalini görmezsin.Bu sözlerin cümlesi küfürdür.Demişler.)
İki evvelki süret de emrullahı redetmiş olduğu içun küfürdür.Üçüncü suret de cnneti istihfaf ve civarullahı
red ettiği içun küfür ve kafir olur.Cenneti istemezin demek ve sevab istemezin demek vesair atayayı
ilahiyeyi istemezin demek ve bunların emsali terhat ve hezeyan magulesi sözler küfürdür.Zira şeriatı
Muhammediyeyi melabe ve seadeti uhreviyeyi istihfafdır.
(Bir kimse imanı artaı veya eksilur dese küfürdür.Demişler.
Bu fakirin anladığı oldur ki mümini bih )olan ahkamı şeriye vesair mesaili diniye
(itibar ile artar ve eksilur derse küfürdür.)Zira ahkamı şeriye ve akaidi islamiye artar kesilur demek,
şeriatı muhammediye nesih ve tebdil olunur demektir.Onun içun kafir olur.El iyazu billah(Ama nefis
iman kuvveti ve zaafı tarikıyla ziyade ve noksan kabul eder derse bu söz küfür)olmaz.
Zira müctehidin den çok kimse imanın ziyadesine ve noksanına kaildir.İmamı Şafii gibi kibarı ulema dan menguldur.
Nice ulemayı muteachirinden çok efendiler buna zahibdir.Rahmetullahi aleyhim ecmain.(bir kimse Kıble ikidir.
Biri kabeyi mkerreme dir.Ve biri Kudüsdür.dese kafir olur.Demişler.Bu fakirin anladığı oldur ki şimdiki halde
kıble ikidir demek küfürdür.)Kuduüsün kıble olup nesih olduğunu inkar ettiği içun küfürdür.
Zira bu neshi inkardır.(Ama evvel beyti makdes kıble idi.Sonra nesih oldu.)Ondan sonra kabeyi mükerreme
kıble oldu.Kıyamete değin kıble kabeyi şerifdir.Şeriatı muhammediye ile bile kıyamete dğin bakıydir.
(dese zahir budur ki küfür deeğildir.)Zira bu söz şeri şerife muvafıtır.(Bir kimse bir alime buğuz etse veya sövse
bir sebebsiz)
Esbabı muted biha dan bir sebeb olmayup heman nefis ve şeytana ve hevaya muvafakat ile yahud
emri dünyeviden bir nesne behanesiyle buğuz etse (onun üzerine küfür korkulur,demişler.)Ulemaya buğuz ve şetim
ve ilmi azize buğuz ve etme dir.Bu ise temam aynı küfürdür.Deyu ulemayı muhakkıkıyn hüküm ettiler.
İlimi ve ulemayı istihfaf küfürdür.Bir alime istihza tarikıyla bazı mesail süal etseler ve gülseler cümlesi kafir olurlar.
Bir kadı bir maddeyi şeri ile hüküm eylese bir kimse dahi darılıp ol kadıya buğuz etse veya darılıp gitse kafir olur.
Bir alime aynı hakaret ile nazar etmek küfürdür.(Bir kimse fesad etmek danışmandalıkdan yeğdir dese,
küfürdür,demişler.)Fesad etmek ilimden yeğdir.demiş olduğu içun (Kafirlerin işlerini güzel itikad etmek
küfürdür.Demişler.Hatta bir kişi yemek yer iken söz söylememek mecüsilerden iyu nesne dir dese yahud
hayız zamanın da avretiyle )bir döşekte (yatmamak mecusilerden güzel nesnedir.Dese küfürdür.Dmişler.)Kafirlerin
adetini tahsin ve hükmü şeri ile adeti müslimini takbih ettiği içun kafir olur.
(Bir kimse ben müminim inşallah dese teviline kadir olmasa küfürdür.,demşler.)Tevil edemedikte şaki olması zahirdir.
Ama ölüm halin de iman inaen ile hatim olmak malum değildir.Ona binaen dedim dese yahud teberrüken dedim dese
zarar vermez.(Bir kimse oğlu olan kimseye tanrıya senin oğlun gerek oldu dese kafir olur.Demişler.)
Hak tealaya ihtiyac isbat ettiği için(Bir avret beline bir kara ip taksa ,bu ip nedir deseler?
Zünnardır dese,kafir olur.Ve erine haram olur demişler.Kafirlere mahsus olan esvab magulesini
giymek küfürdür.Demişler.pka güyünmek ve zünnar kullanmak gibi..”men teşebbehe bi gavmin fehuve minhum”
fehvasınca mücerred teşbih ettiği taifenin hükmü kendine lahik olur.Teşebbühü sebebiyle bir kafir gelüp
cemaatı müslimin ile imama iktida edup namaz kılsa islamıyla hüküm olunur.(Bir kimse haram taam yedikte
“Bismillah”dese kafir olur demişler.)İsmullahı günah olan nesne de istimal ve mübtezel ettiği içün
(Bu fakirin anladığı oldur ki haram li aynihi olduğu vakit de küfürdür.)Onun halal olması kabil değildir.
Eğer sahibi helal eylese veya satsa veya bağışlasa asla helal olmaz Zati haram olduğu içun.
(Seci)yani hamır ve murdar ölmüşün eti gibi ve yağı gibi)Bunlar gibilere haram li aynihi denur.
Zati haramdır demektir.Ve bey ve şera ile ve bağışlamak ile helal olmaz.(Eğer haram liayihi eduğuni
biliyorsa ..zira)bu süret de (ismullahı istihfaf olur.)Esmaullahdan ya sıfatından ayatından birini
istihfaf yahud sanatını istihfaf etmek küfürdür.Ama haram li ğayrihiye “bismillah” dese küfür dğildir.
(İmamlarımızdan mervidir ki bir kimse bir taamnı kasbetse ve yer iken “bismillah”dese kafir olmaz.)
Vallahu teala ealemu.. Zira taamın zatı helaldır.ve pakdır.ona haramlık hak abd olduğundan hasıl oldu.
Onun içun ona haram li ğayrihi denur.(Bir kişi bir ğayriye beddua edup Allahu teala senin canını küfür ile
alsun dese)beddua edenin (kafir olmasında ulema ihtilaf ettiler.)Bu ihtilaf bir asıl üzerine mebni olmuştur.
(Aslıı budur ki kendinin küfrüne razi olmak bilittifak küfürdür.Ama ğayrinin küfrüne rıza )vermek
(Bazılarında ol dahi mutlaka küfürdür.
Gerek küfrü istihsan rızayı küfürdür.ama)küfrü istihsan etmeyup belki(Zülümden ve fısıkdan ötürü
azab ı daim ve şedid olsun.deyu rıza verir ise küfür değildir.Demişler.Bu kavli esah anlarız.Zira
kuranı azim de hz. Musa kıssasın da buna delil vardır demişler.)Ol delil bu ayeti kerime dir.
“Rabbenatmıs ala emvalihim veşdüd ala gulubihim fela yuminu hatta yervul azabel elim”
Yani Hz. Musa .as. Dua edup buyurdu ki Ya rebbena fravunun ve etbaının mallarını muzmahil
et.Ve kalplerini bağla iman getirmesünler taki azabı elimi görsünler demektir.
Lakin bir mümin zalimin zülümünden ve fıskından ötürü imansız hatim olunsun deyu
beddua etmekte küfür olmamasın da bu ayeti kerime de delil yoktur.Zira Hz.Musa a.s
böyle duayı mümin zalim hakkın da etmedi.Kafirlere etti.Böyle olucak bu kavil tevecühle
asah olur.Bu duayı Musayı kelim ancak kafirler hakkın da olacak ,mümin zalim hakkın da
dua eden kimseye zararı olmadığından bu ayeti kerime ile teveccühle istidlal olunur.
Temmülü sadık edenlere
Hak zahir olur.Vallahi bir müminin haccacı zalim kadar zülümü olsa küfür ile gitsun
deyu beddua etmenin cevazına şeri de delil bulunmaz.Eyuce te emmül oluna.
(Bir kimse etse;llahu teala bilur.Filan işi işlemedim.Halbuki o işi işlediğini bilse,
Ulema ol kimsenin küfrün de ihtilaf ettiler.Esah kavil budur ki )ol kimse(kafir olur.
Vechi budur ki(Bu fakirin anladığı hak tealaya cehli mürekkeb isbat etmiş olur.
Bu temmül ile zahir olur.)Temmül böyle olur ki işlediği işe hak tealanın ilimi işlemedi
deyu tealluk etti.demek olur.Demek our ki böyle vakianın hılafına tealluk edene ilim denmez.
Cehli mürekkeb denir.Hak tealaya cehil isnad etmek mahza küfürdür.Ama Allahu teala biliyor ki
demekten muradı mücerreed Allahu tealayı ilim sıfatıyla sıfatlayup kendunun işledeiğiğne
ya işlemediğine teallukunu murad etmese küfür olmadığı zahirdir.Yahud u söz de
benim kazib olduğumu Allahu teala biliyor demeyi murad etse zahir budur ki kifir değildir.
Bizim zikir ettiğimiz ihtilafın vechidir.Temmül oluna.(Bir kimse avrete şahidsiz nikah etsel er
ile avret tanrı ve peyğamber şahidimizdir deseler,ikisi dahi kafir olur demişler.)
Vechi budur ki Zira eyğamber ğayıbı biliyor demek olur.)Halbu ki (peyğamber diri iken
ğayıbı)vahisiz(bilmez idi.öldükten sonra gande bilur.)Ve bil cümle ğayıbı bilmek
ancak Allahu tealaya mahsusdur.Nitekim Kuranı kerim de
buyurur.”gul la yalem menfissemavati vemen fil erdı illallah”Yani deki gökler de ve yerler de
olanı halkı ğayıbı ancak Allahu teala bilur.Bir kimse eyğamber ğayıbı bilur deyu itikad eylese
imamlar ol kişi kafir olur.demişler.İmdi peyğamber öldü demek caizdir.Ayeti Kerime”inneke meyyitun)
ölüm sana da vaki olmuştur.lakin enbiya ahyaun fi guburihim,hadisi şerifi mazmununca
Peyğamberler a.s menakdıdı münevverelerin de bergüna hayatı tayyibe ile diridirler.Hak teala onlara vahi ve ilham
ve mükaşefe tarikıyla nice ğayıb ve hafi olan nesneleri bildirmiştir.Ve dünya da olan halkın efali ve ahvali
defterler de yazılup onlara vesair ervahı mümineye arz ve ilam olunmaktadır.
(Bir kimse ben uğurlananları)ve yetikleri(bilurum dese böyle diyen ve buna inanan kafir olur.)
Ğayıbı bilur demiş olduğu içun buna inanmak dahi küfür olduğu aşikare dir.
Kibir etse bana cin haber verir,onunla bilirim dese kafir olur.Zira )insan gibi (cünde ğaybı bilmez
heman )Ğaybı (Allahu teala bilür,ve onun)vahi ve ilham ı has ve keşif ile (bildirdiğini bilir.)
Meğer cinne Alllah bildire,yahud cin görüp bilmekle haber vermiş ola..Bu suret de bana cin haber
verdi demekle zarar yoktur.(Bir kimse Allaha and içmek istese bir kişi dahi ben senin Allaha and içtiğini
dilemezen talaka ve ıtaka andığı dilerin(im)dese ulema)rahimehulah teala ol kişinin (küfüründe ihtilaf
etmişler.Eğer muradı Hak teala and içmeyi istihfaf olur ise küfürdür.Ve ğer fi zamanina nasın ekseri
hak tealaya yemin etmekten ihtiraz etmezler.Lakin talaka ve ıtaka yemin etmeden ihtiraz ederler onun içun
talak ve ıtaka ondan murad ederim demek küfür değildir.(Bir kimse bir kimsenin didarını bana can alıcı didar
gibidir.dese,ulema bunun küfüründe ihtilaf ettiler.Ekserisi kafir olur dediler.Zira can alıcı )Azrail a.s dır.
(Allahu tealanın ulu)ve mukarreb (meleğidir.Meleği iistihfaf )hangisi olursa olsun (küfürdür.)
Ekseri ulemanın kavli budur.
Bundan muradı meleği istihfaf değildir meleğe mevtden istikrahdır.Yahud bir salih ve zahid bir kimseye
can alıcı gibidir dese,Azrail gibi can alıcı dese,bundan heybetlü dür demek istedim dese.
küfür olmaz.
Bir fasık habis kimseyi gördükte şu kimse can alıcı gibidir dese meleği istihfaf küfürdür demişler.
(Bir kimse bi namazlık hoş işdir.dese kafir olur demişler.)Büyük günahı hoş görüp kabahatı
istihsan ettiğçun (bir kimseye namaz kıl deseler olda bana namaz kılmak kati işdir.Dese kafir olur.Demişler.)
Eğer muradı hak tealaya itiraz ise yahud namazı horlamak ise yahut teklifi mala yutak
demek ise şüphesiz küfürdür.Ve eğer namaz kılmak nefsime ve şeytanıma zahmetlu ibadet gelir demek ise
kafir olmaz.Lakin batalet ve cehaleti izhar etmiş olur.(Bir kimse Allah gökte benim şahidimdir.
Dese kafir olur.Zira tealaya mekan isbat etmiş olur.Allahu teala mekandan beridir.)Ve hakkın da muhaldir.
Ve kezalik Hak tealanın hakkın da muhal olan nesnelerden hangisini Allahu tealaya isbat eylese kafir olur.
El iyazu billah..Bir kimse nakil edup (Rasülüllah her yemek yedikte mubarek parmağını yalardı deseve bir
ahar kimse bu edepsizlikten kafir olur.) Sünneti şerifeyi takbih ettiği içun kezalik peyğamberlerin
sünnetlerinden birisine razi olmasa yahud ayıplasa nedir bu dese fil hal kafir olur,dediler.(Bir kimse
Rizkullahdandır.Lakin kul dan hareket gerekir.dese bu söz şirktir.Dmişler.Zira hareketullahdır.)
Eğer hareket ve fiil gavlin icadı ile olur demek ise şirk olduğu muhakkaktır.
Bir kimse nasrani olmak hayırlıdır.Yahudi olmadansa...dese kafir olur.)Nasraniyet küfrüne hayırlı
dediğiçün dini islamdan ğayrı edyanda hayır yoktur.Şerleri çoktur.
“El Küfrü milletun vahidetun”Fehvası üzere cemi kafirler şer dir.Lakin bazı kafirler bazı kafirlerden
ziyade fitne ve şer olur.Ona binaen Yahudi şerdir.Nasraniyetden demek gerek demişler.)Ama nasrani
tayfası müminlere meveddet ve muhabbet cihetinden karibdir. Dese zararı yokdur.Zira Hak teala
sübhanehu kitabı kerimin de buyurdu:”Ve letecidenne akrabahum lillezine amenu llezine galu inna
nasara” El ayet :Yani muhabbet cihetinden karib bulursun.Şol kimseler ki onlar biz nasarayız dediler.
(Bir kimse kafir olmak yeğdir.Hıyanet etmekten dese,Ebul kasım ul sıfar )rahmetullahi aleyh kitabın da
kafir olur demiş.)küfür e eyu dediğğinden dolayı ötürü(Bir kimse haramdan sadaka verse ,sevab umsa
el an fakir haramdan idiğini bilse ve yerine dua etse veren dahi amin dese ikisi dahi kafir olur demişler.)
Malum olsun ki bu mahal de nice kimseler şüphe edup malından sadaka ve zekat vermeden ihtiraz eder.
Malından asıb ve zülüm ile olmuş malı mahlut olduğu içun ..imdi bu mahal de bir miktar mesail
beyan edelim.Ta kim bu güne şüpheye mubtela olanların şüpheleri zail ola.
Ebu Hanife r.a mezhebi malum ve zahir ola.Bi tevfikıllahi teala..Kadıhan da zikir olundu ki:
Bir kimse sultandan atiye ve sadaka alsa Sultan ona zülüm ile echiz ettiğini bilur iken anı almak
halal olur mu olma mı?
Cevab oldur ki;Eğer sültan ol ğasıb ve zülüm ile aldığı nesneyi ğayrı mal ile halt ettiyse ol atiyyeyi
almak caiz olur.Ve eğer aldığı nesnenin aynını ita eylese alması caiz olmaz.Ebulleys şöyle buyurdu ki
Bu cevab Ebu Hanifeye r.a kavline mutabıkdır.
Zira bir kimse Zira bir kimse bir taifeden bir miktar derahim gasbeylese
bazıyla halteylese,yani karıştırsa İmamı azam indin de ğasıb ona malik olur.
Hulasa da zikir ettiki Sültan bir kimseye tam verse eğer sultan ol taamı satun aldıysa ekli halal olur.
Kadıhan da dahi böyle beyan eder.Aslı ibahatdır dedi.Hz.Ömer r.a Hz.Rasülüllahdan rivayet eyledi ki
bir kimseye talabsiz bir nesne verilse onu ol alsun.Zira Ol rızıkdır ki Hak teala ona ita eyledi.
Ağmeş nakil etti.İbrhim Nachiyden ümera dan hediye almakta beis yoktur.demiş.Habib bin Sabit
r.a buyurdu ki İbni Ömer bin Abbas r.a hazretine muhtardan hüdaya gelir idi.
Fetevayı Bezzaziye de zikir olundu ki; Bir kimse bir taamı ğasbeylese ve ağızı ile
ciğnedikten sonra yutsa Ebu Hanife ye göre halal yemiş olur.Ve dahi Üsulu Achsetki de şöyle geçer.
Bir kimse lahım ğasb edup pişurdükten sonra satsa onun için ekil etmek ve dilediği kimseye taam etmek
caizdir.Sahibi ula gerek razi olsun gerek olmasun İmamı Hasan ve züfer r.a böyle zahib oldular.
Ebulleys fetevasında fakih Ebu Bekir iskaf dan menkuldur ki;
Bir kimse bir ğayriden lahmı gasıb edup pişurse yahud buğday gasıb edup un etse onun mülkü
ve malı olur.Kıymetini vermek sahibine vacib olur.
Ebu Hanife r.a kavli üzere mecmunnevazil de zikir olundu ki bir kimse lahim gasb etse
pişurse yahut onu gasbeylese de ekmek yapsa sahibine kıymetini eda dan mukaddem
ekli helal olur.Ebu Hanife r.a ve Züfere göre r.a Hulasa da zikir olundu ki gasıb; gasbettiği
nesne ile ticaret eylese hasıl olan faide halal olur.İmamı Azam mezhebin de Bedayi da zikir olundu ki
bir kimse bir nesneyi gasb eylese onun mülkü olur.Lakin kıymetiini sahibine eda eylemek
üzerine deyin(borc)olur.
Kıymetini edadan mukaddem satsa yahud hiba eylese yahut tasdik eylese nafiz olur.
Nitekim iştirayı fasid ile satun aldığı nesne de tasarrufatı nafiz olduğu gibi bunda tamam oldu.
(Bir kimseye gel ilim meclisine gidelim deseler ol kimse ilim meclisin de benim ne işim var dese
yahut alimlerin fetvasına kim etmeye kadir olur dese. Yahud fetevayı yere bıraka nedir bu dese
kafir olur demişler.)
Zira bunların cümlesi tazimi farz olanları tahkir etmektir.İlim meclisinde benim ne işim var demek
ilimin farziyetini inkar ve ehli ilime istikbar eylemektir.Alimlerin dediğini kim etmeye
kadir demek hak teala bizlere "teklifi mala yutak" etmiştir demektir.
Ve Nassı Kuraniye ” La yukellifullahunefsen illa visaha”
Nazmı kerimi inkar etmeye cesaretdir.Ve fetevayı şerifi yere bırakmak onu tahkirdir.
Kezalik mushafı şerifi yahud kütübü ilmiye dir.birisini mezbeleye yahud ayak altına
ilga eylese aynı hakaret etmiş olur.Küfrü sarih dir.
Ulemaya hakaret gözüyle nazar edup bunlar heman guzğunlar veplavecipler dese küfürdür.
Demişler.Eliyazu billah ..(Zamanımız padişahına adil dese kafir olur demişler.)
Zira muhakkak zalim olan birine adiladildir.dediği içun bazı umur da adil etmekle adil olmaz.
Eğer adil udul amanasına olup ekseriya haktan udul edici manasına olur ise küfür olmaz
Lakin Hılafı mutebadirdir.(Bir kimese ye gel şera gidelim deseler.Olduğu mahzar getirmeyince
gitmezem.Yahud ben şeriatı ne bileyim dese)Biz kanuna nazar ederiz dese (Kafir olur demişler.)
Zira şeri şerif hak tealanın hucctidir.Halkn üzerine her kimki Hak tealanın huccetine davet ounup gitmese
ve itaat göstermese kafir olduğu aşikardır.(Ama kadıya gidelim deseler muhdar götürmeyince gitmezem
dese kafir olmaz.)Zira fi zamanina kadılar hiçe hılafı şeri hüküm etmek ihtimali olmadığı içun
kadıya taat etmemek lazım gelmez.Onun içun kafir olmaz.Muhtar götürmeyince gitmezem
den muradı...
Davacı ile bile gitmeye itimad etmediği çün olur ise bana şetim eder.Yahud darb eder deyu
havfinden dese küfür lazım gelmez.(Bir kimse küfür söylese Bir kişi dahi gülse )söyleyen de
(gülen de kafir olur.)Zira bu durum da gülmek küfüre rıza ya delildir.(Meğer ki gülmesi dararı ola demişler.)
Ol söz haddi zatın da güldürücü olup işitenler ihtiyarsız gülerler.Bu süret de küfür lazım değildir.
Lakin o söyleyen bir kimseyi iskat yahut ol mahalden gitmek gerektir.(Tanrıdan hali bir yer yoktur dese
kafir olur demişler.)Cümle yerleri hak tealaya bmekan isbat ettiğüçün mulahıde kelamındandır.
(Ervahı meşayih hazırdır dese bilürler dese
Zira ervahın hazır olması ğayıbdır.Ğaybe hüküm ettiğu içun kafir olur.
(Ben şeri bilmezen dese kafir olur.Demişler.)Şeri şerifi red ve istihfaf ettiğüçün(Adem eyğamber a.s
buğday yemese biz şaki olmazdık dese kafir olur demişler.)Zira Adem a.s ın buğdayı yemesi
şekavete sebeb değildir.Zira herkes iradetiyle hayrı veya şerri seadeti ve şekaveti kesbederler.
Ve Kuranı kerim de
“Ve min hum şakiyyun ve saidun”ayeti kerimeleri ve kesbi inkar ettiği çün küfür lazım gelur.
(Biz bu dünya da olmazdık dese )küfüründe(ulema ihtilaf etmişlerdir.)Küfür olduğunun vechi budur.
Hak subhanehu teala bu dünyayı beni adem ile mamur ve onların taatları ile muzeyyen ve munevver
ve nice peyğamberler ve ulema ve etkıya getürüp ve hal ve nızam üzere olmasını murad etmiştir.
Pes imdi Adem a.s buğdayı yemeseydi biz dünya da olmaz idik demek iradetullahı inkar etmeyi
mutezammın dır.Ve amma küfür olmadığının vechi budur ki;Hz Adem a.s cennet de buğdayı
yemesi cennet den dünyaya çıkmaya sebeb zahir olmuştur.İmdi ekseri eşya sebebsiz hasıl olmadığına
binaen buğdayı yemek vaki olmasa idi cennetden çımamak görünür idi.demek olur.Bu suret de
küfür olmaz.(Bir kimse Adem peyğamber)a.s (bez dokurdu dese,birisi dahi öyleyse bez culha oğlanları
imiş dese kafir olur.demişler.)Zira Peyğamber a.s culhalık ve dibağat ve havamet ve ğayrı süfli ve edna
ve hakir sanatlardan beridirler.Şanlarına layık değildir.
(Bir kişi bir küçük günah etse birisi dahi tevbe et dese,ol dahi ne işledimki tevbe edeyim
dese,kafir olur demişler.)Eğer ol günah delili kati ile sabit olduysa o günahı istihfaf ve istihlal
küfür olur.(İki kişi çekişseler birbirine gel ilime)yahud Ulemaya (gidelim dese ,ol dahi ben ilimi nebileyim
)veya ulemayı nebileyim(dese kafir)ve murted (olur.Zira ilimi)ve ulemayı (istihfafdır.)
Bu ise küfür olduğu muhakkakdür.(demişler.Haramı kati yi Seci ve hınzır eti gibi.)Kezalik riba gibi.
(Helaldır dese, yahud helalı kati yi haramdır dese kafir olur.)Delili kati yi inkar mevlaya ve rasülüne
iftira ettiğiçun (cemi edyan da haram olup celi hikmete muhalif olanın helal olmasını arzu etmek küfürdür.
Zina)ve livata (ve doyduktan sonra yemek gibi)Mesela şunlar helal olaydı,deyu arzu etmek
hikmeti tatil etmeyi arzu etmiş olur.Bu ise küfürdür.(Ama secinin helal olmasını temenni eylese,kafir olmaz.demişler.)
Celi hikmete muhalif olmadığıçün ..Nitekim şerayi mutekaddime de mubah idi.
Ve bizim şeriatımızın evvelin de dahi mubah idi.sonra haram oldu.(Kuranı azimi muhavere de ve lağv)
ve dünya kelamı(arasın da istimal etmek küfürdür.)demişler.Tazim olmadığı çün ...imdi ibadeti terkden küfür lazım
gelmez.Lakin hurmeti ve tazimi terkten küfür lazım gelir.Onunçün tazim etmek taatden bir
ulu nevidir.demişler.Bir kimse murted olduğunu inkar eylese islamıyla hüküm olunur.
Putperest olanlar “La ilahe illallah muhammedun rasülüllah”deseler.islamlarıyla hüküm olunur.
Bir kafir cematla namaz kılsa mümin olur.Bir nasrani ben müslim dese ihtilaf ettiler.
Layık budur ki İslamıyla hüküm ounur.Bir zimmiye islamı kabül et deseler.ol dahi kabül etttim
dese müslim olur.Bir kimse cemi edyanı terk ettim dini islamı kabül ettim dese islamıyla hüküm olunur.
(Vasayassailiki tarikal ahiret)
Malüm ola ki bu makam da tarikı ahirete süluk eden ıhvanı müminine vasiyetlerdir.
Cümleden ehem ve elzem vasiyetler bunlardır:
Zira şüphe yoktur ki cümlemiz bu dünya da müsafiriz ve tarikda yürüyüp gitmekteyiz.
İmdi müsafir üçün zad ve zü hayra cümleen züyade lazımdır.Bu mahal de musannıf
r.a ahirete muteallık zad ve zü hayra beyan ettiğiçün bu mahalde matlabı ehem tesmiye etmiştir.
Mucibiyle amel etmek cümle ehli islama ehem ve elzem olduğuna binaen (ve dahi ıhvanıma
ve evladıma )ve ashabıma ve cümle müslimine (vasiyetim)ve nasihatım (oldur ki Allahu tealanın
şeri şerif de emrettiği nesneleri )üzerine farz veya vacib olanları sayedüp (işleyeler)
Kazaya (kalmış namazlarını kılalar.)nekadar olduğunu bilmezler ise zannı ğalib ve tahmin ile
amil olalar.Eğer çok kalmış ise tertibe riayet edup her iş vaktin ibtidasın da bir ezan okumak
kifayet eder.Lakin her farzın evvelin de bir ikamet edeler.Ve niyet de iki vecih vardır.
Birisi bu dur ki ol kazaya kalmış sabah namazının farzına ya öyle ve ya ikindin ya da akşam
ya yatsı namazının farzını kılmaya niyet ettim deye.Vitir namazını kaza edeler.
Fukehayı kiram buyurmuşlardır ki;fasid olan namazın kazası farzdır.keraheti tahrime ile
mekruh olan namazı tekrar kılmak vacib olur.(ve kalmış zekatlarını vereler.)Bu farzı dahi
kaza etmek farzdır.Zekat vermeyenlere azabı elim ile vaiyd haberi varid olmuştur.
El iyazu billah..(ve oruclarını tutalar.)Kazası farz ve lazımdır.
Kazya kalan zekat ve oruc nekadar
olduğu malum olmaz ise zannı ğalib ile amel eder.
(Ve hac farzı lazım ise )kuvveti maliye ve kuvveti bedeniye
bulunur.tariki emniyet dahi bulunur ise ve hac etmedi ise yahut el iyazu billah
kendinden elfazı küfür den birisi sadır olup kafir olmakla mukaddem ettiği
hac lağv olduysa tekrar hac (edeler)eğer kuvveti bedeniyesi yok ise hac içun bedel göndereler.
(Farzı ayın olan ilimler ki)ol (ilim ilmi haldir.)mucibiyle amil olalar.
İmdi malum olsun ki;
Ehli sünnet mezhebini ve akaidini ehlinden öğrenüp itikad eylemek cümle ehli imana
farzdır.Anın ilimini tahsil edeler.Cahil kalmayalar.Zira şera muhalif itikadın
büyük zararı vardır.Ba husus fi zamanina haz bidatlar şayi olup ehli sünnet ve cemaat
akaidini bilur.Azkaldı ve cehalet bütün cehalet kapladı bundan sonra bundan sonra
ahlakı zemimeden ihtiraz edecek miktar ilim ve ahlakı hamide ile mevsuf olacak
kadar ilim tahsil eylemek cümle ehli imana ve ricale ve nisaya farzdır.
Bundan sonra ahkamı şeriyeyi zahireyi öğrenüp tahsil eylemek ki üzerine farz olan
amalin feraizini ve vacibatını eda edecek mikdarı ve haram ve münker ve menhi
olan nesnelerden içtinab edecek kadar ilimi tahsil farzdır.
Mesela;Abdest ve namaz ve oruc eğer ğaniyse zekat ve hac ilimleri gibi
Eğer sanayi den bir sanat ile ticaret ederse miktarı ilim öğrenmek farzdır.
Zira bir kimse bey ve şera ve ticarete başlasa şüphesiz riba ekil etmiş olur.
Ve haramı katiyi murtekib olur.Vel hasıl her ilim muteallık olduğu malumuna tabidir.
Demişler.Eğer bir nesne farz veye haram olsa anın ilimi farzdır.
Eğer vacib veyahut keraheti tahrimiye ile mekruh olsa onun ilimi vacib olur.
Ve eğer keraheti tenzihiye ile mekruh olsa onun ilimi sünnetdir.Eğer mustehab olsa
onun ilimi mustehabdır.Eğer mubah olur ise onun ilimi mubahdır.Kezalik emri maruf
ve nehyi anil munker etmek dahi böyledir.Kadir olup mutezarrır olmayanın
üzerine lakin emri maruf ve nehyi munker kifaye tarikıyladır.Ülul emr tarafından
emri maruf ve nehyi munker etmeye nasb ve memur oldu ise ona farzı ayın olur.
Ve ilimi ile amil olan (ulema meclisine hazır olalar)ve onda ülumu diniye öğreneler.
Cahil kalmayalar.Şeytanlara tabi olmayalar.İmdi Ebu Hureyre r.a şöyle buyurdu ki
bir saat ilim meclisine hazır olup dinimde lazım olanı öğrenmek leyleyi kadri ihya etmeden
bana sevgilidir.Demiştir.
İbni Mace tahric etti;
Ebu Zer r.a rivayetiyle rasülüllah a.s buyurdu ki;Ya Eba Zerr!
Sabah vakti meclis ilime hazır olup kitabulahdan bir ayeti kerime öğrenmekliğin
yüz rekat namaz kılmaktan hayırlıdır.Ve sabah vakti varup üstazdan ilimi şeriden
bir nevi ilim öğrenmek onunla amel olunsun.yahud olunmasun bin rekat namaz kılmaktan
hayırlıdır.Deyu buyurdu..Bir nevi demek bir meseleye dahi şamildir.amel olunsun yada olunmasun.
Demektir.İmdi ilim ilim kadar ulu nesne yoktur.öğrenmesi ve öğretmesi kadar büyük ibadt yoktur.
Çalışup ilimi nafi ve ameli salih ve ahlakı hamide sahibi olalar.İmamı Tirmizi tahric etti;
İbni Abbas dan r.a şöyle rivayet ettiki rasülüllah a.s bir kimseye nasihat edup buyurdu ki;
(İğtenim hamsen kable hamsin)beş hali ariza mani olmazdan evvel beş ahvali hasılayı ğanimet bil.
Ve menafiyi uhrevşyeyi kesbetti.(Şababuke kable heremike)Gençliğini nimet ve ğanimet bil.
Kocalık gelmeden evvel zira her kemal genclikte tahsil olunur.Ğerek ilim ve gerek amel kuvveti bedeniye
kemal de iken taat ve ilim kesbolunur.İhtiyarlık zamanında zaaf ve illet arız olmağla ibadete kudreti
olmıycak sonra nedamet çekup pişman olur.(Ve sihhatuke kable sagamike)sıhhat ve afiyet zamani ki
ğanimet bilup ilimi ve taatı çokca eyle..Hastalık ve maraz gekmezden evvel.Zira hastalık taate
mani olur.(Ve ğınauke kable fakrike)malını ğanimet bil,fakir olmazdan evvel.
Ol malın ile hayrat edupibadeti maliye et. Taki ahiret de ecri cemil ve sevabı celil bulasın.
(Ve ferağuke kable şüğülike)Dahi vakti ferğını ğanimet bil.Ferağlık halin de ilimi şerife ve ameli salih
işlemeye ced ve say et.Iyal ve evlad vesair umuru dünyeviye meşğul olmadan evvel marifet ve kemale
ve ameli saliha sayet.(İmamı Buhari ihrac etti.Abdullah ibni Abbas r.a rivayetiyle rasülü kainat
.sa buyurdu ki:(Nimetani mağbunun fihima kesirun minennasi ,essihatu vel ferağu)Yani iki nimet vardır ki
Onlar da kati çok kimse aldanmıştır.
Ol nimetlerin kadrini bilmezler.Birisi sihhati bedendir.Ve birisi işğal den hali olan ferağ zamandır.
Bu iki nimet zail oldukta ilim ve amel etmediklerine nadim ve pişman olsalar gerektir.
Nitekim rivayet de geldi ki ehli cennet bir nesneye hasret cekmezler illa ol vakte hasret çekerler ki
ol vakit ibadetden hali geçüp bir hayırlı amel etmemiş olalar.(ve hayatuke kable mevtike)Dahi hayatını
ğanimet bil ,ölüm gelmezden evvel.Hali hayatında ilimi nafi ve ameli salih etmekten geru kalur.
Müminin her bir nefesi bir cevherdir ki onun ile kişi cennet derecesine nail olmak mümkündür.
İmdi ehli ahiret olan akil her hal de ret derecelerine nail ve mertebeyi ulyaya malik olmayı sayeder.
Bu hadisi şerif bunda tamam oldu.
Bu hadisi şerif cümle nasihatları cami olduğu çün bu mahalle tahrir olundu.
Hak teala mcibiyle amil olmak cümle mize muyesser eyleye.Amin.(ilim de ve amel de sika)ve mutemedun
aleyh(olanın fetvasıyla)ve cevabıyla(amel edeler.)Ülumu asliye ve feriye de alim olanların cevabıyla amel edeler.
Uelema kıyafetin de kati çok kimseler vardır ki ilimden mahrumdur.Onların şekline ve şöhretine itibar olunmaz.
Ülumu asliye ve feriyede alim oanların cevabıyla amel edeler.Nitekim yarım fıkh din yıkar,Yarım tabib
been ykar.demişler.Ve fi zamanina kati çok cahiller şeyh ve mürşid namıyla halkı ıdlal ederler.
Neuzu billahi minhum.Onlardan kati ihtiraz edeler.(Her kimin gerekse fetvasıyla amel etmeyeler.)
Ta kim dalalaete düşmeyeler.Tabi olduğu mezhebin muteber kitaplarından mufta bih mesele ile fetva olmadıkca
amel etmeyeler.Ehlini bulalar.Çalışup hatadan halas olalar.Cehalete ve hataya razi omayalar.(Sima meclisine
hazır olmayalar.)Sima meclisi deyu şol mahalleler derler ki mutesavvife taifesinden bir karavan da cemolup
nağme ilhan ile musiki kaidesi üzere ebyat ve işar okuyup aşkı muharrik avazlar ile bazı meşayihlerin
kelimatı manzumesini istima etmeye derler.Böyle meclise gitmeye cevaz yoktur.Bahusus alatı lehiv ki ney ve def tabıl
misullu nesnelerinde mevcüd olanve genc oğlanlar ve avam cuhela ve erzal magulesi
ile muhtalit olup tamamı fısk meclisi olur.Neuzu billahi teala..
Raks ve devran ile meşğul olurlar.Raks deyu hareketi mevzüneye derler.Devran deyu deolaşmaya derler.
İmamı Kurtubi r.a buyurdular ki teğanni etmek ve def ve dmbelek çalmak ve raksetmek bil icma haramdır.
Ve Ebu Hanife Ve imamı Malik,ve İmamı Şafii ve imamı Ahmed ibni Hanbel mezheblerin de haram olduğuna
ittifak vardır.Tatar haniye de ve Bezzaziye de ve imamı mahbubi kitabın da ve sair fetvalarda mutesavvife nin
devranı ve raksları haram olduğu musarrahdır.Helal iddia edenler kafir olur.deyu tasrih ettiler.Hatta Tıchfe sahibi
buyurdu ki;vecd muhabbet itdiasını eden sofiyi rafı savt ve temzik sebat etmeden meneylemek vacibdir.
İmamı Zeylai nakil etti.Kuduridenki sofiyenin ettikleri raks ve devran ve sima haramdır.
Ol meclise varmak caiz değildir.Teğanni ile saz ve ney ve zurna ve düdek beraberdir.deyu buyurdu.
Rivayet oldundu ki İbni Mesud r.a bana ettiki Mescid de bir gün bir kavim gelmiş tehlil ve salevatı şerife
cehr ile ederler idi..İbni Mesud r.a işittiğinde onlara varup dediki Biz bu güne refi savt ile ve cemiyet ile
bu zikiri zamanı rasülüllah da görmedik.Sizler ancak ehli bidatsız.deyu onları mescid den ihrac eyledi.

Cüneydi Bağdadi aleyhi rahmetullahi il hadi semadan tevbe ettiği kütübü muteberede mesturdur.
Acepdir ki fi zamanina bu mutesavvife taifesi kemali mertebe cahiller ve muanidlerdir.Böyle iken
muhabbetullah davası zuumi ile envai kabihat ve kebair irtikab edup bazı günler de sema hanelerine
cemolup neğamat ve ilhan ile ebyat ve eşaar ve teğanniyat ile raks ve devran ederler.ve bir kirve avam taifesi
dahi onların etrafların da hazır olup ihtimam ile onları istima ederler.Böyle kabahatı azime ve kebairi mutaddidideyi
cami meclise hazır olmayı bir ulu ibadet adederler.Ol nağamat istima-inden ve sabihul vech taze oğlanların
yüzlerine bakmaktan hasıl olan lezzeti şehevaniyeyi kabahat bilmeyup ibadet de lezzet ve zikrullah da
halavet hasıl oldu..ve feyzü azim peyda oldu diye zuum ederler.
Not:Buraya kadar anlatılan kötü bir yorum ile yapılan meclislerden bahsedilmektedir..Ama bütün mutesavvifenin
yolu budur demek çok yanlış ve kötü bir yorum olur.Zan üzere fetva oluşturmak hatasına düşmemek için biz onları
tenzih ederek bu bilgileri tercüme ettik.MCK Kurban ..

Bu misullu kiatabsız taife heman deccal askerinin mükaddimesidir.Evladıma ve ihvanıma
ve cemi müminlere vasiyetim oldur ki Onlar ile aşina olmayalar.Dini islam dan baiyd olmayalar.
Şeriatı Muhammedeye canla ve ihtimamla yapışalar.İlim hallerin öğrenüp ehli sünnet itikaddan tahsil edeler.
(Teğanni ile zikir ve ezan ve Kuran ve dua istima etmeyup teğanniyi inkar )ve ebeden kimseyi red ve men(edeler)
Rıza göstermeyeler.Tatarhaniye de teğanni etmek ve dinlemek haram olduğuna icma ettiler.
Haram nolmasın da fukehayı ızam r.a.m kati çok delil getürp beyan ettiler.deyu mesturdur.
Nas içun teğanni gerek er ve gerek avret olsun şehadetleri makbul değildir.Deyu ammeyi kütüb de mestur
dur.Bir kimse teğanni etmeye başladıkta heman iki şeytan gelüp omuzları üzerine binup ayaklarıyla
ol kişinin göğsüne vururlar.Teğaniden fariğ oluncaya değin.deyu rivayetler de varid olmuştur.
(Allahu tealanın ismi şerifi zikir olundukta işidenler tazim edeler.)Zira vacibtir.Terkeden asim olur.
(Teala ve tebareke ya)hud(azze ve celle)hud(subhanallah ya)hud(celle celaluhu demekle)tazim edeler.
Bir meclis de ne kadar işididr ise bir kere tazim etmek kifayet etmez.
(ve)kazası dahi mümkün olmaz.Başka başka tazim etmek gerektir.(Rasülüllahın vesair enbiyanın
ismi şerifi zikir olundukta salevat getireler.)Salavatullahi ve selamuhu ala nebiyina ve aleyhim ecmein.
Diyeler.Rasülü kainat aleyhi efdalüsalevat ve ekemlüttayyat.hazretlerine salevat getirmek hükmünde imamlarımızdan
rivayeti adide menkuldur.İmamı Ebul hasen el kerchi rhm..den ömrün de bir kere salevat getirmek
farzı ayındır.deyu mervidir.Ve imamı Tahavi rahmetül aziziil geaviden peyğamberimizin ismi şerifi
zikir olundukta başka başka salevat getirmek farzdır.deyu buyurmuşlar.Sahibi muhit rivayetin de
her kere zikir olundukta salevat getirmek vacibdir deyu mesturdur.Sahibi muzmirat bu rivayet de vusat vardır
demişdir.Sahibi Tuchfe de sahibi mucteba eyğamberimizin ismi şerifi tekrar zikir olundukta
salevat getirmek vücubi dahi mutekerrir olur.
Bu rivayeti tashih etmişlerdir.Lakin Muhit da mezkurdur ki;İmamı Şemsül eimme esserachsi
buyurmuşlar ki;
Peyğamberimizin ismi şerifi bir meclis de tekrar zikir olundukta bir kere salat getirmek vacibdir.
Herkere de getirmek mustehabdır.Vacib değildir.Ammeyi ulema r.a hu.bunun üzerine ittifak etmişler dir.
İbni Melek şerhin de fetva İmamı Serachsi kavli üzerine üzerine demiş.Sahibi Kafi..Buna esahdır demişdir.
Kavli muhtar budur.Zira vücubun tekrarına delil yoktur.(Kitap da bile yazalar.İşaret ile iktifa etmeyeler.
Zira mekruhdur demişler.(Ashabı kiram)rıdvanullahi aleyhim ecmain(anıldıkta radıyallahu anh diyeler.)
terk etmeyeler.(üstazlarına tazim edeler.)İlim achzettikleri üstaz ile sair ulema hususun da beraberdir.
Hazreti Ali ibni Ebi Talib radıyallahu anh buyurmuşlar ki;Bana bir harf talim eden üstaz beni kendine
kavil eder.İmdi hukuku üstaziyet kati çoktur.(Önce yürümeyeler.meğer )Berika ya (delalet içün ola.
Ondan evvel söze başlamayalar.Yanın da çok söylemeyeler.)mollaleti zamanın da süal ile sklet
vermeyeler.Mizacsız oldukta hatırını süal etmeye hanesine gideler.Ziyaretini terk etmeyeler.
Rızasın da olmaya sayedup duasını isteyeler.Bed duasından ğayet hazer ede.(hidmetine koşalar.)Hidmet etmekle
seadet bulalar.duayı hayırını alup izzeti diniyeye nail olalar.Eğer şakirdlerinin nesebi va malı ve mansabı
ve şöhreti ve sena ve salahı üstazlarından çok iseler bile yine üstazlarına tevazu ile hidmet edeler.
Ve nasihatını kabül edeler.(Ve bil cümle her yer de rızasını gözeteler.)neşat ve dua vaktin de duayı
hayırdan niyaz edeler.hiç bir husus da (itiraz ve nezağ etmeyeler.kendilerinden dökse veya kaksa nasihat
bileler.İncinmeyeler.Muteallikatına da)evladına ve akrabasına (riayet edler.)
Ve dahi üstazın bazı esrarını gördükte halka ifşa etmeyeler.Yanında bir kimseyi zem ve ğıybet
etmeyeler.Ve bir aher üstezı karşısın da ifratı medih etmeyeler.yanın da tamamı edep üzere oturalar.Pek
önün de oturmayalar.Eğer üstazın telifi var ise rağbet edup kitabet ve mutala ve istifade etmeye sayedeler.
Eğer bir aher meclis de üstazlarını bazı adası zem ederler ise onları mümkin olur ise iskat edeler.
Olmaz ise olmaz ise ol mekandan gideler.Dersin de işareti ile iktifa edeler.Kendi raylerini terk edeler.Zira üstaın
hatası şakirdine göre kendi raylerinden savablıdır.Üstazı hangi ilimi ve hangi kitabı münasib görür ise razi olalar.
Zira üsta tecrübe ile şakirdlerin mertebelerini anlar.Ve onlara layık olan kitabı bilir.
Her husus da adaba riayet edeler.(Padişah islama adil ve insaf )ve ehli islama merhamet(ve adası üzerine
nusret ile dua edeler.)Zira imamı müslimindir.Ona hayır dua etmek cümleye vacibdir.Ve cemi ehli islama vacibdir.
Ve cemi ehli islama racidir.Umuru şeriye de emrine itaat edeler.(Zalimdir deyu beddua etmeyeler.)
Ve muharebe ve aziletmeyeler.İslahıyle ve insafıyle dua edeler.(Ve akrabaya sıla edeler.)Vacibdir.
Ömürün berekatına sebebdir.Ve ecri azim vardır.Sıla demek unutmayup aşinalık etmektir.Ziyaret ile yahud eliyle
yahud diliyle yardım etmekle edna mertebesi selam vermek ya göndermek ile olur.Sıla içun bir vakti
muayen yoktur.Ehli islam nekadar zaman da sıla etmeyi adet ettiler ise öylece itibar olunur.
Nikahı haram olan akrabaya sıla etmek beher hal vacibdir.Lakin nikahı caiz olan akrabaya sıla etmek
vacibmidir,değilmidir.İhtilaf olundu.Esah mesele budur ki vacib değildir.Bazı ehli ilim buyurmuşlardır ki
gün aşırı ziyaret ede..yahud hafta da bir gün bir kere ziyaret ee.Yahud ayda bir kere ziyaret ede.
(Katı rahim etmeyeler.)Yani aşinalığı ve ziyareti ve yardımı kesmeyeler.Zira bu harmdır.
Ve kebire dir.Hak teala katı rahim eden kimseden nimetini kat ve anı helak etseler gerektir.
Ve dahi rivayetler de şöyledir ki;
Bir kavmin için de kati rahm olan biri varsa üzerlerine rahmet inmez.Ve duaları müstecab
olmaz.Neuzu billahi teala..Ve (ebeveyne tamam riayet edeler.Berk )savtile(seylemeyeler)
Bazı nesnelerine incinub of demeyeler.Ayeti kerime de “vela tegul lehuma u
ffin”vakidir.Ve bir ayeti kerime de “vahfıd lehuma cenahazzülli minerrahmeti ve gul rabbirhamhuma
kema rebbeyani sağira”vakidir.mazmunu demektir ki ey insan sakın anana ve babana of deme.Ve onlara
kemali şefkat ve merhametden naşi ğayet de tevazu ve tezellül et.Ve dua edup deki Ya rabbi
anama ve babama rahmet et.Nitekim onlar bana küçüklük halimde terbiye ve merhamet ettiler idi.
(Ğadab ile bakmayalar.)bir kimse anasına ve babasına tevazu ve efkat ve merhamet ile baksa hak teala ona
nice hasene ihsan etse gerekdir.Ve ona rahmet nazarı ile nazar eylese gerektir.
(Ne emir ederse tutalar.Eğer masiyet değilse)Zira “La taate lil machluk fi masiyetil chalik”
mazmununca günah olan nesne de bir kimseye itaat caiz değildir.Bir kimsenin anası ve babası
kafir bile olsa nafakaları ve hizmetleri üzerine vacibdir.Eğer küfür tarafına çekmezler ise
kahbekah evlerine varmak caizdir.Ve eğer küfür nesnelerden birisine davet etmesi ve tedricle çekmesi
korkulur ise hanelerine ve taraflarına varmak caiz değildir.Aşinalığı terketmek caizdir.
Nafakalarını bir kimse ile göndersin.
Eğer anası ve babası ehli sünnetden değil ise yine böyledir.?Kiliseye ve meyhaneye
götürmek caiz değildir.Ve bidatı habise mahallerine götürmek dahi böyledir.Ondan hanelerine
alup götürmek caizdir.(dönmesine ve kalkmasına sabır edeler.Karşılamayalar.Ve komşulaına riayet edeler.)
Onlara eziyet verecek nesne etmiyeler.Zira bir kimse komşusuna eziyet etse onun hanesi akibet
komşuya intikal eder.Komşu hakkı şol mertebeye varmışdır ki hemen varis olmaz.Yoksa sair ana
ve baba ve akraba hakkı gibidir.Bazı rivayetler de bir kimse komşusuna
eza eylese bana eza etmiş gibi günahkar olur buyururlmuştur.
(Kokulu taam pişurdukte bir miktar onlara vereler.)
Çarşudan meyveye vesair mekulata muteallık nesne aldıkta onlara ve onların evladcıklarına ve yerler
eğer vermiyeceklerse gizli alup kendi evladına verup evlerinden taşra çıkarmayalar.Komşuları fakir ise bazı sadaka ve zekat
vermekle ve hediye ile ikram edeler.Fakirdir deyu horlamayalar.Kahbekah hanelerine davet edup hatırlarını süal edler.
Seferesine bile alup taam edeler.Hasta olur ise hatırını sormaya hanesine gideler.Ahirete gider ise cenazesiyle
bile kabrine varalar.Herhal de hak civara riayet edeler.(Ve hacetciklerini mümkin oldukca kaz edeler.
Bir zarar isabet eder ise yardım edeler.Hayır isabet eder ise tehniye edeler.)Karzı akce isterler ise
deriğ etmeyeler.Sadakanın ecri bir katdır.Karzın ecri onsekiz katdır.Deyu hadisi şerif
de varid olmuştur.İzinsiz hanesi canibine doğru yüksek bina yapmayalar.
Bir taşına zarar etmeyeler.Sırrını ifşa etmeyeler.Harem canibine gizli bakmayalar.Ğıybetini etmeyeler.Herhalde hulusane
diyanet ve salah üzere yaran ve ihvan olalar.(Vesair ihvana muhabbet edeler.)Salihlere ziyade
muhabbet edeler.Fasıklara ve facirlere ve zalimlere nasihat ve vaaz edeler.
Fısk ve fucur ve zülum için buğuz fillah ideler.Mulahide ile dostluk etmeyeler.
(Eksiklerini mümkin oldukca afvedeler.)Emri maruf ve nehyi munker edeler.Kadir oldukca..Zira ümmeti mhammedin
sair ümem üzerine fazlı emri maruf ve nehyi munker etmek sebebiyle dir.Emri maruf ve nehyi munker edenlere
Hak teala ali mertebeler verse gerektir.Şehir de fıskı aşikar olsa hak teala cümleye musibet gönderir.Sıbyana ve hayvana
dahi musibet isabet eder.El ile nehyi munker etmek ümeranındır.ıyla nehyi etmek ulemanın vazifesidir.
Kalb ile nehiy etmek sair müminlerindir.Demişler.Kabülü zan olunan yer de vacib olur.
Fitneye bais olması zan olunan yerde terki vacibdir.
Zaruretsiz ol mahal de varmak caiz değildir.Ol şehri terk ve aher şehre hicret vacib değildir.
Eğer diyaneti ve zühdünü kemal üzre hıfz üçun hicret eder ise güzeldir.
Cennete girmeye layık olur.Şefata mazhar olur.İmdi emri maruf ve nehyi anil munker
de niyet halisa ve meseleyi nakli ile bilmek ve sabır edup niza ve ğavğa etmemek
rifk ve hilim ile etmek Ve fukehanın ol nesne de ihtilafı varmıdır yokmudur bilmek lazımdır.
Ve bugüne müazzebler dahi yetim malını zülüm ile ekil edenlerin dudakları deve dudağı gibi
büyük ve sarkmış ağızları açılıp ateşleri lokma gibi ağızlarından içerü sokup boğazları karınları
ateş ile dolup ta aşağılasra dizlerinen çıkar.Bu güne müazzeblerdir.
Ve dahi halk ğıybet edup taan edenlerin iki tarafları etlerinden koparılup ağızlarına lokma
gibi idhal olunup ve onlara denur ki Bunu ekil et.Nitekim dünya da din karındaşın etini ekil eder idin.
Ve dahi zekat ve sadaka vermiyenlere dediğni ve zikum ve cehennem taşlarını ekil ettirirler.
Ve azab her taraflarını ihata eder.Dahi türlü azablar vardır ki ehli kebair ve ehli fısk ol azablar ile
muazzeb olurlar.Hak sübhanehu teala cümlemize mağfiret edup azabdan ve hisabdan azad eyleye..amin.
Şerhu sudur da imamı Tirmizi buyurdu ki,
“Fil kabri hisabun ve fil ahireti hisabun,”yani kabri de hisab vardır.Ahiret de hisab vardır.
“femen husibe fil kabri neca”
kimki kabir de hisab oluna,necat bulur.”Ve men husibe fil kıyameti uzzibe”
kimki kıyamet de hisab oluna,azab olunur.İmamı Tirmizi buyurdu ki;
Kaçan mümin kabrin de hisab oluna yarın işi asan ola.Zira alemi Berzah da ümur görülüb
cezası tertib olundukta yarın kabirden pak kalkar.Eğer işi ve cezası anda tamam olur ise
eğer bir bakıye kıyamete kalur ise o dahi ehven olur.Vallahu alem bi hakikatil hali..Ve dahi bir
kimse bir ameli salih edup sevabını bir kimseye bağışlasa ona vasıl olur.Ve anı ervahı ehli imana melaike götürürler.
İmamı Taberani evsatın da tahric etti;Enes hazretlerinin rivayeti ile rasülü kainat .sa buyurdu ki;
Mamin ehli beytin yemutu minhum meyyitun,fe yetesaddakune anhu bade mevtihi illa ehdaha Cebrail a.s
ala tabakın min nurin sümme yekıfilkabri feteahele aleyhi fe yefrahu biha ve
yestebşiru ve yahzenu ciranuhu ellezine la yehdi ileyhim şeyun”
Yani bir hane halkından bir mümin vefat eylese onlar sadaka ve hayır edup sevabını ona bağışlasalar
Cebrail a.s onu nurdan tabak içine koyup kabri kenarından nida edup ya sahıbel kabri
il amik sana ehil ve evladın hediye gönderdi.Şunu kabül et.
Dedikte ;Ol dahi ölüp ziyadesiyle mesrur olur.Ve etrafın da olan kendilere hediye gönde