Tecvdin gayesi, Yüce Allah'ın "Kur'an'ı açık açık, tane tane oku." (Müzemmil, 73/4) buyruğunu gerçekleştirmektir. Buna göre Kur'an-ı Kerim, ağır ağır, harflerini belli ede ede, öyle ki, dinleyenlerin adeta harflerini sayabileceği şekilde okunmalıdır. Bu ayette Kur'an'ın güzel, ahenkli ve tane tane okunması, telaffuzu ve harflerin çıkış yerlerine uygun bir şekilde tilavet edilmesine dikkat çekilmektedir.

Kur'an-ı Kerim Allah katından lafız ve manasıyla birlikte inmiş olduğu için, Kur'an bütünlüğünü oluşturan lafız ve mana örgüsüne önem vermek gerekmektedir. Kur'an-ı Kerim'in Arapça olması, onun bu dilin özelliklerine göre okunmasını da gerekli kılmaktadır. Kur'an'ın belirli kurallara göre okunması gerektiğine göre, bu kuralların bir çeşit toplamı demek olan tecvîd de Kur'an tilâvetinin ayrılmaz parçası durumundadır.

Hz. Peygamber (asm), Kur'an'ın tecvîdle okunmasına büyük önem vermiş ve böyle okuyanları da takdirle karşılayarak bu kimselere iltifatta bulunmuştur. Meselâ, Kur'an'ı güzel okuma konusunda ün yapmış bir sahabe olan İbn Mes'ud için;

"Kim Kur'an'ı ilk indiği şekilde okumayı severse, İbn Mes'ud'un kıraatini okusun." (İbn Mâce, Mukaddime, 11, I, 49, no: 138). buyurmuşlardır.

İbn Mes'ud'un "Kur'an'ı tecvîd ile okuyun, güzel seslerle onu süsleyin ve Arapça kurallara uygun olarak okuyun." (İbnü'l-Cezerî, en-Neşr fî Kıraati'l-Aşr, I, 210) şeklindeki sözleri de tecvîde uyma konusunda sahabenin titizliğini göstermesi açısından önemlidir.

Özetle söylenecek olursa; tecvîdin konusu, Kur'an kelimelerini oluşturan harfler; gayesi de Kur'an-ı Kerîm'i hatasız ve güzel bir şekilde okumaktır. (Bu konuda daha geniş bilgi için bk. İsmail Karaçam, Kur'an-ı Kerim 'in Faziletleri ve Okunma

1. Tecvid nedir?
2. Konuları nelerdir, gayesi ve hedefi nedir?
3. Kur’an’ı tecvidli okumanın kaynağı nedir?
4. Her Müslüman tecvidi öğrenmek zorunda mıdır? Uyulması vacip olan tecvid kurallarını belirtebilir misiniz? Vacip olmayan tecvid kurallarını öğrenmezsek bir sorun olur mu, onları da öğrenmemiz gerekir mi?
5. Tecvid öğrenmek için nasıl bir yol izlenmesi gerekir?
Tecvid, Kur’ân-ı Kerîm’in kurallarına uygun biçimde okunmasını konu alan bilim dalı ve bu dalda yazılan eserlerin ortak adıdır.

Sözlükte “bir şeyi güzel ve sağlam yapmak, onu süslemek” anlamındaki tecvîd kelimesi için:

- İfrat ve tefrite kaçmadan sıfatlarına uygun şekilde harfleri mahreçlerinden çıkarmak,
- Kur’an harflerinin mahreç ve sıfatlarının konu edildiği ilim,
- Kur’ân-ı Kerîm’i harflerin mahreç ve sıfatlarına riayet edip vakıf, vasıl, sekte vb. tilâvet kurallarına uyarak güzel ve hatasız okumayı öğreten ilim, gibi tanımlar yapılmıştır.

Tecvid nazarî bilgilere dayanmakla birlikte pratik ve sanat yönü ön plana çıkar. Nitekim Birgivî tecvidi tarif ederken harflerin mahreç ve sıfatlarını hakkıyla telaffuz etme melekesinden söz etmiş, Keşfü’z-Zunûn’da tecvid mûsikiye benzetilip sadece bilginin yeterli sayılmadığı ve üzerinde alıştırmalar yapılarak kazanılacak bir meleke olduğu ifade edilmiş, tecvidin amelî yönünün ehlinden (fem-i muhsin) öğrenilmesi gerektiği üzerinde durulmuştur.

Kur’ân-ı Kerîm’de tecvid kelimesi bulunmamakla birlikte “Kur’an’ı yavaş yavaş, tane tane, düşünerek okuma” anlamında “tertîl” geçmektedir.(Furkān, 25/32; Müzzemmil 73/4)
Kur’an’da ayrıca “kıraat” (A‘râf, 7/204; Nahl, 16/98; İsrâ, 17/106; Kıyâme, 75/18; İnşikāk, 84/21) ve “tilâvet” (Bakara, 2/252; Neml, 27/92; Fâtır, 35/29; Beyyine 98/2) kelimeleri yer almaktadır.

Hadislerde de Kur’an’ın okunmasıyla ilgili “tertîl, tahsîn, tezyîn, kıraat, tilâvet” vb. kelimeler geçmektedir (Wensinck, el-Mu’cem, “rtl”, “ķre”, “tlv” mddeleri)

Cevap 2:

Tecvidin konusunu genel anlamda telaffuzu yönünden Kur’ân-ı Kerîm harflerinin teşkil ettiğini söylemek mümkünse de bu ilimde incelenen başlıca konular arasında:

- Harflerin mahreç ve sıfatları,
- Lâm-ı ta‘rîf, tenvin, sâkin nûn ve sâkin “mîm”in okunuşuyla ilgili kurallar
- İdgam, med ve hükümleri,
- “Râ”nın okunuşuna dair kurallar,
- Kalkale,
- Zamir,
- Lafzatullahın okunuşu,
- Sekte,
- Kur’an okurken ortaya çıkabilecek hatalar (lahn),
- Vakıf ve ibtidâ, vaslın kuralları,
- Kur’an lafızlarının ifade ettiği mânaya uygun biçimde sesin yükseltilip alçaltılması
ve tilâvet âdâbı gibi hususlar yer alır.

Tecvidin gayesi, Kur’ân-ı Kerîm’in tertîl ile ve hatasız şekilde okunmasını sağlamaktır. “Kur’an’ı tertîl ile oku” (Müzzemmil, 73/4); “Onu tertîl üzere okuduk” (Furkān, 25/32) meâlindeki âyetler tecvidin gerekliliğine bir işaret kabul edilmiştir.

Nitekim Hz. Ali, âyetlerde geçen tertîli Kur’an harflerinin mahreç ve sıfatlarına uygun biçimde telaffuz edilmesi ve durulacak yerlerin bilinmesi diye açıklamıştır. (İbnü’l-Cezerî, en-Neşr, I, 209)

Burada, harfleri en güzel şekilde telaffuz etmenin lüzumuna ve okuma sırasında nerede durulup nereden başlanacağının bilinmesine temas edilmiştir. Bu da Kur’an kıraatinde ses ve cümle bilgisiyle anlam bilgisinin önemini gösterir.

Cevap 3:

Peygamber Efendimiz (asm)'in hanımı Ümmü Seleme’ye onun kıraati sorulduğunda, “Resûlullah kıraatini ayırırdı (tane tane, dura dura okurdu).” cevabını vermiştir. (Tirmizî, Fezailü’l-Kurân, 23; Ebû Dâvûd, Vitir, 20)

Enes b. Mâlik de “Resûlullah’ın kıraati medli idi.” dedikten sonra besmeleyi örnek olarak zikretmiş ve Hz. Peygamber’in “bismillâh”ı, “er-rahmân”ı ve “er-rahîm”i uzattığını söylemiştir.(Buhârî, Fezailü’l-Kur’ân, 29)

Abdullah b. Mes‘ûd, Ebû Mûsâ el-Eş‘arî ve Ebû Huzeyfe’nin âzatlısı Sâlim gibi bazı sahâbîler Kur’an’ı güzel sesle ve tecvidle okudukları için Resûl-i Ekrem’in övgüsünü kazanmışlardır. (Buhârî, Fezailü’l-Kur’ân, 31; Müslim, Salâtü’l-müsâfirîn, 236)

Cevap 4:

Kur’an lafzı ve mânasıyla birlikte indirildiğine göre onun lafzının orijinal şekliyle korunması için tecvidin öğrenilmesi farz-ı kifâyedir.

Buna göre, tecvid kurallarını bazı Müslümanların bilmesi yeterlidir. Bilenler sevabını alır ama bilmeyenler günahkar olmazlar.

Ancak, Kur’an okurken, özellikle namazda okduğumuz ayetlerdeki harflerin zat ve sıfât-ı lâzımelerinin bozulmasıyla ortaya çıkan lahn-ı celîden sakınacak biçimde tecvid kurallarına uyulması farz-ı ayın veya vâcip kabul edilmiştir.

“Hatalı okumak, hatalı konuşmak, i‘rab ve tecvidde hata etmek” anlamında kullanılan lahn başlıca iki kısımda incelenir.

a) Lahn-i celî (açık yanlış). Harflerin yapısında ve özelliklerinde (zat ve sıfât-ı lâzimelerinde) yapılan hata olup bu tür hataları Arapça’yı ve Kur’an okumasını bilen kişiler fark edebilir.

Bu hatalar bir harfi başka bir harfle değiştirmek, harf ilâve etmek, mevcut bir harfi terk etmek veya bir harfin harekesini değiştirmek, harekeli harfi sâkin kılmak, sâkin bir harfe hareke vermek şeklinde olabilir.

Kur’an okurken bu tür hatalardan -mânanın bozulmaması durumunda bile- sakınılması gerektiği ifade edilmiştir. (Ali el-Karî, el-Minahu’l-Fikriyye, s. 28)

b) Lahn-i hafî (gizli yanlış). Harflerin sıfât-ı ârızalarında meydana gelen hatalar olup bunlar ehil olmayan kimseler tarafından anlaşılamaz. Lahn-i hafîde harfin zatı (yapısı) değişmez, mâna bozulmaz. İhfâ, iklâb, izhar, idgam gibi uygulamaları terk etmek yahut bunları yanlış yerde yapmak; vâcip medleri eksik, tabii medleri fazla uzatmak; râ harfindeki tekrîr yahut mîm ve nûn harflerindeki gunneler belirtilirken ifrat veya tefritte bulunmak gibi hatalar lahn-i hafî olup Kur’an tilâveti sırasında görülen bu tür hataların yapılması mekruh görülmüştür.

Cevap 5:

Tecvid kaidelerine uygun şekilde Kur’an öğretimi semâ ve arz yoluyla yapılır.

Semâ, “işitmek, dinlemek” anlamındadır; bununla Kur’an’ı bir hocanın okuması ve öğrencinin onu dinlemesi kastedilir.

Arz ise, “sunum, öğrencinin hocaya okuması” demektir.

Bu sebeple önce öğrencinin hocasını dinlemesi ve ardından işittiklerini, öğrendiklerini hocasına sunması esastır. Bu iki yöntemin birlikte uygulanmasına “edâ” adı verilmiş, kıraati edâ yöntemiyle öğrenip öğrencilerine aynı yöntemle öğreten âlimlere de “ehl-i edâ” denilmiştir.

“Kendi içinizden size âyetlerimizi okuyan, sizi kötülüklerden arındıran, kitabı ve hikmeti tâlim edip bilmediklerinizi öğreten bir resul gönderdik.” (Bakara, 2/151)

meâlindeki âyette belirtildiği üzereResûlullah kendisine gelen vahiyleri hem ezberliyor hem ashabına okuyarak tebliğ ediyordu.

Cebrâil vahiy getirince Resûl-i Ekrem onu dinlerdi; Cebrâil gidince getirdiği âyetleri o nasıl okumuşsa kendisi de öyle okur.(Müslim, Salât, 148), daha sonra ashabına öğretirdi. Bu da Kur’an öğretiminin başlangıçtan itibaren semâ ve arz yoluyla gerçekleştiğini göstermektedir.

Tâbiîler Kur’an’ı kaidelerine uygun biçimde okumayı sahâbîlerden öğrenmiş ve kendilerinden sonraki nesillere öğretmiştir. Aralarında Hz. Ömer ile Zeyd b. Sâbit’in de bulunduğu birçok kişi tarafından söylenen, “Kıraat sünnettir (takip edilmesi gereken bir yoldur); sonra gelen önce gelenden alır; size öğretildiği gibi okuyunuz.” sözü (İbn Mücâhid, s. 49-52) bunu ifade etmektedir.

Kur’an okuyuşunun orijinal şekliyle korunmuş olmasında şifahî naklin büyük önemi vardır.


Namazda Kur'an okurken yapılan bazı hataların namazı bozmadığını ifade edelim. Özellikle birbirine benzeyen harfleri karıştırmak namazı bozmaz.

Bununla beraber namazdaki sureleri ve duaları tecvitli okumak en güzelidir.

İlave bilgi için tıklayınız:

- Kur'an-ı Kerim'i tecvitli okumanın hükmü nedir?
- Kur'an okurken "dat" harfini tam çıkaramamak günah mıdır?
- Tecvid kaideleri hakkında bilgi verir misiniz?