Şerhu BİNA/Tercüme eden MCK

Badel hamdele ve salvele..
İhbari ne demektir?
Sözlükte İhbari:Haber vermeye derler .
İstilahda:ma yahtemilüsıdka ve l kizbe,sıdka ve kizbe ihtimali olmaya derler.
İnşai nedir?Lüğat de icad demektir.
İstilahda;Ma la yahtemilü sıdka vel kizbe..
İstilahda sıdka ve kizbe ihtimali olmayan şeye derler.
İhbari iki kısma ayrılıyor.
Biri müspet biri menfi..
Müsbet olan nasara yensuru..,menfi olan Lem yensur lemma, yensur..
ma yensuru la yensuru..len yensura..
İnşai iki kısımdır.
Biri talebi biri ğayri talebi..
Talebi olan,Liyensur la yensur.Unsur la tensur..
Ğayri talebi olan,ma ensarahu ve ensır bih..
İsim dahi 13 dür..
6 sı camid,7 si müştakdır.
Bina lüğat de bir şeyi bir şey üzerine koymaya derler.
İstilah da,Ma yubna aleyhi şeyün..
Mevzün lüğat de tartılmış şeye derler.
Mevzün:Ma yükabiluhu ül muteharrek bil müteharrek vessakini bissakini mea itibari hrufihil asliyyeti.
Vezin lüğat de okya(ölçü)ye derler.İstilahda ma yuzenu bihişşeyü..
Müteaddi ahere teaddi eden şeye derler..
Hurufu Halk altıdır.Hurufu halk şeş..Buda ey nuru ayn,heü hemze,haü cha
aynu ğayın..Her fiil ki babı salis den ola,lazım olur anda,harfi halk ola.
Her fiil anda harfi halk ola.Lazım olmaz babı salisden evvela.İzzinin ilalı çoktur ki demerden baş gerek.Okuyan mahbub ise okutan kardeş gerek.Cemi kıllet çar başiddir.vuzani nahviyan.
Efale ifaal,fiile hem bu vezin efile.(ibare ve emsile ve siğasından yapılırsa,ana madde derler.
Hades deyü masdar manasına derler.Siğa deyi sürete derler.Üç zaman,biri geçmiş zaman.biri gelecek zaman,biri şimdiki haldir.nasaranın maddesi nunu sadıradır.Heyeti ibtida,ardınca sad dahi
ra dır.ve üçünü de meftuh okumaktır.
Nasara nın lafzı mı fiildir,manası mı fiildir?
Yalınız lafzı da fiil değil.Yalınız amanası da fiil değildir.Bunda iki itibar vardır.
Eğer mecmu maddesi,ile lafzı üzerine delalet edr ise lafzın ismi olur.Ve eğer mecmu maddesi
heyeti ile beraber manası üzerine delalet ederse,fiil olur.Ve ğayri dahi bunun üzerine kyas ola.
Mazi lüğat de geçmişe derler.İstilahati sarfiyyun da,senin haber verdiği zamanda,ol zamana delalet eden kelimeye derler.Malum bilinmişe derler.İstilahda,maddesinden anlaşilan manası failine nispet olan,kelimeye derler.
Müfred;yalnıza derler.İstilahda,Yalınıza delalt eden kelimeye derler.
Müzekker lüğat de erkeğe derler.İstilahda erkeğe delalet eden kelimeye derler.
Ğaib lüğatde hazır olmayan şeye derler.İstilahda sarfiyyun da,nefsi mütekellim
ve muhatab olmayan kelimeye derler.(Müzari lüğat de benzeyicilere derler.)
İstilahı sarfiyyun da,lafzan ve manen ve istimalen ismi faile benzeyene derler.
Fiili mazi müfred müzekker ğaib 41 nevidir.Kezalik(Fiili müzari müfred müzekker ğaib
41 türlüdür.Ekser ülemaya göre,vezinleri bu dur.Faale yafulu,faale feyilu,faale yefalu,
faile yefalu,feule yefulu,feile yefilu..Efale yuf'ilu,fa'ale yufa'ailu,fa-ale yufa'ilu,infeale yenfeilu
ifte-ale yefteilu,ifalle yefallu,tefaale yetefaalu,tefaale yetefaalu,istefale yestefilu
ifavvele yefavvilu,ifavale yefavvilu,ifaalle yefaallu,falele yufalilu,fevale yufavilu,feyale
yufeyilu,fa'vele yufa'vilu,fayele yufayilu,fa'la yüfa'li,falele yufalilu,tefalele yetefalelu,
ifanlele yefanlilu,ifalelle yefalillu,tefalele yetefalelu,tefevale yetefevalu,
tefeyale yetefeyalu,tefavele yetefavelü,tefaala yetefaala,ifanlele yefanlilü,ifanla yefanla.
Malum olsun ki,rübai humasinin mülhakları bunlara munhasır olmayup belki,ebniye-i kesiresi
vardır.Misal,nef'al,ke nerces.ve fey'al,ke senbel,ve fa'nel,ke galnes,ve faalen,kibruhun,mef'al ke mesken,fem al ke lemrec,ve falem ke alsem,hefal ke helgam,feh'al ke rehyel,ve fa hel ke ğel hes,
Ve tefaal ke terehhes,ve fi'let ke itret,ve sefal ke setbes,ve fales ke halbes,ve fağel ke zelzel,ve sarsar ve demdem,ve sahsah,ta ta,ve an an,Ve dahi humasinin mülhakı,Temefale temeskene,tefafel ke tezelzel,ve tefaal ke tekalnes,ala ma zekerhussururi,Ve sahibürramuzi, vel kifayeh..
Fe mecmu uha selase ve hamsüne(53)..
Masdar Lüğat de,devenin sudur ettiği yere derler.İstilah-i sarfiyyunda ffilin üzerine cereyan eden
hadesin ismidir.Eğer masdar sülasi ffilin masdari olursa,ona kıyas yoktur.Katlün,fiskun,şüğulün,
rahmetün,neşüddü küdreten,dava,zikra,büşra,liyan,hırman,ğufran,nezvan,talebün,hunukun,
suğra,hüda,ğalbetün,sirkatün,zihabün,sirafün,süalün,zehadetün,bikayetün,kerahiyetün,vecifün,
kabülün,duchulun,sahubetün,masdar mimi..madchalun,merci-un,mükremün,misaatün,muhammedün,meftunun,kaimun,Masdar:afiyetün,terdadün,delili.
Sayruretün.
İsmi fail lüğat de,işley,c, adı demektir.İstilahatı sarfiyyun de,hudus,manası işlemek.anınla kaim olan kimse için ,ffili müzarinin malumunda doğan kelimeye derler.Üç harfli olan fiilden ekseri fail vezni üzerine gelir.Ke ehice,fayele,favele,vezni üzerine gelir.
Mübalağa İsmi Fail;Vezni altı türlüdür,Misal Cehülün,siddikun,kezzabun,ğufulun,yekazun,midrarun
miksirun,lüanetun,tuvalün,ucabun,muczimun,alametün,rivayetün,micrametun,frukatun,kayyumun.
İsmi fail olan kelimelerin her biri ğaib,muhatab,nefsi mütekelim olur.Makamına göre misal;enasirun,ente nasirun,huve nasirun,cümleden biri,,nasır ismi fail,müfred müzekker,ğaib,
olur.Müfred müzekker muhatab olur.Nefsi mütekellim olur.aibe göre manası yardım edici bir ğaib er muhataba göre manası yardım edicisin sen,Nefsi mütekellime göre,manası,yardım ediciyim ben,
İsmi meful sıfatı müşebbehe,mubalağa ismi fail,ismi mensub ismi tefdil,bunların herbiri,fail gibi olur.Ğaflet edilmeye,sıfatı müşebbihenin vezinleri onyedidir.
Misal;şekesün,sulbun,milhun,husunun,haşinun,acilun,suğarun,cunubun,cübanun,şucaun,şiyzamun,
ciydun,harisun,selimun,ğayurun,emlahun,gadbanun.
Sıfatı müşebbehenın tarifi:Sübut manasına işlemek anıkla,kaim olan kimse,fiili müzariden yapılan isme sıfatı müşebbehe derler.İsmi fail cemi müzekker mükesserinin vezinleri ondur.
Nassarun,nusaru,nasaratun,kudatun,şuura,suhbanun,ticarun,guudun,gavarisu,bu şaz dır.
İsmi meful lüğat de,işlenmiş demektir.İstilahı sarfiyyin de,işlemek anın üzerine vaki kimse için fiili müzarinin mechulundan yapılan kelimeye derler.Üç harfli ef'al den ekseriya “mefulun” vezninde gelir.
Kaihice,fayelun,favelun vezninde gelir.Mubalağa ismi meful,fuuletun vezninde gelir.
Cahdı mutlak lüğat de,inkara derler.istilahda mutlak inkara delalet edip,üzerine lem kelimesi
gelen kelimeye dirler.
Cahdı müsteğrak lüğatde kaplayıcı inkara derler.İstilahda,kaplayıcı inkara delalet edip,üzerine lemma kelimesi gelen kelimeye derler.Nefi hal lüğat de,şimdiki halde gidermeye derler.
İstilahde,şimdiki halde gidermeye delalet edip,üzerine ma kelimesi gelen kelimeye derler.
Nefi istikbal, lüğat de gelecek zaman da gidermeye derler.İstilahde,gelecek zmanda gidermeyedelalet edip,üzerine la kelimesi gelen kelimeye derler.
Tekidi nefi istikbal,gelecek zaman da tekidle gidermeye derler.
İstilahda,gelecek zamanda tekidle gidermeye delalet edip,üzerine len kelimesi gelen gelen kelimeye derler.
Emri Ğaib lüğat de,ğaib kimseye emretmeye derler.İstilah de,ğaib kimseen işlemek taleb olunur.Üzerine emir lamı gelen kelimeye dirler.Nehi ğaib lüğatde,ğaib kimseye emir etmeye derler.
İstilah de,ğaib kimseden işlemek terki taleb olunur.Üzerine nehi lası gelen kelimeye derler.
Emri hazır lüğat de,hazır kimseye emir etmeye derler.İstilahde,hazır kimseden işlemek fiili taleb olunan bir siğadır.Nehi hazır lüğat de,hazır kimseye nehi etmeye derler.İstilah de,haır kimseden işlemek terki taleb olunur.Üzerine nehi lası gelen kelimeye derler.İsmi zaman yapılan kelimeye derler.İsmi mekan lüğat de,mekan adı demektir.İstilah de,işlemek anında vaki olan mekan için fiili müzarinin malumundan yapılan kelimeye derler.
Masdar lüğat de sadır olan mahhline derler.Mimi mime mensub demektir.İstilahde fiilin üzerine cereyan eden hades ifade eder.Evveline mim ziyade eden isimdir.
İsmi alet, lüğat de alet adı demektir.İstilahda fail mefulu bih anınla mualece eildiği şeye derler.
İsmi alet vezni üçdür.Mifalun mifaalun ve mifaletun dür.Binai merre lüğatde bir kerre yapmak demektir.İstilahda birtürlü hadesin ismidir.
İsmi tesğir lüğatde,küçücük etmek demektir.
İstilahda aza delalet etmek için anda ziyade kılınan kelimeye derler.İsmi tesğirin vezni üçdür.
Fuaylun,fuayalun,fuayaylun dur.
İsmi tasğir etmekliğin kaidesi,kelimenin evvel harfini mezmum(ötre)kılar,ismi mevsul olmazsa,ikinci harfini meftuh edersin,andan sonra bir sakin
fe getirirsin,evvel getirdiğin ye,altında kalan harfe bakarsın,bir harf ise hali üzerine bırakırsın.
Eğer bir harfden ziyade ise,yenin altında kalan,meksür okursun.illa dört türlü dür..
Lev kelime de ye nin altındaki,harf meksür kılınmaz.Biri ahiri müennes tası olandır.Talhatun gibi..
Biri ahirinde elifi müennes olandır.Hubla gibi.Ve Humeyra gibi.Ve biri ahirind müennes elifine benzer elif ve nun bulunandır.Osmanun gibi.İfaal vezninde olan cemidir.Misal icmal gibi.
İsmi tasğir beş şeyden ötürü kılınır.Biri azameti tevehhüm olunan,bi ma yı tahkir içindir.
Biri budu caiz olanı takrib icindir.Ve biri kesreti caiz olanı taklil içindir.Ve biri tazim içiiçindir.
Ve biri terahhum içindir.
İsmi mevsulun tasğirinde,evveli meftuh olur.Sonra bir sakin ya ziyade olur.ve ahirine bir elif ziyade olur.İki ya biribirinde idğam olur.Elleziya elletiya gibi..
İsmi mensub lüğat de mensub olunmuşun adı demektir.İstilahda yasız olup nispet için ahirine
bir şeddeli ya ziyadeli isme derler.
Mübalağa ile ismi faile lüğatde mubalağa ile işleyici adı demektir.İstilahda Mubalağa ile işlemek
anınla kayim olan kimse için fiili müzariden yapılan isme derler.Vezni 16 dır.Yukarıda zikir edildi.
İsmi tafdil lüğatde,ğayrinin üzerine tafdil itmektir.İstilahda ğayrinin üzerine ziyade işlemek anınla
kayim olan kimse için fiili müzariden yapılan isme derler.
Fiili teaccüb,lüğat de teaccüb etmeye derler.İstilahda,teaccüb peyda etmeden ötürü yapılan fiile derler.Siğa lüğatd bir türlü kuyumculuk etmeye derler.Bir kitabın ismi de olur.İstilahda,
harfleri birbirine çatmak ile hasıl olan sürete derler.
Tesniye iki etmeye derler.İstilahda,fiilin tesniyesi olursa,ikiye delalet etmek için müfredinin ahirine
bir elif ziyade kılınan kelimeye derler.İsmin tesniyesi olur ise,müfredinin ahirine bir elif ziyade kılınup,ve bir meksür nun ziyade kılınandır.Veyahud ahirine makabli meftuh bir ya ile meksür nun ziyade kılınandır.
Cemi müzekker lüğatde cemi erlere derler.İstilahda,eğer fiilin cemi müzekker olursa,cemi erlere delalet etmek için müfredinin ahirine bir vav ziyade kılınan kelimeye derler.
Cemi müzekker musahhahı olursa,müfredinin ahirine ma kabli mezmum,sakin vav ilebir meftuh nun ziyade kılınan kelimeye derler.Yahud ma kabli meksür ya ile bir meftuh nun ziyade kılınan isme derler.Cemi mutlak,gerek musahhah ve gerek mükesser ve gerek müzekker ve gerek müsennes ol cemin tarifi budur;tağayyürlerden bir teğayyür ile müfredinin hurufu icada delalet delalet eden kelimeye derler.
BİNA
Müteaddi,lüğatde birden bire geçen şeye derler.İstilahda,Bir fiilin failinin mefulu bihine geçen fiile derler.
Lazim;Failinin fiili mefulu bihine gemeyen fiile derler.
İFAl babı 11 manaya gelir.
1.Tadiye
2.Lazime duhul içindir.Duhul lüğatde girmeye derler.İstilahda,İfal babından olan kelimenin faili asli filinin vaktinde girmeye derler.Misali,Esbaharracül,Bu misalde,ifal babından olan,kelime esbaha dır.Faili erracül dür.Asıl fiili Asbaha dan gelen sabahdır.Manası,racül sabah vaktinde girdi demektir.
3.Tariz içindür.Tariz lüğatde arz etmeye derler.İstilahda,İfal babından olan kelimenin faili mefulune
arz etmektedirler.Misali;ebaatül kitabiy..aslı,ebiytü..bu misalde,ifal babından olan kelime
ebaatü nün faili ta dır.mefulu el kitabdır.Aslı abatüden alınan biya dir.Manası,ben kitabı satmaya arz ettim.Ve satmağ amusğab kıldım demektir.
4.Sayruret içindir.Sayruret lüğatde bir zatden bir zata yahut bir sıfatdan bir sıfata intikal etmeye derler.İstilahda,ifaal babından olan kelimenin faili asli fiilinin sahibi olmaya yahut sahibinin sahibi olmaya derler.Asli fiilinin sahibi olana misal:Ağdal baiyr,gibi.Bu misalde,ifaal babından olan kelime Ağdede faili ,El baiyr dir.Ondan gelen Ğadeve dir.Manası Deve bir sahibi oldu Aslı,Asli fiilinin sahibinin sahibini olan Misal;Ecraberecül dür.Bu misal de,İfaal babından olan kelime
Ecrabe dir.Faili Erracül dür.Eklenilen cerabe dir.Cerabenin sahibi devedir.Manası Racül uyuz deve sahibi oldu demektir.
5.Haynunet içindir.Haynunet lüğat de bir şeyin vakti olmaya derler.İstillahda,ifaal babından gelen kelimenin failine asıl fiilin vakti yakın olmaya derler.Ahsadez zeru ..Bu misalde ifaal babından
olan ahsad dir.Faili ezzeru dür.Aslı fiili ahsadden gelen hasaddır.Manası Ekin biçmek yakın oldu,demektir.
6.Vicdan dır.Lüğatde bulmaya bilmeye derler.İstilahda ifal babından olan kelimenin faili mefulunun
asıl fiili ile sıfatlanmış bulmaya derler.Misali;Ahmedtü zeyden..gibi.Bu misalde İfaal babından olan
ahmedtü dir.Mefulu Zeyden dir.Asli fiili,ahmedtü den eklenen hamide dir.Manası,Ben zeydi medih olunmuş buldum dmektir.
7.İzale içindir.İzale lüğatde,gidermeye derler.İstilahde,ifaal babından olan kelimenin faili mefulundan asıl fiilini gidermeye dirler.Misali,Eşkeytü Zeyden dir.Faili ta dır.Mefulu Zeyden dir.
Asıl fiili eşkeytü den eklenen Şikayet dir.Manası ben zeyidden şikayeti giderdim dmektir.
8.Teksir içindir.Teksir lüğatde çok etmeye,çoğaltmaya derler.İstilahda,ifaal babından olan kelimenin faili katında çok olmaya derler.Misal;elbebnerracül.gibi.Bu misal de,ifaal babından olan kelime elbene dir.Faili erracül dür.Asıl fiili elbeneden eklenen leben dir.Manası,racül indinde süüd(karanlık)demektir.
9.İstefale babı manasına dır.Misal,Aazamtü zeyden dir.istezamtü zeyden manasına dır.
10.Sülasi manasına dır.Misal,ekalletil beyu..aslı akıyllet dir.
11.Mutavaat içindir.Misal,ekebbu..kelimesi iraz kelimesi gibi.bunlar keb kelimesinin mutavaalarıdır.Zencani hazretleri bu iki kelimeden ğayriye mutavaat için olmaz dedi.
Böylee malum ola.
TEFİL babı onbir manaya gelir.
1Teksir içindir.Teksir lüğatde çok etmeye derler.Misali,Tavvafa zeydün gibi.Yahut
fiil ile fail çok olmaya derler.Misali,Mevvetel ibil.gibi.Fiil ile meful çok olmaya derler.
Misal ğallaka zeydün-il babe..gibi.
2.Tadiye içindir.Ferrahtü zeyden gibi..
3.Selb içindir.Misali,Karadetil baiyr.
4.Nisbet içindir.Misali,fesaktü zeyden gibi.
5.Nisbetü aslil fiili min ğayri ziyadetin.Ziltehu ve ziyletehu.ikiside firkat manasınadır.
6.Sayruret içindir.Misali Acezetülmeretü gibi.Saretil meretü acüzen manasına dır.
7.Taksir içindür.Ferrata zeydün hazaeşşeye..ey kasarahu demektir.
8.İtikat içindir.İtikat lüğatde inanmaya derler.İstilahda,tefiil babından olan kelimenin faili mefuluna
asıl fiiili ile sıfatlanmış deyü inanmaya derler.Misali,Vahhatüllaha teala..gibi.Bu misal de tefiil babından olan kelime vahdetdir.faili ta dır.Mefulu Allaha dır.Asıl fiili tevahhudur.Faili tadır.Ben Allaha bir itikad ettim demekir.
9.Kabül içindir.Misali,Şeffatü fi darbi zeydin.gibi.Manası,benim şeffattım zeyde kabül kılındı.
10.Huzur içindir.Huzur lüğatde hazır olmaya derler.İstilahda,tefaaul babından olan kelimenin faili asıl filine hazır olmaktır.Misali,Cemmea zeydün gibi.Bu misalde,Tefil babından olan kelime cemidir.Asıl fiil cemidir.Eklenen cemea hu dür.Manası zeyid cemiye hazır oldu demektir.
11.Kelam mğrekkepdir.Yani mürekkepden alınır.Hellele zeydün.Tehlil,La lahe illallah demektir.
Mufaale babının manası dörtür.1.Müşareket içindir.Müşareket lüğatde ortak olmaya derler.İstilahda mufaale babından olan kelimenin faili mefula asıl fiilinden müşterek olmaya derler.Misali,Katele zeydün amran dır.Bu misalde mufaale babından olan katele dir.
Faili zeyid dir.Mefulu amran dır.Asıl fiili katele den eklenen katele dir.Manası zeyid amır ile birbirini katil etti demektir.
2.Sülasi manasıdır.Misali katele humullah..manası Aallah teala onları katil eylesin demektir.
3.Tefil babı manasına dır.Misal Daaftü gibi..zaaftühü manasına ..
4.Sayruret içindir.Aafakellah gibi.sayyarakallahu teala za afiye demektir.

INFİAL babı,mutavaat içindir.Mutavaat lüğat de,mvafakatdır.İstilahda fiiilii muteaddinin
mefuluna teallukundan bir şeyin eserinin hasıl olmaya derler.Misal kesertüzzücace fenkeser zalikezzücac..Bu misalde müteaddi fiil kesert dir.Mefulu ezzüccac dir.İnfial babının mutavahı
olan fiili müteaddi üç babdan gelir.
1.Sülasi..
2.İfal babı..
3.Tefiil babı..İlac ve tesir fiillerindenm gelir.
İFTİAL babi yedi manaya gelir.
1.Mutavaht içindir.2.İttihaz içindir.İttihaz lüğatde almağa derler.İstilahda bubabın faili asıl fiilden şey almağa derler.işteva zeydün ey amile eşşeva ve sanahu demektir.3.Tasraruf içindir.tasaruf lüğatde tağyire derler.İstilahda,iftial babından oan kelimenin faili asıl fiili amel ile tahsile derler.
Misali.İktesebe zeydunilmale..gibi.Bu misal de iftial babından olan kelime iktesebe dir.Faili zeyid
aslı fiili kesebe dir.Manası zeyid malı zahmet ile kazandı demektir.4.Tefaul babı mansına gelir.
İctevere gibi..Tecavur manasına gelir.5.Sülasi manasına gelirIhtekara hakare manasına gelir.
6.izale içindir.Misal.intesara,nusreti giderdi demektir.7.Asıl fiili izhar içindir.misal itezara zeydün uzran,zeyid işkar etti demektir.
TEFAUL babı sekiz manaya gelir.1.Tekellüf içindir.Manası bir şeyden olduğu cihetden matlubu
tahsil etmektir.Misal teallemtü ül ilme meseleten bade mesele..Manası Bir meseleden sonra bir meseleye tahsil etmeden ötürü ilmi ben nefsime tekellüf ettim demektir.
2.Mutavaat içindir.Misal.Kesertü fetekessere ..3.İttihaz içindir.Misal.Tevessedetittürab..gibi.
Manası.Ben toprağı yesduku edindim.demektir.4.Tecennub içindir.Tecennub içindir.Tecennub lüğatde Kaçınmaya derler.İstilahda,Tefil babından olan kelimenin faili asıl fiilinden kaçınmaya derler.Misal.Teaseme zeydün dir.Manası zeyid günahdan kaçındı demektir.
5.Taleb manasına dır.Yahud itikad manasına olan istikbal babı manasına dır.Teazzama ve tekebber Zeyidün, büyük olmaklık taleb etti,zeyid azim olmaklık itikad etti.
6.Tedric içindir.Tecerrade zeydünil mae..Manası,Zeyid suyu tedricen bir cüra dan sonra içti demektir.7.Allahu teala hakkında sıfatı kemali bildirmek demektire.Misal.Tekaddesallahu teala..
Her ayıbdan pak dır.Ve tevahhadallahu teala ..Manası;Allahu teala birlik ile muttasıf oldu demektir.8.Bir şey amelsiz hasıl olmak içindir.Tevellede zeydün..Manası,Zeyid doğdu demektir.
TEFAUL babı Altı manaya gelir.1.muşareket beynel isneyn..dahı fesaade içindir.
Misal tesalahal kavmü,ve tebaade zeydün amran gibi.2.Hasıl olmayan şeyi izhar içindir.
Misal,Temaraztu gibi.3.Sülasi manasın adır.4.Tefaaul babı manasına dır.Teahede,teahhud manasına dır.5.ifaal babı manasına dır.Tahata,,ihtaa manasına dırHata etti..6.Mufaale babının mutavahası içindir.Baadtühü fetbade..gibi.
İSTİFAL babı on manaya gelir.
1.1.Tadiye içindir.istehrece zeydünil male..2.Lazımdır.3.Tehavvül içindir.Misal.istehcerettın..4.Taleb içindir.Misal Estağfirullah..5.İtikad içindir.Misali istekremtühü..
6.Vicdan içindir.Misali İstecedtühü.aslı istecvedtü..dür.7.Teslim içindir.İsterceal kavmü dür.
Manası.Kavim inna lillahi ve inna ileyhi raciuun..dediler.8.Haynunet içindir.İfaal babı manasına dır.
Misal İstahsadezzeru..gibi.Ahsadezzeru manasına dır.9.İfaal babının mutavahası içindir.Misal erahahullah.teala.festeraha..gibi.10.Sülasi manasına dır.Misal istekarre..karre manasına dır.
İFAVVEL babı lazımın mubalağası içindir.Nadirce müteaddi dahi olur.Misal.İhlevleytühü..gibi.Ben anı tatlı ettim,demektir.Ve a'REVREYTÜHÜ..gibi.rekkebtehu uryanen..manasına dır.Misal İfavvele babı lazım ve mbalağa içindir.İclevveze el ibilü..kaihce müteaddi olur.Misal.İğlatani..lezimeni il ğalat.manasına dır.
İfilal babı mubalağa ile lazım içindir.Misal.İhmarre zeydün.mubalağa ile kızardı demektir.