Tefsîr kelimesi "fesr" veya "sefr" kelimesinden türemiştir Fesr; sözlükte doktorun hastalığı teşhis için suya (idrara, kana, balgama) bakması, bir şeyi beyan etmek, keşfetmek, üzeri kapalı bir şeyi açmak; sefr ise, kapalı bir şeyi açmak, aydınlatmak ve keşfetmek anlamlarına gelir Istılahta; anlamı kapalı olana, manası zor anlaşılan sözden ne kastedildiğini açıklama demektir Tefsîr kelimesi daha çok Kur'ân kelime, terkip ve cümlelerinin ne anlama geldiğini açıklamak, müşkül ve garîp lafızları izah etmek, Kur'ân'ı yorumlamak anlamında kullanılır

Te'vîl; geri dönme anlamındaki "evl" kökünden gelir Bu kavram sözlükte; açıklamak ve beyan etmek; ıstılahta, çok anlamlı kelime ve cümlelerdeki anlamlardan birini tercih etmek demektir Tefsîr ilminde te'vîl, âyetlerdeki olası anlamlardan birini, âyetin bağlamı ve Kur'ân bütünlüğü dikkate alınarak tercih etmek anlamında kullanılır

İlk önceleri tefsîr kelimesi kullanılmış, Kur'ân'ı savunma döneminden itibaren de te'vîl kelimesi kullanılmaya başlanmıştır Zamanla bu iki kelime birbirlerinin yerine kullanılmıştır Meselâ Kur'ân yorumcusu Taberî (ö 310) te'vili, tefsîr anlamında kullanmıştır İmam Matürîdî, tefsîr ile te'vîlin farklı anlamlarda olduğunu söylemiştir Ona göre tefsîr; peygamberin ve ashabının yorumu, te'vîl ise İslâm âlimlerinin yorumudur

Tefsîr ile te'vîl arasında farklar vardır Bunları şöyle sıralayabiliriz:
Tefsîr'de kesinlik, te'vîlde ise ihtimaller vardır Tefsîr te'vîlden daha geneldir Tefsîr, lafızlarda, te'vîl ise manalarda olur Tefsîr rivâyetle, te'vîl ise dirâyetle ilgilidir

Tefsîr, lafzın konulduğu manayı hakîkî veya mecâzî olarak beyan etmektir Te'vîl ise iç anlamını, lafızdan murat edilen gerçeği açıklamaktır Meselâ inne Rabbeke le bi'l-mirsâd (Rabbin gözetleme yerindedir) (Fecr, 89/14) âyetindeki; "mirsâd", gözetlemek anlamındaki rasd kökünden gelir, mif'âl formunda mekân ismidir, "gözetleme yapılan yer" demektir şeklinde yapılan açıklama tefsîrdir Allah'ın gözetleme yerinde olduğunun bildirilmesinden maksat; "Allah'ın insanların bütün yaptıklarını görmesi, bilmesi ve onları denetlemesi, böylece, Allah'ın emir ve yasaklarına uyması konusunda gevşeklik ve gafletten uyarmasıdır" şeklindeki izah ise te'vîldir Tefsîr, "sâibe" ve "bahîr" (Mâide, 5/103) kelimeleri gibi garîb lafızları izah etmede veya Kur'ân'ı veciz cümlelerini şerhetmede veya "nesîe küfürde artmadır" (Tevbe, 9/37) âyetinde olduğu gibi mahiyeti ancak tanımla bilinebilen cümleleri izah etmede olur

Fıkıh usulü ilminde te'vîl, lafzı zâhir anlamından çıkarıp bir delile dayanarak ona zâhir olmayan bir mana vermektir Bir lafzı te'vil edebilmek için o lafzın zâhir ve nas olması gerekir Müfesser ve muhkem bir lafızda te'vil olmaz Te'vîl, lafzın olası anlamlarından biri olmalı ve bu konuda şer'î bir delil bulunmalıdır Lafızda bulunmayan bir anlamı o lafza yüklemek te'vîl değildir Tefsîr ve te'vîl, bir ilim dalıdır Bu bilim dalında, Kur'ân yorumlanır, kelime ve cümlelerin anlamları, hüküm ve hikmetleri açıklanır Bu konuda çeşitli bilim dallarından faydalanılır Tefsîr ve te'vîl yapılırken önce Kur'ân'a müracaat edilir Âyetler, âyetlerle tefsîr edilir Sonra peygamberin hadislerine, sonra varsa sahabe sözlerine bakılır Garip kelimeler için sözlüklere bakılır, semantik tahlil yapılır (İK)