Haza Risaletün azimetün fi hurufil meanil mürekkeb ve tefsili hurufil istisnai ve lamittarif.
Bu Risale Lami tarif ve istisna harfleri ve mürekkeb harflerinin manalarının azimetini içerir.
Badel Hamdele vessalvele..
Bilesinki,burada istisna harflerinin ehkamı icmalen verilecektir.
(İlla) ya munkati yahut muttasil istisna olur.
Gayri,siva,süva,sevaün,Chala istisnai muttasıl ğayri müferrağ dır.Ve ada,vema ada vema chala bunlarda böyledir.Ayrıca Ve leyse,vela yekunu,haşa,ve caveze,ve ma kane,ve ma yekunu,ve biyed
illa yahut sıfat anlamına ğayir manasına gelir.
Ve (Lemma) bu da illa manasına gelir.Lemma aleyha,illa aleyha yerinde kullanılır.
Bilesinki,İn ve inne kelimesinde beş farklı kullanımı vardır.
1.Şartiye2.Muahaffefe.3.Zaide.4.Vasliye.5.Nafiye.
En ve enne,dört farklı kullanımı vardır.1.Tefsiriye,2.Masdariye,3.Zaide,4.Muhaffefe.
Hatta edatı üç manada kullanılır.
1.Cer edatı (Ekeltüssemeke hatta raseha)
2.Atıf.Caeni Zeydün hatta amır(vavlı yazılır)
3.İbtida.(Ca el ülema hatta zehebel cehlü)
(EL) Takısı İki manaya gelir.
1.Tazim.(El hasan ve l hüseyin.2.İsmi mevsül.Yahut isim yahut,hurufi mevsül.Ellezi ve elleti gibi,yahut Sarfi sıfat üzerine gelen Lam gibi..Eddarib vel katib gibi.
3.Hurufi tarif.Konusu sadece ahid ve belirginlik kazandırmaktır.a)cinsiçin kullanılır.b)İsriğrak.Bunlarla beraber ahdi zihni içindir.Sahih olan ahid ve cinsi için kullanılmasıdır.
Ahid ya a)mahud zikriyya olur.(ayet:Yetuke bi külli sahirin alim fecümiassaharatü..)
ya da b)ahdi zihniy olur.(azhuma fil ğari) ayeti..
Ahdi takdiri(gizli)(El yeme ekmeltü lekum dinekum).
Cins ise ya istiğrak-efradı lüğaviye olur.Elğayıb yalemhullah..
Cins yada Cinsi urfiye olur.Assağatu mutemerun bi emril emir..
El istüğrak için olunca,ya hasaisül efad olur.(Zalikel kitab)gibi.Yani el kamilül hidaye,el cami il kutubil münezzele..
El Tarifi mahiye ise.(vecealna minel ma'i külle şeyin hay)gibi.
El zaide olursa, dört farklı kullanımı vardır.
1.İlamı ğalibe fil isim olur.Kel beyt Lil Kaabe..gibi.
2.Sıfat da bulunur.Kel askil chaviler.Lafzatülla ve celle celaluh gibi.Yada errahman ..gibi.
3.Lam ile beraber irticalen kullanılır.Elaan ve Elbette gibi.
4.İsimden naklen gelir.Ennasri,
5.Sıfatdan naklen gelir.El haris gibi.
6.Masdardan naklen olarak gelir.El Fadlgibi.

Üçüncüsü:
El takısı,Alem olan da gelir.El müsenna gibi.Alem şahıs ve alemi cins..ğayri müşterek olur.
El zeydeyn gibi.
Dördüncü:
İnasi ve behaim arasında tefrik için kullanılan alemler..Fulan fulanetun insan için..El fulan El fulan behaim için gibi.
Beşincisi:
El.Tevehhümü kaldırmak için kullanılan.Ellezi elleti gibi.Bu kısım el lazım olan kısmıdır.Diğerlerinde bu kayıt yoktur.Arasıra bu el takısı terkedilemez demektir.
Ğayri lazım olan el takısına örnek Ayet:Lenahrucennel eazzu öina el ezellü..gibi.

Bilesink,Ev takısı,3 vecih üzerinedir.
1.Maniatül chluv..El halü ma yübeyyinu heyetel faili evil meful/Hal ya failin yada mefulun halini acıklar.Tersi düşünülmez.İkisinden birinin durumunu belirtmemesi mümkün olmaz.
2.Maniatül cem.İkisşi bir anda olması muhaldır.Haza şecerun ev hacerun.Hem haer hemde ecer olamaz.
3.Hakiki infisal için yani,maniatül cem ve chlüv dür.El adedü emma zevcün ev ferdün..gibi.
EY takısı 4 şekilde kullanılır.
1.İstifhamiye,2.Şartiye,3.mevsufe 4.Atfiye
Kella 4 şart ile kullanılır.
1.Muzaf olarak.2.Kel la olarak müzafı iley olarak gelir.3.muzaf marife olarak gelir.
4.Kella,İsniniyet(tesniye)manasına delalet için müzafi iley olur.Kilahuma,kilteyni gibi.
Ya da iştirak olsundiye muzafi ileyh olur.Zamiri mütekellim ve ğayır gibi.Kilahu kilana gibi.
Yahut hukmen..kella haza fefhem..gibi.
Süme bir kaç manaya gelir.1.Terachi zaman için,yahutTertib mea terachi için gelir.2.İmamı merzuki tasrih ettiği gibi,hususen müfredin müfred üzerine atfında gelir.Şerhu meşarikte zikredildiği gibi mücerred istiftahı kelam için olur.4.Sümme -i zaide olarak gelir.Bunda ahfeş ve kufiyyun iştibah etti.5.Tenbih için gelir.6.Mücerred terakki içindir.7.Tertibi fil achbar de gelir.Bunlardan baş yerlerde
aşka manalar için de gelir.Havvaşşi cemi kunuzin de gibi.

25.11.15