Bu ümmet, Ondört Husustan Sor­muşlar ve Bu Sebeple de Kendilerine, Bunların Cevâbı Verilmiştir.

İbn Abbas'ın şöyle dediği nakledilmiştir: Ümmet-i Muhammed'den daha az soru soran başka bir üm­met olmamıştır. Bu ümmet, ondört husustan sor­muşlar ve bu sebeple de kendilerine, bunların cevâbı verilmiştir.

Ben derim ki, bu suâllerden sekizi, Bakara sûresindedir:

1) "Sana kullarım benden sorarsa, bilsinler ki ben yakınım" (Bakara, 186):

2) Tefsirini yaptığımız ayet. Geriye kalan altı ayet de, yine Bakara sûresin­de olup, böylece bu suredekilerin tamamı sekize baliğ olur. Dokuzuncusu, Hak Teâlâ'nın Maide süresindeki, "Sana, kendilerine neyin helâl kılındığını soruyorlar" (Maide, 4); onuncusu, Enfât süresindeki, "Sana ganimetleri sorarlar" (Enfal, 1); onbirincisi, İsrâ sü­resindeki, "Sana ruhu sorarlar" (isra, esy, onikincisi, Kehf süresindeki, "Ve sana, Zilkarneyn'i sorar­lar" (Kehf, 83); onüçüncüsü, Tâhâ süresindeki, "Sana, dağların (kıyamet günündeki) halini soruyorlar" (Tâhâ, 105) ve ondördüncüsü, Nâziât süresindeki, "Sana kıyamet saatini sorarlar" (Naziat, 42) ayetleridir.

Bu soruların hayranlık veren bir sırası vardır. Bunlardan ilk ikisi, yaratılı­şın açıklaması ile ilgilidir. Buna göre birincisi, Hak Teâlâ'nın, "Kullarım sen­den beni sorarlarsa../ (Bakara, ise) ayetidir ki, bu,Allah Teâlâ'nın zatı ile ilgili bir sormadır. İkincisi, "Sana hüâlleri sorarlar..." ayetidir. Bu ayet de, Allah'ın yaratmasıyla ilgili sıfatından ve ayın bu tarzda oluşunun hikmetinden soru sor­maktır. Bu ayetlerden son ikisi de, kıyametin açıklanmasrhususundadır. Bun­lardan birisi, Hak Teâlâ'nın, "Sana (kıyamet günün-de) dağların halini sorarlar" ayeti; diğeri de, "Sana kıyamet saatini sorarlar; ne zaman gelip demir atacak diye" (Nizut, 42) ayetidir. Bunun bir benzeri de, Kur'an'da gelen iki suredir. Bu iki sûreden bi­rincisi, (Nisa) süresidir. Yani, ilk yarının dördüncü süresidir. Çünkü ilk yarı sûrelerinin birincisi Fatiha, ikincisi Bakara, üçüncüsü Âl-i İm-rân, dördüncüsü ise, Nisa süresidir. Bu iki sûrenin ikincisi de, Kur'an'ın ikinci yarısındadtr ki, bu da ikinci yarı sûrelerinin dördüncüsüdür. Bu sûrelerin ilki Meryem, ikincisi Tâhâ, üçüncüsü Enbiya, dördüncüsü de Hacc süresidir. Kur'-an'ın ilk yarısında yer atan, (Nisa, 1) sûresi, mebde'in açıklan­masını ihtiva etmektedir. Burada Cenâb-ı Hak, 'Ey 'nsanlar' siz tek bir nefisten yaratan Habbtnizden korkun.." (Nisa, i) buyurmuştur. Kur'an'ın ikin­ci yarısında bulunan, ise, meâd'in açıklanmasını ve izahı ihtiva etmektedir. Cenâb-ı Hak burada, "£y insanlar, Rabblnizden korkunuz muhakkak ki kıyamet saatinin zel­zelesi, büyük bir şeydir" (Hacc, 1) buyurmuştur. Bu Kur'an-ı Kerim'inde, kulla­rından ancak havas olanların bilebileceği dürülü hikmetleri ve gizli sırları bulunan zâtı noksan sıfatlardan takdis ve tenzih ederiz..
Fahrettin Razi Tefsiri..