Fevaidi Adab ve l Munazara

Bismillahirrahmanirrahim
Badel Hamdele vessalvele...
Bilesinki,Bu bahsin edepler bir nazari sanatdır.
Bu sayede munazara keyfiyetini insan istifade eder.
Şartları:Munazaracıları bu bahis de hatadan korumaktır.Ve hasmını ilzam etmektir.
Munazara da cevabın beş yolu vardır.
1.Muaraza,farklı fikirleri tartıştırmada muarız fikirini arz edilmesi.
2.Cevaben Nakzi icmali fikirleri arz etmektir.
Bu dört yol ile yapılır.
1.Delilin tağyiri ve tefsiri ile olur.
2.icmali arz.
3.Şahidlerin meni,engellenmesi ile olur.
4.Muradın beyanıyla olur.
3.Tafsili olması.Yani arz olunan fikirleri fasıllar hailnde arz etmek.Bu 3 yol ile yapılır.1.Memnu olan mukaddeme nin isbatı.2.Delilin değiştirilmesi,karşı delillerin arzı.3.Beyanul murad,muradın beyanıdır.
4..Muradın beyanı.
5.Delilin tabğyiri ve tefsir edilmesi.

Edep den Murad Nedir?
Akkıllıların istihsan etmesine bir şeyin vazıdır.
Bahis nedir?
Lüğat de Tefahhus(özelleştirmek) demektir.
İstilah da;
Üç manaya gelir.1.Munazara-i mubahase dır.2.Nisbeti icabiyye ve selbiyye istidlal ile isbatı.
3.Bir şeyin bir şeye hamli ve onun için isbatıdır.Bu mevzu ilim bahsinde ki murad dır.
Soru ve Süal üç kısımdır.
1.Süali gavi,bir söyleyici derki;Bir soru var:
2.Süali mutevessit.Eğer şöyle dersen..
3.Süali zayıf..eğer denilirse...
Cevap da üç kısımdır.
1.Cevabı kavi:Dersen...
2.Cevabı mutevassıt.Cevap veririm.
3.Cevabı zayıf.Mümkindir,efendim..
Matlub üzerine musadere dört vecih ile olur.
1.Muddea(davanın aslı)delilin aynısıdır.
2.Muddea cüzü delildir.
3.Muddea delilin cüzünn sihhatine mevgufu aleyh(bağlı)dir.





Nakzi icmali dört kısımdır.
1.Bi ayihi nakız.Her kadimin eseri de kadimdir.
Öyleyse bu alem de kadimdir.
Burada delilin kendisi :
“Havadisi yevmiye,kadimin eseridir.Kadimin eseride kadim.
Öyleyse havadisi yeymiye dde kadimdir.”Böyle olmadığı halde belki hadis olması
kesin olmasına rağmen.Burada muddea anhe muhalif olmuş oluyor.


2.Mülahhas.
3.Mecazi.
4.Meksürül evvel.Mutezilenin şu sözünde olduğu gibi.
“Alem kadimin eseridir.

Her kadimin eseri de kadimdir.
Öyleyse bu alem de kadimdir.
Burada delilin kendisi :
“Havadisi yevmiye,kadimin eseridir.Kadimin eseride kadim.
Öyleyse havadisi yeymiye de kadimdir.”Böyle olmadığı halde belki hadis olması
kesin olmasına rağmen.Burada muddea anhe muhalif olmuş oluyor.
2.Mulahhas:El imkan bi aynihi ile beraber mulahhasdır.Felsefenin şu sözü gibi.
“Alem kedimdir.Kadim ve eseri kadim de kadimdir.Öyleyse,havadisi kadimde kadimdir.
Şu alem de kadimdir.”bu delilin nakizi;Havadisi yevmiyye eseri muhtardır.Muhtarın eseri olan şey kadimdir.Havadisi yevmiyye de kadimdir.Her nekadar bil bedahe hadis ise de..Bu durumda mutdea ihtilaf etmişdir.
3.Mecazi dir,bila imkan bi aynihi.Felasife nin şu sözü gibi:Hayat kendisiyle iycadın yapıldığı şeydir.Her kendisiyle icadın bulunduğu şey muciddir.Hayat da müciddir.Bunun nakizi;Kalem kendi kendine yazar, zira yazma kabiliyeti vardır.Her kendinde yazma kabiliyeti olan yazar,öyleyse her kalem kendi kendine yazar,demektir.Oysaki kalemin binefsihi yazma mahareti olmasına
rağmen hakikat de kendi kendine yazamaz,olduğu bilinmektedir.Belki bir yazı aleti dir.
Bu sebepten muddea olan buna ihtilaf eder.
4.El meksür dur.Şa fii nin sözün de olduğu gibi.Ğaib bir şeyin satışı sahih olmaz.Zira satılan şey sıfatı akit tarafları yahut alıcı için mechuldur.Her bu şekilde olan satış batıl olur.Bu delil başka bir ğaib olayın da caiz görülerek delil ibtal edilmiştir.Örnek;Sıfatı mechul ğaib olan kadınla nikahlanmayı sahih ve caiz görmektedir.Yukardaki hüküme muhtelif olmasına rağmen.Öyleyse her sifatı mechulun satışı batıldır..Bu istisnai örneğe rağmen.
Munazara da tarafların medafai kelamdan dan maksadı izharı savab(doğruyu belirtmek)
Ehli muhakkik bunu böyle der.Muddea yahut mutdei,isbatı hüküm için nefsini ve nefesini ortaya koyar.Ya bir delildir yada bir tenbihdir.
Delil ilim de, bir şeyin bilinmiş olmasında olmazsa olmazlardandır.Meşhur tanım bu dur.
Mürekkeb Delil ise iki kazıyyeden oluşur.
-Mantıkcılara göre,mechulu nazariyyeye te eddi eder.
-Üsüliyyune göre,Matlubi heberiye nazar sahih olmasıyla tevessül mümkündür.
-Tard dır.Tard;Külli mutarid olarak Haddin üzerine ma sadaki olana mahdudun sıdkı dır.
-Tagrib.Tagrib;Mutteda üzerine delilin tatbiki dir.Bir başka ibareyle;Matlubu müfid bir vecihle delilin sevkidir.
Devir ise,İki delilden her birinin diğerine tevakkufudur.
Devir ilmi olur.Bilinen lerin her birinin diğerine tevekkufudur.
Devri izafi ise,birinin diğerine varlığın da telazümdür,Biri olmadan diğeri olmaz.
Devri hukmi;İkrar ile hasil our.Meyyitin nesebi sahih olsundiye meyyitin oğlunu ikrar eden kardeş gibi.
Devri musava;Mutezayeflerden her birinin diğerine tevakkufudur.
Devri Takdimi;Bir yada birden fazla mertebede bir şeyin başaka mertebeye tevakkufudur.Eğer bir mertebede teveakkuf olursa,bu devir musarraha olur.
Birden fazla mertebede tevakkuf ise o zaman devir muzmar olur.
Çoğu kerre Devir teselsüle karine olur.Bu ise vücud da muctemanın ahadinde olan bir şeydir.Ebul baka da olduğu gibi.
Denildi ki;
El adab:Bu bir aleti kanuniyyedir.muvecceh oluşu yönünden vazifelerin ahvaliden bahseder.Sail ise hedmi ve nefsi için kendi nefsini dikmek dir.Muallel,nefsini isbatı hüküm için dikmek adamaktır.Bazılarına göre;buna hafiz denir.Huccetin ikamesini sağlar.Kaide nedir? Bu bir kaziyyei külliye dir.Mevzunun cüzlerinin ahkamına bilkuvve
iştimal yönünden..Buna fruu da denir.istihracı bakımından Tarif de denir.
Hall nedir?
Beyanı fesad dır.Nakizi delili istilzam eder.
-nakzı icmalidir.
-fesadı menşei nakzi icmali ile nakzeder.Yanı be menşe mugaddeme-i alettayindir.
Kül ancak nakzi icmali olmadan olmaz.Buna Men-i de denir.ki,senedi süreti salisede hıll yada hal dir.Zira beyani mebni ül mugademe vardır.
Muaraza Lüğat de;
Mumana(engelleme) yoluyla mukabel etmektir.
İStilahda;Hasmın deliline hilaf,delil ikame etmeye denir.Delilin malulun aynısı olması durumunda buna Cevirmek anlamında Kalb denir.
Süreti malülün süretiyle aynısa,muaraza bil misil denir.Böyle olmazsa muaraza-i bil ayn denir.
Seyyid de de böyle geçer. Bu Risale temam oldu.Terc.HMCK 31.12.15