Bina Kitabının Tercümesi1
Örnek cümlelerin anlamları
Zeyd, taşı yuvarladı.Zeyd, boynunu büktü.
Aslen sülasi olup da, rubai mücerredemülhak olan altı bab vardır.Mülhak; Mülhakile, mülhakun biholan iki kelimenin mastarlarının aynı olması ,yani aynı vezinde gelmesi demektir.Burada açıklanacak olan mülhak altı babın hepsinin vezni, rubai mücerredvezni ile , sükunve harekelerde aynı özellikleri taşımaktadır.
1. Bab: Alameti, faul fi'lile aynul fi’larasına bir vav harfinin ziyadesi ile, mazisinin dört harfli olmasıdır.Vezni, mevzunu, binası ve binası ile ilgili örnek cümleler tabloda gösterilmiştir.Örnek cümlelerin anlamlarıZeyd , yaşlandı, güçsüz kaldı.2. Bab: Alameti, faul fi'lile aynul fi’larasına iki bir ya harfinin ziyadesi ile, mazisinin dört harfli olmasıdır.Vezni, mevzunu, binası ve binası ile ilgili örnek cümleler tabloda gösterilmiştir.Örnek cümlelerin anlamlarıZeyd kalemi yardı, yani şakk etti.
3. Bab: Alameti, aynul fi’lile lamul fi’larasına bir vav harfinin ziyadesi ile, mazisinin dört harfli olmasıdır.Vezni, mevzunu, binası ve binası ile ilgili örnek cümleler tabloda gösterilmiştir.Örnek cümlelerin anlamlarıZeyd, Kur’an’ı aşikar okudu.
4. Bab: Alameti, aynul fi’lile lamul fi’larasına bir ya harfinin ziyadesi ile, mazisinin dörtharfli olmasıdır.Vezni, mevzunu, binası ve binası ile ilgili örnek cümleler tabloda gösterilmiştir.Örnek cümlelerin anlamlarıZeyd sürçtü, ayağı kaydı.
5. Bab: Alameti, lamul fi’lcinsinden bir harfin , sona ilavesi ile, mazisinin dört harfli olmasıdır.Vezni, mevzunu, binası ve binası ile ilgili örnek cümleler tabloda gösterilmiştir
Örnek cümlelerin anlamlarıZeyd , gömleği giydirdi.6. Bab: Alameti, sonuna bir ya harfinin ziyadesi ile, mazisinin dört harfli olmasıdır.Vezni, mevzunu, binası ve binası ile ilgili örnek cümleler tabloda gösterilmiştir.Örnek cümlelerin anlamları Zeyd , kafası üzere uyudu.Otuz beş babın üçü de rubai mücerrede ziyade edilenler içindir. Onlar iki çeşittir.Birinci çeşitte, rubaiüzerine tek bir harf ziyadeedilmiştir. Bu tek bir babdır.Alameti, evveline bir teharfinin ziyadesi ile, mazisinin beş harfli olmasıdır.Vezni, mevzunu, binası ve binası ile ilgili örnek cümleler tabloda gösterilmiştir.Örnek cümlelerin anlamlarıTaşı yuvarladım, o taş da yuvarlandı.
İkinci çeşitte,rubaiüzerine iki harf ziyadeedilmiştir. Bu iki babdır.
1.Bab:Alameti, evveline bir hemzeve aynul fi’lile birinci lamul fi’larasına iki bir nun, harfinin ilavesi ile, mazisinin altı harfli olmasıdır.Vezni, mevzunu, binası ve binası ile ilgili örnek cümleler tabloda gösterilmiştir.Örnek cümlelerin anlamları Develeri, geri çevirerek topladım.O develer de geri dönerek toplandılar.
2.Bab:Alameti, evveline bir hemzeve sonuna ikinci lamul fi’lcinsinden bir harfin ilavesi ile, mazisinin altı harfli olmasıdır.Vezni, mevzunu, binası ve binası ile ilgili örnek cümleler tabloda gösterilmiştir.Örnek cümlelerin anlamlarıAdamın cildindeki tüyler biraz hareketlenip dikildiği zaman , “ Adamın derisi ürperdi ” denilir.Adamın cildindeki tüyler mubalağa ile intişar edince , “ Adamın derisi çok ürperdi ” denilir.Rubai mücerredüzerine tek harf ziyadesi ile elde edilen baba (tedehrecebabına) mülhakolan beş bab daha vardır.
1.Bab:Alameti, evveline bir teve sonuna,lamul fi’lcinsinden bir harfin eklenmesi ile, mazisinin beş harfli olmasıdır.Vezni, mevzunu, binası ve binası ile ilgili örnek cümleler tabloda gösterilmiştir.Örnek cümlelerin anlamlarıZeyd , gömleği giydi, O gömlek de giyildi.
2.Bab:Alameti, evveline bir teve faul fi’lile aynul fi’larasına bir vav harfinin ziyadesi ile, mazisinin beş harfli olmasıdır.Vezni, mevzunu, binası ve binası ile ilgili örnek cümleler tabloda gösterilmiştir.Örnek cümlelerin anlamlarıOna çorap giydirdim, O da çorabı giydi.
3.Bab:Alameti, evveline bir teve faul fi’lile aynul fi’larasına bir ya harfinin ziyadesi ile, mazisinin beş harfli olmasıdır.Vezni, mevzunu, binası ve binası ile ilgili örnek cümleler tabloda gösterilmiştir.Örnek cümlelerin anlamları Zeyd, şeytana uydu.
4.Bab:Alameti, evveline bir teve aynul fi’lile lamul fi’larasına bir vav harfinin ziyadesi ile, mazisinin beş harfli olmasıdır.
İkinci çeşitte,rubai üzerine iki harf ziyadeedilmiştir. Bu iki babdır.
1.Bab:Alameti, evveline bir hemzeve aynul fi’lile birinci lamul fi’larasına iki bir nun, harfinin ilavesi ile, mazisinin altı harfli olmasıdır.Vezni, mevzunu, binası ve binası ile ilgili örnek cümleler tabloda gösterilmiştir.Örnek cümlelerin anlamlarıDeveleri, geri çevirerek topladım.O develer de geri dönerek toplandılar.
2.Bab:Alameti, evveline bir hemzeve sonuna ikinci lamul fi’lcinsinden bir harfin ilavesi ile, mazisinin altı harfli olmasıdır.Vezni, mevzunu, binası ve binası ile ilgili örnek cümleler tabloda gösterilmiştir.Örnek cümlelerin anlamlarıAdamın cildindeki tüyler biraz hareketlenip dikildiği zaman , “ Adamın derisi ürperdi ” denilir.Adamın cildindeki tüyler mubalağa ile intişar edince , “ Adamın derisi çok ürperdi ” denilir.Rubai mücerredüzerine tek harf ziyadesi ile elde edilen baba (tedehrecebabına) mülhakolan beş bab daha vardır.
1.Bab:Alameti, evveline bir teve sonuna,lamul fi’lcinsinden bir harfin eklenmesi ile, mazisinin beş harfli olmasıdır.Vezni, mevzunu, binası ve binası ile ilgili örnek cümleler tabloda gösterilmiştir.Örnek cümlelerin anlamlarıZeyd , gömleği giydi, O gömlek de giyildi.
2.Bab:Alameti, evveline bir teve faul fi’lile aynul fi’larasına bir vav harfinin ziyadesi ile, mazisinin beş harfli olmasıdır.Vezni, mevzunu, binası ve binası ile ilgili örnek cümleler tabloda gösterilmiştir.Örnek cümlelerin anlamlarıOna çorap giydirdim, O da çorabı giydi.
3.Bab:Alameti, evveline bir teve faul fi’lile aynul fi’larasına bir ya harfinin ziyadesi ile, mazisinin beş harfli olmasıdır.Vezni, mevzunu, binası ve binası ile ilgili örnek cümleler tabloda gösterilmiştir.Örnek cümlelerin anlamlarıZeyd, şeytana uydu.
4.Bab:Alameti, evveline bir teve aynul fi’lile lamul fi’larasına bir vav harfinin ziyadesi ile, mazisinin beş harfli olmasıdır.Vezni, mevzunu, binası ve binası ile ilgili örnek cümleler tabloda gösterilmiştir.Örnek cümlelerin anlamları Zeyd, sallanarak yürüdü.
5.Bab:Alameti, evveline bir teve sonuna bir ya harfinin ziyadesi ile, mazisinin beş harfli olmasıdır.Vezni, mevzunu, binası ve binası ile ilgili örnek cümleler tabloda gösterilmiştir.Örnek cümlelerin anlamları Zeyd, kafası üzerine uyudu.Yukarıdaki beş babda, mülhaklık, te harfinin dışında olan harflerin yani vav, ya, beharflerinin ilavesi ile oluşmuştur. Mesela tecelbebekelimesindeki mülhaklık ba harfinin tekrar edilmesi ile meydana gelmiştir.Teharfi ise kelimeye mütavaat anlamı katmaktadır.Çünkü ilhak , kelimenin evvelinde değil, ortasında ve sonunda olur.“Şerhul Mufassal” adlı eserde de böyle izah edilmiştir.Otuz beş babın ikisini de rubai mücerrede iki harf ziyade edilerekyapılan ıf’ınlal babına mülhak olan iki bab teşkil etmektedir.1.Bab:Alameti, evveline bir hemze, aynul fi’lile lamul fi’larasına bir nunve sonuna da lamul fi’lcinsinden bir başka harfin ziyadesi ile, mazisinin altı harfli olmasıdır.Vezni, mevzunu, binası ve binası ile ilgili örnek cümleler tabloda gösterilmişti.Örnek Cümlelerin anlamları gösterilmiştir.
Adam göğsünü biraz dışarı çıkarıp sırtını içe çektiği zaman “ Adam kasıldı, çıkık göğüslü oldu “ denilir.Adam göğsünü dışarı mubalağa ile (çok miktarda) çıkarıp sırtını içe çektiği zaman ise“Adam mubalağa ile kasıldı, çıkık göğüslü oldu “ denilir
.2.Bab:Alameti, evveline bir hemze, aynul fi’lile lamul fi’larasına bir nunve sonuna da bir yaharfinin ziyadesi ile, mazisinin altı harfli olmasıdır.Vezni, mevzunu, binası ve binası ile ilgili örnek cümleler tabloda gösterilmiştir.Örnek cümlelerin anlamlarıOnu ensesi (kafası) üzerine attım, O da kafası üzerine düştü.Sonra bil ki;
Bu otuzbeş babın fiilleri ,aşağıdaki tabloda gösterildiği gibi, sülasi, rubai,mücerred, mezid,salimgayrı salimoluşlarına göre sınıflandırılmışlardır. Bu sınıflandırmaya , aksam-ı semaniyedenilir. Salim fiiller, illet harfleri olanvavve yaharflerini ihtiva etmemektedirler.Sonra bil ki;Bu otuzbeş babın fiilleri , aşağıdaki tabloda gösterildiği gibi, sahih, misal, ecvef, nakıs,lefif, muzaf, mehmuzolmak üzere yedi gruba ayrılmıştır.Bu sınıflandırmaya da , aksam-ı seb’adenilir.Sahih fiil, vav, ya, elif, hemzeve şeddeli harfihtiva etmeyen fiildir.Misal fiilin, faul fi’li mukabilindeillet harflerinden biribulunurEcvef fiilin, aynul fi’li mukabilindeillet harflerinden biri bulunur.Nakıs fiilin,lamulfi’li mukabilindeillet harflerinden biribulunurLefif fiil, illet harflerindenikisini birden taşıyan fiildir.
Bu illet harfleri,birbirine bitişik olursa mekrun lefif,ayrı olursa mefruk lefifadını almaktadır.Muzaf fiil, faul fi’lile aynul fi’lmukabilinde aynı cinsten iki harfi bünyesinde taşımaktadır.Muzaf fiillerde, idgamsözkonusudur.İdgam;Aynı cinsten olan iki harfin birinin diğerine dahil edilmesidir.İdgam üç çeşittir.
1-Vacib İdgam:Aynı cinsten olan iki harfdenevvelkisinin sakin,ikincisinin harekeliolması halinde gerçekleşir.
2-Caiz İdgam:Aynı cinsten olan ikiharfin ,evvelkisinin harekeli, ikincisinin arızbir sukunlasakin olması halinde gerçekleşir.3-Mümteni idgam(yasak idgam: Aynı cinsten olan iki harfin ,evvelkisi harekeli, ikincisi:
ikincisi asli bir sukunla sakin olursa, idgam yapmak caiz olmaz.Mehmuz fiil: faul fi’l, aynul fi’lveya lamulfi’lmukabilinde hemzetaşımaktadır.Hemzenin , mukabilinde bulunduğu mevkiye göre , mehmuzül fa, mehmuzül ayn, mehmuzül lam diye isimlendirilirler.Aksamı seb’anın isimleri şu beyitte toplanmıştır.Sahihast ü misalest ü muzaafLefifu nakısu mehmuzu ecvef...