Haza Risaletün fi Fevaidissarf(Bismillahirrahmanirrahim
Badel hamdeleti vessalvele..

Bilmelisinki,El..elif lam tazim için marife olarak gelir,yoksa sırf tarif için gelmez.
El Hasan ve El Huseyin gibi..El chalid,vel velid,vel bale bekke ala hazal kıyas..
Her el takısı bulunan marife isim tazim için olur.
Zamme ile raf arasındaki fark nedir?
Zamme müfredatda kullanılır.Raf Mürekkebeat da kullanılır.
Raf mebnide,zamme murab de kullanılır.
Nefi ile nehi arasında ne fark vardır?
Nefi fiilin ademi vukuunda ihbar için vaz olunmuştur.
Nehi,fiilin terki talebinde kullanılır.
Elif ile hemze arasında fark nedir?
Elif sükünü lazime den dolayı harekeyi kabül etmez.
Hemze ise bu harekeyi kabul eder.
Şaz nadir ve zayıf arasında ne fark vardır?
Şaz,kelamı arap da çok bulunur.Ama hılafı kyas dır.
Nadir kelamı arapda az kullanılır.Ama kıyas kabül eder.
Zayıf ise hükmü sübüta isal olmayandır.
Ahad ile vahid arasında fark nedir?
El Vahid sıfatlarında müşareketikabul etmez.
El ahad ise zatında müşareketi kabul etmez.

Bilesinki ismi tefdil de,lam ve izafet olmazsa müzekker ve
müennes ve cemi olmasının arasında bir fark yokdur.
I'cam ve Arap,irab arasında ne fark vardır?İ'cam hem murab hem de mebni de bulunur.
İrab sadece murab da bulunur.
Basralılar yani Sivbeveyh ve Halil,ynusu ve ahfeş dir.Kufiyyun ise Muberred,Ferrai
Ve saleb..Basralılarda kitab denilince akla,muberred kitabı gelir.Hindi de böyle geçer.
Denilirki,basralılar15 neferdir.
1.İmamı Sevbeveyh
2.Gutbettin
3.İmamı Ahfeş
4.imamı muber,ismi Muhammed salihil cerrah)
5.Ebu Ali Farisi
6.İmamı Mazini ismi Bekir
7.İmamı Züccac,Künyesi Ebu İshak
8.Ebu Bekrissirac
9.Muhammedil Kissai
10.Ebu Ali Nesefi
11.Ebu Ali Essiyrafi
12.Ebulfet bin Hasan
13.Ali Erimani
14.Abdul Kahir El Cürcani
Kufeliler de dördü çok meşhurdur.
1.İmamı Kisai
2.İmamı Ferrai
3.Ebul Abbas
4.Muhammed El enbari İzahı Şerhi maksud da böyledir.
İsmi Fail mutekellim manasına gelir.
Nahu:Ana Daribun mutekellim manasına..
Muhatab Manasına,Ente daribun
Mutekellim meal ğayır manasına,Nahnu Daribun..Sığaların hepsinde bulunan zamirler itibarıyla.Fefhem..
Bilesinki,Sıfatı müşebbehe ebedi olarak Lazif fiilerden gelir..
Eğer müteaddi den müştak ise,aynel fiilin zammıyla lazıma nakil edersin.
Rahman ve rahim mazisi rahume den lazım fiilden çekersin.
Tahvil ile tağyir arasında ne fark var?
Tağyir ancak müteaddi fiiler de olur.
Ğayyartüşşeye feteğayyere..
Tahvil ise,hem müteaddi ve hem de lazım fiil olur.
Tahvil zat da Tağyir sıfatda kullanılır.Tahvil tağyirden daha ehasdır.
Bilesinki,Darbani de ki elif ve daribune de ki vav Zamir değiller.Çünkü bu ikiside nasb ve cer halinde amilin dğişmesiyle değişirler.
Hamd,nimete tazim cihetiyle cemil olanın inşasıdır.
Kavli Hamd,Lisan ile yapılan Enbiyanın lisanı üzerine nefsini sena ettiği ile hak üzere sena(övgü)dır.Fiili Hamd ise,Allahın vechini(rızasını)
arzu ederek bedeni ameller de bulunmak.
Halin hamdi ise,alb ve ruh hasebiyle olur.İlahi ahlak ile ahlaklanmak ve ilim ile amelin ittisalidir.
Nefsin hamdi,cehd ve kanaatdir.Ruhun hamdi,havf ve reca dır.Kalbi hamd,Tasdik ve kabüldür.
Akli hamd,Tazim ve hıyam dır.Marifetli Hamd,teslim ve reşadır.Lüğavi hamd,Cemil olanın vasfıdır.Yalınız lisan ile onu tazim ve tebcil edilir.
Urfi hamd,nimet sebebiyle o nimeti verenitazim olsun için güzel bir şekilde anmak dır.Bu ise lisan ile yapılır.Ve rükünler ile yapılır..
Bu bakımdan daha eam dır.
Hamd ya masdardır hamidiyye ve failiyet manasına..
Yahut mefuliyet manasına gelir.Mahmudiyet lillah manasına gelir.
Yahut el hasiliyyeti bil masdar manasına gelir yani masdar dan husule gelen anlamına Hamd den husule gelen demektir.
Ya da bu üç manaın mecmuu manasına gelir.
O zaman dört manaya birden delalet eder.o zaman her birinde başında el takısı ile El ahmdele
şeklinde kullanılır.
Hamd:
a)cins b)istğrak c)ahdi harici d)zihni manalarda ham demektir.
Bilesinki,Al'in aslı Ehil dir.Ha nın hemzeye gurbundan dolayı,ya hemzeye galb olundu.
O zaman Ael oldu.Hemze elife kalb oldu.O zaman Aal oldu.Yahut aslı vavel dir.Ğayri kıyas vav
hemzeye kalb oldu.Sonra hemze elife kalb oldu.Yahut aslı avel di.Yahut avael idi.Bunların ilalı da diğerleri gibidir.Ehl ile al arasında fark?
Al eşrefe mahsus,ehl hefsine kullanılır.
Mutavaat nedir?
Mutavat ,Muteaddi fiilin teallukundan bir eserin husuludür.Örnek Kesertüzzücace,de kesert fili mütaddisisnden (fetekessere)kesert
fiiline muvafık bir mutavatı hasıl oldu.Yani mavat olan fiilin amilinin kendisi üzerine dlalt ettiği şeydir.
Hayır üç vecih de kullanılır.
a)ismi tefdildir.aslı ahyer yahut ahiyr dir.hemze kullanımın kesretinden hazif olundu hayır kaldı.
b)yahut hare yahiyru hayran kökünden masdardır.
c)Hayır olarak sıfatı müşebbehedir.Seyyid ve seyid gibi.Meyyit ve meyit gibi.
Eşya e kelimesi konuusnda dört görüş(mezhep)vardır.
1.Halil ve Sivbeveyh e göre,aslı falau vezninde şeyaun dür.Birinci hemze fa yerine o zaman Ef'aun vezninde,eşyaun oldu.
2.Ferrai mezhebinin görüşü,efillaun vezninde eşşyiyyaun dır.Tahfif edildi.Sonra hazif edildi.Sonrada efaun vezninde eşyaun oldu.Her iki görüşe
göre de ğayrı munsarif bir kelime olması tenis elifi olmasından değildir.
3.Kissainin mezhebinin görüşüne göre,efalun veznin de şeyin cemi eşyaun gelir.Ferhun efrah gibi.
İcma ile ğayri munsarifdir,ama lamelffiilindeki elifden dolayı,ikinci elifden dolayı değil.
Masdar ile ismi masdar arasındaki fark nedir?
1.Masdar.İpham vechiyle mensübü ileyhe tealluku itibarıyla hadese mevzudur.Bu sebepten hem fail hemde mefulu alır.Kullanımında bunların
tayıne ihtiyac vardır.

2.İsmi masdar ise,sadece nefsi hadese mevzudur..diğerleri yoktur.hernekadar vaki de tealluku olsada.Yine buda fail ve mefula ve tayyune iktiza eder.
Bilesin ki Nebiyyun kelimesi de failun vezninde fail manasına ıhbar veren demektir.Nebe kökünden gelir.Nebe, enbe'e ve nebbe yani Achbere haber verdi demektir.Cemi nebaaün alim ülemeün gibi.
Cemi enbiyaun de gelir.Tasğiri nubeyyun,nubeyun vezninde..Hem fail ve hemde meful mamansına gelir..O zaman rifat manasınadır.Fulanun irtefa
manasına tenbe e denir.Yükseldi,,demektir.
Bazılarına göre,nebiiyun demek yol tarik demektir.Errusulu anillahi teala enbiyaun,lennehum
tarikul hidayeti ileyhi...denir.
Vahidle müfred arasında fark nedir.?
a)Vahid cemin mukabilinde kullanılır.Müfed mürekkebin mukabilinde kullanılır.
b)Müfred hakiki manada olur.İtibari manaya gelir.İsmi cins gibi.Vahid ancak vahidi hakiki de kullanılır.
Sahih ve Salim arasında fark nedir?
Sahih;fa ayın ve lamel fiilinde illet harfi olmayan demektir.Salim ise harfi illet ve hemze,tedif(şedde) olmayan demektir.
Ekser ve zencani alimlere göre,Salim daha eam(umimi) bir kelimedir.Bazılarına göre,aralarında hiçbir fark yoktur.
FAİDE kelimesi Feyed kökünden gelir.Aslı hemze ile değil ye ile dir.
Lüğatde mal ve ilim den istifade etmeye denir.
Urfen;Kendisiyle başkasına ühtiyacsız daha iyi olma haline denir.
İstilahda;Kendisiyle hasıl olan iyilikler başkasıyla hasıl olmayan demektir.
Rahman neden Rahim üzerine teakaddüm etti?
Rahman isminin ancak Allaha tahsisi olduğunu bildirmek için Rahman takdim edildi.
Rahim böyle değil başkasına da kullanılır.Rasülü rahim gibi...denilirse ki,
ente ğaysül vera,le ezzelt rahmanen...derizki;Lamı tarifle tahsis olan Rahman ancak Allaha denilir.
Ayrıca ERRAHMAN errahimden daha beliğ dir.Zira binasına daha ziyadelik var,bu ise manada da ziyadelik gerektirir.Kata ve katta'a gibi..teşdid de
teksir(çokluk) vardır.
Denilirse,hazera hazir den daha beliğdir,,ziyade harf ziyade anlam gerktirseydi..böyle olmazdı.
Hazera sübüt ve devam üzere ziyade anlama sahibtir hazir ise böyle değil.
Cevaben;Bu kaide bir asıl dan türemiş binaları aynı olan kelimelerde ekseriyya böyledir.Külli oarak değil.Her kuralın istisnası vardır.
Masdar siğaları ya nisbeti melhuza-i mücerred masdar anlamına kullanılır yahut mebniyyul fail denilen nisbeti melhuza zatı ikame ile kullanılır.
Ayrıca masdar mebni lil mefulolur ki,vuku olunan şey yada zat üzerine melhuz bir nisbettir.Kendisi için vuku bulan zat da hasıl olan nisbete masdar husulu denir.
Bilinmeliki;Bu heyetden hasıl olan,kendisiyle kaim nisbete masdar denir.Kendisi için vaki olan zatın husuluna de Masdarın husulu denir.
İsmi fail siğası lüğat imamların ittifakıyla mecazen istikbale,hakikaten hale,ihtilafla mazıye delalet eder.
“Küllü şeyin halikün illa veche”heleke halik,mecazen seyehlikü manasına dır.Şerhü makasid da böyle geçer.
Hakikat budur;İsmi mensub da, ya kelimesi isimlerin sonunda olursa,evveli meksür olur.basriyun ve semaiyyun vel chayaliyyu gibi.
Masdar altı aksam üzere gelir.
Masdar,Fail fail olarak meful meful olarak iki manaya da gelir.Acabeni dukkal gussar sevben
1.Fail muzaf,masdar meful da kullanılarak geldi.Bu ise,dukkal gussarı muzaf fail..sevaben ise meful dur.
2.Faile muzaf,ve meful olarak gelir.Yukardaki örnek de olduğu gibi.
3.Meful muzaf ,fail fail olarak gelir.Acebeni dukka sevbil gussar gibi.
4.Sadece failde masdar gelir.Acebeni dukkal gussari ..
5.Yalınız meful masdar olur.Acebeni dukkassevbi..
6.mucerred masdar olarak gelir..Acebeni dukka..
Masdar altı manaya gelir.
1.Nasran manasına
2.Mai manasına örnek,menan kelemüke menu kelamik..
3.Müzari manasına gelir.Neuzu billah manasına el iyazü billah/me azanallah gibi.
4.İsmi fail manasına gelir.Raabbi manasına rabbül alemin gibi.
5.İsmi meful manasına gelir.mahluk manasına Halkullah gibi.
6.Masdar emir manasına tenebbeh, manasına tenebbüh demek gibi.
Zamandan munsalıch fiiller yedidir.
1.Allaha isnad edilen fiiller.Yefalullahu ma yeşa-ü..ve yahkumu ma yürid.
2.Efâlü medih(övgü)Nimerracülü..gibi.
3.Efâlü zem.Bi'se Zeydün gibi.
4.Efâlü mukarebe.Asa zeydün en yagrube gibi.
5.Efâlü teaccüb:Ma ahsene zeydün gibi.
6.Leyse kelimesi.Leyse zeydün gayimen..
7.Sılada vaki olan fiiller.”Ya eyyuh ellezine amenu..
Ayrıca tarifatda vaki fiiler, itirazı meşhud dan tarifatı islah için zamandan munsalihdır.
Mukaddemetün,halikatun,hakikatun,vazifetün,kasidetün gibi isimlerdeki ta nın iki vechi vardır.
1.Vasfiyyetden ismiyete nakil için dir.
2.Mavsufu müennes takdiriyle tenis için olur.Yani nefsül hakika demektir.
Naklin manası;a)Bir lafız vasıflandıktan sonra ğalib istimal ile isim olursa,o zaman bu lafız müennese şebih vasfiyyet için feri olan bir isim olur.Zira müennes müzekkerin bir parçasıdır.
İşte bu sebepten ta nın gelmesi bu feriyetin gereğidir.Bu Risale HMCK tarafından 12.12.15 de arapca metinden tercüme edildi.