Maide Süresi Meal Ve Tefsiri 34-42

اِلَّا الَّذ۪ينَ تَابُوا مِنْ قَبْلِ اَنْ تَقْدِرُوا عَلَيْهِمْۚ فَاعْلَمُٓوا اَنَّ اللّٰهَ غَفُورٌ رَح۪يمٌ۟ ﴿٣٤﴾
Meal 34: Ancak, siz kendilerini ele geçirmeden önce suçundan tevbe edenler bu hükmün dışındadır. Şunu bilin ki Allah, çok bağışlayıcıdır, engin merhamet sahibidir.
TefsirÂyette sözkonusu edilen istisna, son tarafından da anlaşılacağı gibi sadece Allah yani kamu haklarıyla alakalı bir istisnadır. Kul hakları ise tevbeyle ortadan kalkmaz. Hak sahipleri isterlerse ceza talebinde bulunabilirler, isterlerse affederler.
Meselâ; yol kesiciler eğer bir insanı öldürüp ele geçmeden önce tevbe etseler, had gereği olarak öldürülme cezaları düşer. Fakat ölenin yakını, isterse kısas yoluyla hakkını alabilir, isterse affedebilir. Eğer yol kesiciler oradakilerin mallarını alır ve yakalanmadan evvel tevbe ederlerse, elleri ve ayaklarının çapraz olarak kesilme cezaları düşer. Fakat mal sahiplerinin hakkı bâkî kalır ve hırsızların çaldıkları malları iade etmeleri gerekir. Yakalandıktan sonra tevbe edenlere gelince âyetin zâhir mânasına göre bunların tevbe etmeleri artık dünyevi cezalarının kaldırılması hususunda kendilerine bir fayda vermez. Şüphesiz âhirette bu tevbelerinin faydasını görecek olsalar da dünyada kul haklarını ödemek ve had cezası neyse onu çekmek mecburiyetindedirler. Âyet-i kerîme, müslüman yol kesiciler hakkındadır. Çünkü müşriğin, hem yakalanmadan önce hem de sonra tevbe etmesi ona uygulanacak cezayı kaldırır.
Müslümanlara tavsiye edilen en güzel yol ise bütün günahları, hatta mekruhları bile terk ederek Allah’a güzel bir kul olabilmektir:
Mushaf tertîbine göre 5, nüzûl sırasına göre 110. sûredir.

يَٓا اَيُّهَا الَّذ۪ينَ اٰمَنُوا اتَّقُوا اللّٰهَ وَابْتَغُٓوا اِلَيْهِ الْوَس۪يلَةَ وَجَاهِدُوا ف۪ي سَب۪يلِه۪ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ﴿٣٥﴾
Meal 35: Ey iman edenler! Allah’a karşı gelmekten sakının; O’na yaklaşıp rızâsını kazanmanın yollarını arayın ve O’nun yolunda cihâd edin ki kurtuluşa erebilesiniz.
Tefsir:
اَلْوَس۪يلَةُ (vesîle) kelimesi sözlükte “rütbe, pâye, derece, muhabbet ve yakınlık” mânalarına gelir. Kişinin Allah’a yaklaşmasını sağlayan amellere de vesile denilmiştir. Dolayısıyla burada “vesile”den maksat, Allah’ın emirlerini yerine getirmek, yasaklarından kaçınmak suretiyle Allah’a yaklaşmaya çalışmaktır. Bu bakımdan mü’mini Allah’a yaklaştıracak ve O’nun rızâsına ermesine yardımcı olacak her türlü ibâdet, ahlâk ve amel birer vesiledir. Bu ibâdet ve ameller, aynı zamanda mü’minin Allah’ın sevgisine erişip, katında yüksek derecelere ulaşmasını da sağlayacaktır. Nitekim bir hadis-i kudsîde kişiyi Allah’a yaklaştıracak ve O’nun sevdiği bir kul haline getirecek ameller şöyle haber verilmektedir:
“Her kim ihlâs ile bana kulluk eden bir dostuma düşmanlık ederse, ben de ona karşı savaş ilân ederim. Kulum kendisine farz kıldığım şeylerden daha sevimli herhangi bir amelle bana yakınlık kazanamaz. Kulum bana farzlara ilâveten işlediği nâfile ibâdetlerle durmadan yaklaşır, nihayet ben onu severim. Kulumu sevince de ben onun işiten kulağı, gören gözü, tutan eli ve yürüyen ayağı olurum. Benden her ne isterse, onu mutlaka veririm; bana sığınırsa, onu korurum.” (Buhârî, Rikak 38)
“Vesîle” aynı zamanda cennette Allah Resûlü (s.a.s.)’e verilecek bir makamın ismidir. Bu hususta Peygamber Efendimiz şöyle buyurur:
“Kim ezanı duyduğu vakit «Ey bu tam çağrının ve başlayan namazın sahibi Allahım! Efendimiz Muhammed (s.a.v.)’e vesîleyi ve fazileti ver. Onu kendisine va‘dettiğin yüce makama ulaştır» diye dua ederse kıyâmet gününde şefaatime nâil olur.” (Buhârî, Ezan 8; Müslim, Salât 11)
İmam Kuşeyrî (r.h.), “vesîle arama” emrine şu mânaları vermiştir:
Nefsânî güç ve kuvvetten geçerek Hakk’ın nimet ve ihsanını görmek,
Allah’ın önceden sana olan ihsanları vesilesiyle O’na yaklaşmak,Allah’ın senin için güzel olanı seçmesi,
İnancı her türlü şüpheden tam olarak arındırmak,
Ömrün sonuna kadar dostluk ölçüleri içinde sadâkat, doğruluk ve dürüstlüğü devam ettirmek,
Amelleri riyâdan, halleri kendini beğenme düşüncesinden ve nefsi de dünyevî hazlardan uzaklaştırmaktır. (Kuşeyrî, Letâifü’l-işârât, I, 263)
Mü’minler, kurtuluşa erebilmek ve Allah’a daha yakın bir kul olabilmek için, iman ve takvâ ile birlikte, her türlü sâlih ve güzel amelleri işlemeye, kalplerini “kalb-i selîm” hâline getirmeye gayret edeceklerdir. Bunlar arasında da hususiyle Allah yolunda cihada önem vereceklerdir. Hem kendilerini hem de diğer insanları Allah’ın yolundan alıkoyan ve Allah’tan başkasına kulluk etmeye zorlayan bütün engelleri ortadan kaldırmak için mal ve canlarıyla ciddi bir mücadele vereceklerdir. İnsanların kâfir olarak ölmemeleri ve cehennemden insan kurtarmak için gayret göstereceklerdir:Kaynak: Ömer Çelik Tefsiri
اِنَّ الَّذ۪ينَ كَفَرُوا لَوْ اَنَّ لَهُمْ مَا فِي الْاَرْضِ جَم۪يعًا وَمِثْلَهُ مَعَهُ لِيَفْتَدُوا بِه۪ مِنْ عَذَابِ يَوْمِ الْقِيٰمَةِ مَا تُقُبِّلَ مِنْهُمْۚ وَلَهُمْ عَذَابٌ اَل۪يمٌ ﴿٣٦﴾
Meal 36: İnkâr edenlere gelince, yeryüzünde bulunan her şey, hatta bir o kadarı daha onların olsa ve kıyâmet gününün azabından kurtulmak için bunların hepsini fidye olarak verseler dahi asla kabul edilmez. Onlara can yakıcı bir azap vardır.
يُر۪يدُونَ اَنْ يَخْرُجُوا مِنَ النَّارِ وَمَا هُمْ بِخَارِج۪ينَ مِنْهَاۘ وَلَهُمْ عَذَابٌ مُق۪يمٌ ﴿٣٧﴾
Meal 37: Onlar ateşten çıkmak isterler, fakat oradan kesinlikle çıkamazlar. Onlar için dâimî bir azap vardır.
Tefsir:Allah’ı inkâr, yapılan güzel amelleri boşa çıkaran ve sahibini ebedî hüsrana düşüren büyük bir belâdır. Bu sebeple İslâm’ın ilk hedefi, insanları inkâr bataklığından kurtarıp iman caddesine çıkarmaktır. Çünkü, inkâr ve küfür hâli içinde ölüp dünyayı terk edenler, asla bağışlanmayacak ve mutlaka cehenneme gireceklerdir. Hatta onlar, yeryüzünde bulunan her şey ve onun bir o kadarı daha kendilerinin olup, bunu kıyâmet gününün azabından kurtulmak için fidye verseler bile, bu onlardan kabul edilmeyecek, bağışlanmalarına yetmeyecek ve elem verici azabı tadacaklardır. Nitekim hadis-i şerifte şöyle buyrulur:
“Kıyamet gününde kâfir getirilir ve ona «Söyler misin, senin dünya dolusu altının olsa bunları şu an kendini kurtarmak için fidye olarak verir misin?» denildiğinde «Evet» cevâbını verir. Bunun üzerine ona: «Senden bundan daha kolayı istendi fakat bundan çekindin» denilir.” (Buhârî, Rikâk 49; Müslim, Munâfıkîn 52)
Kâfir olarak ölenler, cehennemde ebedî kalacaklar, çıkmak isteyecekler, fakat oradan asla çıkamayacaklardır. Bu hususa yer veren diğer âyet-i kerîmelerde şöyle buyrulur:
“Cehennemdekiler: « Rabbimiz! Bizi bu ateşten çıkar. Eğer tekrar küfre dönersek, o takdirde biz gerçekten kendimize zulmetmiş kimseler oluruz» diyecekler.” (Mü’minûn 23/107)
“…Kâfirlere cehennemde ateşten elbiseler biçilecek, başlarının üzerinden de kaynar su dökülecektir. O kaynar suların tesiriyle karınları içinde bulunan bütün organları ve derileri eriyecektir. Onlar için ayrıca demirden kamçılar ve topuzlar vardır. Çektikleri ıstıraptan dolayı ne zaman cehennemden çıkmak isteseler, gerisin geriye onun içine itilecekler ve kendilerine: «Tadın bakalım bu yakıcı azabı!» denilecek.” (Hac 22/19-22)
Allah Resûlü (s.a.s.) de bu mevzu da şöyle buyurur: “Cennetliklere: «Ey cennet ehli, burada ebedî kalacaksınız, artık ölüm yok» denilir. Cehennemliklere de: «Ey cehennem ehli, siz de orada ebedî kalacaksınız, artık ölüm yok» denilir.” (Buhârî, Rikak 50; Müslim, Cennet 40) Bu vesileyle mü’minlere ebedî cennet, kâfirlere ise ebedî cehennemin olduğu ve artık ölümün olmadığı gerçeği hatırlatılır.
Diğer bir hadis-i şerifte ise cehennemin azabının şiddeti ve cennet nimetlerinin güzelliğinden şöyle bir manzara sunulur:
“Kıyâmet günü, cehennemliklerden dünyada kendisine en çok nimet verilen kimse getirilip ateşe daldırılır. Daha sonra ona: «Ey insanoğlu, dünyada bir iyilik gördün mü, herhangi bir nimetle karşılaştın mı?» denilir de o: «Vallahi hayır yâ Rabbi» diye cevap verir. Azâbın şiddeti, ona sahip olduğu dünya nimetlerini unutturmuştur. Daha sonra cennetliklerden dünyada en sıkıntılı, en çok musîbet ve belâya uğrayan kişi getirilir. Cennete sadece bir defâ girdirilip çıkartılarak ona da: «Ey insanoğlu, dünyada hiç sıkıntı çektin mi, bir belâya uğradın mı?» diye sorulur. O da bunlara cevap olarak: «Yemin ederim ki hayır Allahım! Ne bana bir fakirlik uğradı ve ne de bir sıkıntı gördüm» der.” (Müslim, Munâfikîn 55)
Dolayısıyla dünya hayatı bu ebedî gerçekler ışığında çok iyi değerlendirilmeli, Allah’ın yasaklarından titizlikle kaçınılmalı, bu yasakları işleyenler olursa da, cehennem azabına düşmeden dünyada cezasını vermelidir. Bu suçlardan biri de dinimizin kesinlikle yasakladığı hırsızlıktır:
وَالسَّارِقُ وَالسَّارِقَةُ فَاقْطَعُٓوا اَيْدِيَهُمَا جَزَٓاءً بِمَا كَسَبَا نَكَالًا مِنَ اللّٰهِۜ وَاللّٰهُ عَز۪يزٌ حَك۪يمٌ ﴿٣٨﴾
Meal 38: Hırsızlık eden erkek ve kadının, yaptıklarına bir karşılık ve Allah tarafından caydırıcı bir ceza olmak üzere sağ ellerini bilekten kesin. Allah kudreti dâimâ üstün gelen, her işi ve hükmü, hikmetli ve sağlam olandır.
Tefsir:
اَلسِّرْقَةُ (sirkat), sözlükte “başkasının malını gizli olarak almak, hırsızlık etmek” demektir. Dinî bir terim olarak “hırsızlık”, “başkasına ait bir malın, muhafaza edildiği yerden sahibinin rızâsı olmaksızın ve sahiplenmek kastıyla gizlice alınması” anlamına gelir. Bu suçu işleyen kimseye de “hırsız” denir. Âyette hırsızlık yapan erkek ve kadının ellerinin kesilmesi emredilmektedir. Ancak hırsıza el kesme cezasının verilebilmesi için genel olarak şu şartların oluşmuş olması gerekir:
Hırsız, cezaî ehliyetin gereği olan temyiz gücüne sahip ve ergenlik çağma ulaşmış olmalıdır. Yaptığı işin haram olduğunu bilmelidir. Hırsızlığın haram olduğunu bilmeyen yeni müslüman olmuş bir kimseye bu ceza uygulanmaz. Hırsızlığı kasıtlı olarak yapmalı, yani başkasına ait oldu­ğunu bildiği bir malı sahiplenmek maksadıyla bilinçli bir şekilde ve isteyerek al­mış olmalıdır. Malı, muhafaza edildiği yerden gizlice almış olmalıdır. Açıkta bırakılan veya koruma altın­da bulunmayan bir malın alınması had cezasını gerektiren hırsızlık suçunu oluştur­maz. Çalınan mal hukuken korunan, iktisadî değere sahip olmalıdır. Meselâ meyve, sebze gibi kısa sürede bozulan şeylerin çalınmasında da el kesme cezası uygulan­maz. Açlık, zaruret ve zorlama gibi hırsızlık suçunu işlemeyi kısmen veya tama­men mazur gösterecek bir mazeret bulunmamalıdır.
Çalınan malın değeri belirli bir miktara ulaşmış olmalıdır. Hanefîler’e göre bu sikkeli, hâlis 28 gr altın veya bu değerde bir şeydir. Şâfi ve Mâlikîler’e göre 1 gr altın; Hanbelîler’e göre de üç 8.5 gr gümüş veya 1 gr altındır.
Bu şartlar altında hırsızlık yapan kişi, eğer bu suçu ilk defa işlemişse, yetkili makamlar ve şahıslar tarafından sağ eli bileğin­den kesilir. İkinci kez aynı suçu işlerse sol ayağı topuktan kesilir. Üçüncü kez hırsızlık yaparsa, tevbe edip halini düzeltinceye kadar hapsedilir.
Hırsızlığın cezasının el kesme şeklinde olmasının hikmetiyle alakalı şu izahlar yapılabilir:
- Hırsız, zenginin eli ve dayanağı mevkiinde olan malını aldığı için onun da eli kesilir. Böyle olunca sanki hırsız, o insanın elini kesip koparmış gibidir. O, haksız bir yolla başkasının hakkını aldığı için onun da elini kesip parçalarlar.
- Göklerin ve yerin hazîneleri Allah’ındır. (bk. Münafıkûn 63/7) Kula âit olan bütün mal mülk, Allahu Teâlâ’nın kulun yanındaki hazinesidir. Kul ise onun bekçisidir. Hırsızlık yaptığında izinsiz olarak Mevlâ’sının hazinesine el uzattığından, ihanet etmek suretiyle uzattığı o elin kesilmesi cezasına çarptırılır.[1]
Hırsızın tevbe etmesi durumunda yapılması gerekenlerle ilgili buyruluyor ki:
[1] Malın ve paranın hırsızlığı olduğu gibi, ibâdetlerden de hırsızlık olur. Nitekim Allah Resûlü (s.a.s.): “İnsanların hırsızlık bakımından en kötüsü, namazından çalandır” buyurmuş; Ashâb: “Ya Rasûlallah! Kişi namazından nasıl çalar?” diye sorunca da “Rükû ve secdesini tam yapmayarak” cevabını vermiştir. (Ahmed b. Hanbel, Müsned, III, 56)Kaynak: Ömer Çelik Tefsiri
فَمَنْ تَابَ مِنْ بَعْدِ ظُلْمِه۪ وَاَصْلَحَ فَاِنَّ اللّٰهَ يَتُوبُ عَلَيْهِۜ اِنَّ اللّٰهَ غَفُورٌ رَح۪يمٌ ﴿٣٩﴾
Meal 39: Kim işlediği bu haksızlıktan sonra tevbe eder ve hâlini düzeltirse, şüphesiz Allah onun tevbesini kabul eder. Çünkü Allah çok bağışlayıcıdır, engin merhamet sahibidir.
اَلَمْ تَعْلَمْ اَنَّ اللّٰهَ لَهُ مُلْكُ السَّمٰوَاتِ وَالْاَرْضِ يُعَذِّبُ مَنْ يَشَٓاءُ وَيَغْفِرُ لِمَنْ يَشَٓاءُۜ وَاللّٰهُ عَلٰى كُلِّ شَيْءٍ قَد۪يرٌ ﴿٤٠﴾
Meal 40: Bilmez misin ki, göklerin ve yerin mülkiyeti ve hâkimiyeti Allah’ındır. O dilediğine azap eder, istediğini bağışlar. Allah’ın her şeye gücü yeter.
Tefsir:Hırsızlık yapan, daha sonra tevbe ederse Allah onun tevbesini kabul eder ve âhirette karşılaşacağı cezayı affedip, ona rahmet ve mağfiretle muamele eder. Dolayısıyla eli kesilmiş ve tevbekâr olmuş kimselere, daha önce hırsızlık etmiş diye kötü gözle bakmamalı, acıyıp yardımda bulunmalıdır.
Âyet-i kerîmenin zahirinden, yaptığına pişman olup tövbe eden hırsızın, tövbesinde samimi olduğu anlaşıldığı takdirde elinin kesilmeyeceği anlaşılmaktadır. Ancak bu mevzuda farklı görüşler dile getirilmiştir. Özetle Hanefîler’e göre hırsız çaldığı malı yakalanmadan önce iade edip tövbe ederse eli kesilmez. Hanbelî ve bir kısım Şâfıîler’e göre hırsız yakalanıp mahkemeye sevkedilmeden önce tövbe ederse, belli şartlarda ceza düşer. Bazı âlimlere göre ise hırsız, dava hâkime götürülmeden önce bile tövbe etse had cezası düşmez. Nitekim Peygamber Efendimiz (s.a.s.) Mahzûm kabilesinden hırsızlık eden, fakat yaptığına pişman olan bir kadının elinin kesilmesine hükmetmiştir. (Buhârî, Enbiyâ’ 54; Müslim, Hudûd 9) Çünkü el kesme, suçun cezasıdır; tövbe ise işlediği günahtan Allah’a sığınmadır.
İslâm hırsızlığı yasaklamış bununla birlikte hırsızlığa sebep olacak yolları da kapatmaya çalışmıştır. Zira İslâm’ın hedefi insanları cezalandırmak değil, bilakis onları huzur içe­risinde ve mutlu bir şekilde yaşatmaktır. Bu nevi hedeflerini gerçekleştirmek için de zekâtı farz kılmış (bk. Tevbe 9/60), sadakayı teşvik etmiş, zenginlerin mallarında fakir ve yoksullar için bir hak olduğunu bildirmiş (Zâriyât 51/19), hâsılı her fırsatta zenginlerin fakirlere yardım etmelerini istemiştir. Diğer taraftan, zaruret hallerinde haram olan şeylerden bile ölçülü bir şekilde yiyip içmeye ruhsat vermiştir. (bk.
Bakara 2/173; Mâide 5/3)
Göklerin ve yerin mülkünü, saltanatını ve tasarrufunu kudret elinde bulunduran Yüce Allah, istediği kullarını cezalandırır, dilediği kullarını bağışlar. İstediğini murad etmesini, murad ettiğini yapmasını ve istediği hükmü vermesini engelleyebilecek hiçbir kuvvet yoktur. Çünkü O’nun her şeye gücü yeter. Öyleyse Allah’a inanıp güvenen bir kişinin, İslâm düşmanlarından gelecek her türlü baskı, eziyet ve kötülükler karşısında metanetini koruması, sarsıntıya uğramadan vazifesine devam etmesi gerekir. Bu vesileyle münafıkların ve yahudilerin düzenbazlıkları karşısında Resûlullah (s.a.s.)’i teselli etmek üzere şöyle buyrulur:
يَٓا اَيُّهَا الرَّسُولُ لَا يَحْزُنْكَ الَّذ۪ينَ يُسَارِعُونَ فِي الْكُفْرِ مِنَ الَّذ۪ينَ قَالُٓوا اٰمَنَّا بِاَفْوَاهِهِمْ وَلَمْ تُؤْمِنْ قُلُوبُهُمْۚ وَمِنَ الَّذ۪ينَ هَادُوا سَمَّاعُونَ لِلْكَذِبِ سَمَّاعُونَ لِقَوْمٍ اٰخَر۪ينَۙ لَمْ يَأْتُوكَۜ يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ مِنْ بَعْدِ مَوَاضِعِه۪ۚ يَقُولُونَ اِنْ اُو۫ت۪يتُمْ هٰذَا فَخُذُوهُ وَاِنْ لَمْ تُؤْتَوْهُ فَاحْذَرُواۜ وَمَنْ يُرِدِ اللّٰهُ فِتْنَتَهُ فَلَنْ تَمْلِكَ لَهُ مِنَ اللّٰهِ شَيْـًٔاۜ اُو۬لٰٓئِكَ الَّذ۪ينَ لَمْ يُرِدِ اللّٰهُ اَنْ يُطَهِّرَ قُلُوبَهُمْۜ لَهُمْ فِي الدُّنْيَا خِزْيٌ وَلَهُمْ فِي الْاٰخِرَةِ عَذَابٌ عَظ۪يمٌ ﴿٤١﴾
Meal 41: Ey Peygamber! Gerek kalpleri iman etmediği halde yalnızca dilleriyle “İnandık!” diyen münafıklardan, gerekse yalanı can kulağıyla dinleyen ve sana gelmemiş bir topluluk hesabına casusluk eden yahudilerden küfürde birbirleriyle yarışırcasına koşturup duranlar sakın seni üzmesin. Onlar, kitaptaki kelimelerin yerlerini ve anlamlarını değiştirerek tahrif ederler. Peygamber’in huzuruna gelenlere şöyle derler: “Eğer size şöyle bir hüküm verilirse kabul edin, eğer istediğimiz hüküm verilmezse, aman onu kabulden geri durun!” Allah bir kimseyi fitneye düşürmek isterse, artık sen onu Allah’ın elinden kurtaramazsın. Onlar, kalplerini Allah’ın temizlemek istemediği kimselerdir. Onlar için dünyada bir rezillik, âhirette de pek büyük bir azap vardır.
Tefsir:Âyet-i kerimeyle alakalı iki önemli iniş sebebi rivayet edilmektedir. Bu rivayetlerden birine göre âyet evli olan yahudi erkek ve kadının zinası sebebiyle gündeme gelen bir recim hâdisesi hakkında nâzil olmuştur. Olay şöyle vuku bulmuştur:
Peygamberimiz (s.a.v.)’in yanına yüzü kömürle karartılmış bir yahudi getiril­di. Efendimiz yahudileri çağırıp şöyle dedi: “Sizler kitabınızda zina ede­nin cezasının böyle olduğunu mu görüyorsunuz?” Onlar, “Evet” deyince, Peygamberimiz ilim adamlarından birisini çağırdı ve şöyle buyurdu: “Tevrat’ı Mûsâ’ya indiren Allah adına bana söyle, kitabınızda zina edenin haddini böy­le mi buluyorsunuz?” O kişi: “Hayır. Eğer bu şekilde bana yemin verdirmeseydin gerçeği söylemeyecektim. Biz, bunun cezasının recm olduğunu görüyoruz. Fa­kat zina, soylularımız arasında çoğaldı. Bu sebeple soylu bir kimseyi yakaladık mı, onu bırakırdık. Zayıf birisini yakaladık mı, ona had uygulardık. Bu sefer şöyle dedik: Gelin ortaklaşa bir ceza tespit edelim ve bunu, soyluya da soylu olmayana da uygulayalım. Sonunda recm yerine yüzü kömürle karart­mayı ve sopa vurmayı kararlaştırdık.” Bunun üzerine Resûlullah (s.a.v.) şöyle bu­yurdu: “Allahım! Onlar senin emrini ortadan kaldırdıktan sonra ihya eden ilk kişi benim” dedi ve zinâ eden evli kişilerin recmedilmesini emretti.
Yü­ce Allah da: “Ey Peygamber! … küfürde birbirleriyle yarışırcasına koşturup duranlar sakın seni üzmesin” âyetini, “Eğer size şöyle bir hüküm verilirse kabul edin…” (Mâide 5/41) kısmına ka­dar indirdi. Yani onlar diyorlar ki: “Muhammed’e gidin. Eğer o size recim yerine yüze kö­mür çalmayı ve sopa vurmayı emrederse onu kabul ediniz. Şayet size recm cezasının uygulanması hükmünü verirse, ondan sakınınız.” Bunun üzerine Yü­ce Allah daha sonra gelecek olan “Kim Allah’ın indirdiğiyle hükmetmezse, işte onlar kâfirlerin tâ kendileridir” (Mâide 5/44); “Kim Allah’ın indirdiğiyle hükmetmezse, iş­te onlar zâlimlerin ta kendileridir” (Mâide 5/45); “Kim Allah’ın, indirdi­ğiyle hükmetmezse, işte onlar fâsıkların tâ kendileridir” (Mâide 5/47) âyetlerini indirdi. Bunların hepsi de kâfirler hakkındadır.” (Müslim, Hudûd 28; Ebû Dâvûd, Hudûd 25)
Diğer rivayete göre bu âyet-i kerîme Kurayza ve Nadiroğulları hakkında inmiştir. Kurayzalı birisi, Nadiroğullarından birisini öl­dürdü. Nadiroğulları, Kurayzalılardan birisini öldürdükleri vakit kısas uygu­lamalarına fırsat vermezlerdi. Onlara sadece diyet vermekle yetinirlerdi. Bunun üzerine Peygamber Efendimiz (s.a.s.)’in hakemliğine başvurdular. Peygamberimiz de Kurayzalı ile Nadiroğullarına mensub iki kişi arasında eşitlik sağlanması gerektiği hükmünü verdi. Bu ise, Nadiroğullarının hoşuna gitmedi ve kabul etmediler. (Nesâî, Kasâme 8)
Görüldüğü üzere bu âyetler, müslüman olmayanların İslâm dininin hükümlerine müracaatları hakkında nâzil olmuştur. “Küfürde yarışanlar”dan (Mâide 5/41) maksat münafıklar ve yahudilerdir. Anlaşılan o ki yahudiler, aralarında ihtilafa düştükleri bir davanın Peygamberimiz’e götürülüp hükme bağlanması için münafıklarla istişâre etmişlerdir. Allah Resûlü (s.a.s.), isteklerine uygun hüküm verirse kabul edilmesini, aksine hüküm verdiği takdirde de reddedilmesini kararlaştırmışlardır. Peygamber Efendimiz de Allah’ın hükmü ne ise onu haber vermiştir.
Âyet-i kerîme, yahudiler ve münafıkların sergiledikleri bağnazca tavırlar, haince tuzaklar, her türlü olumsuz tutum ve davranışlara karşı Peygamber Efendimizi teselli etmekte ve üzülmemesini tavsiye buyurmaktadır. Ayrıca bu tür kötü karakterli insanların daima bulunabileceğine işaret ederek gerçek müminlerin bunlara karşı uyanık olmalarını sağlamak maksadıyla onların önde gelen vasıflarına dikkat çekmektedir:
› Onların işleri güçleri yalandır, yalan üzerinedir. Yalan onlarda alışkanlık haline gelmiştir. Bu sebeple doğru sözden hoşlanmaz, onu dinlemekten sıkılırlar. Fakat yalanlara, iftiralara, asılsız propagandalara kulak ve­rir ve bu tür fenalıklardan son derece zevk alırlar.
› Bunlar, yalan söylemek ve dinlemekle kalmaz aynı zaman­da, Allah Resûlü (s.a.s.)’in yanına gelmeyip gizli planlar yapan, geriden geriye insanları şaşırtıp yanlış iş yaptıran yahudi ve İslâm düşmanları lehine casusluk yaparlar. Esas küfrün ve yalanın kaynağı olan bu kimseleri de can kulağıyla dinlerler; bir dediklerini iki etmez, gereğini yapmak için koşarlar.
› Onlar, özellikle yahudi din adamları Tevrat’ın kelimelerinin yerlerini değiştirerek onlara nefsânî arzuları istikâmetinde mâna verirler. Dünya menfaati mukâbilinde Allah’ın hükmünü değiştirir, tahrif ve tebdil ederler. Böylece hem kendilerini hem de başkalarını hak yoldan uzaklaştırırlar.
Böylece küfür ve isyanı tercih etmeleri ve bunda ısrar etmeleri sebebiyle Allah onları küfür ve sapıklık içerisinde bırak­mayı murat etmiştir. Bu safhadan sonra artık onları kurtarmak için gösterilecek gayretler bir fayda sağlamayacaktır. Onlar, iman, İslâm ve ihsan istikâmetinde yürüyerek nefislerini tezkiye, kalplerini tasfiye etmek suretiyle kendilerini arındırmak istemedikleri için Allah da onların doğru yolda yürüyüp temizlenmelerini murad etmemiştir. Eğer samimiyetle talep etselerdi şüphesiz bu büyük nimetten mahrum kalmazlardı. Fakat onlar küfrü tercih etmişler; dünyada zillete, âhirette de büyük bir azaba müstehak olmuşlardır.
Buna rağmen böyle kişiler Peygamberimiz (s.a.s.)’e bir dava getirdiklerinde, bu davanın hükme bağlanması hususunda Efendimiz’e şu tavsiyede bulunulmaktadır:
Kaynak: Ömer Çelik Tefsir
ertîbine göre 5, nüzûl sırasına göre 110. sûredir.
سَمَّاعُونَ لِلْكَذِبِ اَكَّالُونَ لِلسُّحْتِۜ فَاِنْ جَٓاؤُ۫كَ فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ اَوْ اَعْرِضْ عَنْهُمْۚ وَاِنْ تُعْرِضْ عَنْهُمْ فَلَنْ يَضُرُّوكَ شَيْـًٔاۜ وَاِنْ حَكَمْتَ فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ بِالْقِسْطِۜ اِنَّ اللّٰهَ يُحِبُّ الْمُقْسِط۪ينَ ﴿٤٢﴾
Meal 42: Onlar, yalan ve iftirayı dinlemeye pek meraklı, haram yemeye çok düşkündürler. Şayet bir dâva için sana başvururlarsa, istersen aralarında hüküm ver, istersen onları kendi hallerine bırak. Müracaatlarını geri çevirdiğin takdirde sana hiçbir zarar veremezler. Ama hüküm verecek olursan, aralarında adâletle hükmet. Çünkü Allah, adâletli davrananları sever.
Tefsir: اَلسُّحْتُ (suht) kelimesi sözlükte “bir şeyin kökünü kazımak” demektir. Burada her türlü haram mal mânasında kullanılmıştır. Haram, bereketi olmadığı ve ev bark yıktığı için bu isimle isimlendirilmiştir. Bu kelime daha çok sahibinin gizlemek mecburiyeti hissettiği bir ayıp, bir âr olan basit ve alçak menfaatler için kullanılır. Rüşvet, fâhişenin aldığı ücret, şarap parası, leş parası, kâhine verilen ücret gibi şeyler buna örnek verilebilir.
İşte o yahudi ve münafıklar, yalana çokça kulak veren, onu can kulağıyla dinleyen ve devamlı haram yiyen kimselerdir. Rüşvet alırlar, yalan olduğunu bildikleri bir davayı dinleyip hüküm verirler veya başkasının istedikleri hükmü vermesi için çalışırlar. Basit bir menfaat için bile hemen yalana başvurur, arabozuculuk ve kandırma peşinde koşarlar. Rüşvet karşılığı bile bile yalancı şâhit dinler, yalancı şâhitlik ederler. Para karşılığında haksızların ve yalancıların yalanını yayınlamaktan çekinmezler.
Başka din mensuplarının müracaatları hâlinde öncelikle Peygamber Efendimiz, onun vefâtından sonra da İslâm âlimleri, hüküm verip vermemekte serbest bırakılmışlardır. Âyetin “Şâyet bir dâvâ için sana başvururlarsa, istersen aralarında hüküm ver, istersen onları kendi hallerine bırak. Müracaatlarını geri çevirdiğin takdirde sana hiçbir zarar veremezler” (Mâide 5/42) kısmı bu serbestiyeti haber verir. Ancak bir müslümanla bir zimmî, aralarındaki davayı müslüman bir hâkime götürdüklerinde hâkimin bu davaya bakıp hüküm verme mecburiyeti vardır. Bunda âlimler arasında herhangi bir görüş ayrılığı yoktur.
Şu da hayrete şâyan bir başka durumdur: