Mantık ilmi,mahiyetler tanıtır ve tarifler ve tasdıkleri ifade der.Bu husuda fasid ve sahih olanları belirler.Bunu yaparken birtakım kaıde ve esaslar belirler.
İdrakta aslolan beş duyu ile hissedilenler hakkında idrak sahibi olmaktır.Bu idrakta natık(konuşan ve konuşamıyan canlılar(Hayvanlar)müşterektir.İnsan digerlerine nazaran hissedilen mücerret külliyatı idrak süretiyle diğer hayvanlardan temayüz eder.İnsan idraki unıversal(külli)oalanlardan cüzi olanları ve onları bir digerinden tefrik eden özelliklerin farkeder ve nedenleri üzerine tahayyül ve tefekküre sahib olur.Ve bunlar arasında mukayese yapabilir.Cüzden külle, kül'den cüze giden yolları farklılıklara rağmen takib eder.Buna Küll-i Basit denir ki,artık bu küllin digerleri ile ortak yönü kalmamıştır.
Örnek insan,insanların nevine aıd ortak taraflarını teşhis eder.Sonra insan ile diger ortaklarından olan hayvanlardan insanı farklılıklarını belirleyerek teşhis eder.Yahut bunların herikisinin ortakları yönünden başka varlıkların farklılıklarını teşhis eder.Örnek bitkilerin hayatını anlar ve teşhis eden tesbitler yapar.Sonra bu noktaya ulaşan zihin herhangi bir cihetten cevhere muvafık olan diğer bir küll bulamaz.Buna Küll'i Basit denir.Bu manada idrak kabiliyeti ile donanmış olan insan mahiyetlere aıt tasavvur ve tasdıkatlar,tahayyül ve tefekkürler basit bir ilimdir.Bu basit ilimler her zaman hüküm ifade etmezler.Tasdikatdan maksad ise bir eyin diğer bir şeyde sübutuna hükmetmektir.Tasavvurat da tefekkür ve tahayyül edilir ama hüküm verilmiş olmaz.Tahayyül ve tefekkürün de amacı hüküm ve tesbit olmasına rağmen bu derec kesin idrak mümkin olmaz.Bu tesbit ve caba ,gayretlerin oluşuunda kullanılan metod ve üsüler herzman meşru ve makul ,sahih yollar takib edilmez.Bu üsüllerin sahih yahut batıl oluşunu belirleyen kaidelere Mantık üsulu denir.

Kıyasın süret ve maddesi itibarıyla farklılıklar içerir..Bu sebepten Kıyasdan elde eilen neticeler de her zaman aynı kesinlik de değil bazıları şüphe ve zanni bilgilerden oluşur.

Birinci dercece: Kıyas makülata aıt yapılan kıyaslardır.(Categorıies)
ikinci derece:Tasdık niteliğindeki kaziyyelerdir.Bunlar ibarede oluşan kıyaslar(Hermeneutics)..
üçüncü derece:Mutlak kıyas yoludur kı,netice almak için bütüün kıyas kaziyeleri ve mukaddimelerden oşur.
Buna KİTABUL İBARE DENİR.ANALİTİCS..da denir.Buna kıyasın süret de denir.
Burhan kitabı olan kaziyyeler..burada yakini netice veren kıyas tedkik edilir.
Dördüncü derece:Yakini kaziyyelerin mukaddimesi de evveliyat ve,bedihat derecesinde olması şartkoşulmuştur.
(Apadeicitia)denir.
Beşinci derece::Cedel,çirkin(lüzumsuz tartışmaları kesip atma,hasmı susturma,bu çesit kıyasta kullanılması gereken
detaylar ve meşruhatan bahsetmek gibi şeyleri ifade eder.Buna Cedel Kitabı yahut hitabı denir.
Altıncı derece:Safsata(Sofıstici elenchi)denir.hak ve doğrunun hilafını ifede eden bir kıyastir.
Bunu gercekleştirmek için hasmını mugalata sözler eder.Amaca yönelik her şeyi mubah sayar.Bu tür kıyas fasid kıyasdır.
Yedinci derece::Kitabül hıtabe denir,kıhalkın coğunluğunu tesir etmek,maksada teşvik için yapılan retorik konuşmalardır.
Sekizinci derece;ktab-uşiiir dir.(Poetics)denir.Halkı bir şeye yöneltmek yahut o şeyden kaçındırmak için teşbih ve temsil ifade eden kıyaslardır.Burada tahayyül gücü daha fazla kullanılır.Daha fazla b.Mukaddime 889,C.2