Lisan da yeri olan şeydir.Semavi:Araplarda kullanıldığı üzere kalır.Kıyasi:Üzerine başka şeyler kıyaslanır.Kaidesi vardır.

İsimde Amil.Bir isimde Amil.
____________________________________________________6
Cer harfleridir.Önüne aldığı isimleri esre okutur.

1.Ba(e-a)anlamınadır.(Bağlamak,ulaştırmak içindir. )

2.Min(den-dan)anlamınadır.(ibtida ve başlangıç içindir.)

3.ila(e-a)anlamınadır.İntiha(sona ermek,bitiş)içindir.

4.An(den-dan)anlamınadır.Bu'ud(uzaklık) ve mücvezetgeçip aşmak) içindir.
5.Ala(üzerine,üzerinde)anlamınadır.İstila8kaplamak)içindir.

6.Li(için)anlamınadır.Ta'lil ve tahsis içindir.

7.Fi(de-da)anlamınadır.Zarf içindir.

8.Ke(gibi)anlamına dır.Teşbih(benzetme)içindir.

9.Hatta(e-a,kadar)anlamınadır.Gaye içindir.

10.Rubbe taklil(azlık)içindir.Çokluk manalarına da gelir.

11.Kasem/yemin vavı.Vallahı gibi.

12.Kasem(yemin tası).Tallahi gibi.

13.Haşa(ayrıcalık)istsna içindir.

14.Müz(zaman başlangıcı(den beri)anlamınadır.

15.Münzü (den dan beri)anlamınadır.

Bu iki harficer amili geçmiş zamanda ibtida(bir işe başlamak) içindir.
16.Hala istisna içindir.

17.Ada(buda istisna içindir.Bunlar çok kere istisna içindir.

18.Levla(olmamış olsaydı)manasınadır.Kendisine bir zamir bitiştiğinde
harfi cer olur.Başka bir şeyin varlığından dolayı, bir şeyin mümkin olmadığını
ifade etmek içindir.

19.Key (niçin anlamınadır)İstifham (ma)sına dahil olduğunda talil içindir
Harfi cer olur.

20.Le'alle (umulurki)anlamınadır.Ukayl kabilesi lügatinde Tecerri(ummak)
içindir.

Bu harfi cerler için bir müteallak lazımdır.

Bu muteallak Fiil veya şibih Fiil den veya fiil manasına bir kelime
olur.

Ancak ziyade olarak cümlede gelirse buna müteallak gerekmez.

Not:(Ba)ve benzeri harfi cerler zaid olarak geldikleri cümlede ismin
sonunu esre yapmalarına rağmen müteallak almazlar.

Ancak(lealle,Levla,Ada,Hala,haşa,Rubbe) harfi cerleri zaid olmadıkları
halde müteallak almazlar.

Dikkat:

1.Ada ve Hala,Haşa harfi cerlerin mecrurları (illa) ile müstesna gibidir.
Örnk:Levlake(Ya Muhammed) lehelek Alem.

Burada Levlanın mecrurunun haberi mukadder(gizli) oda (Mevcudun)dur.
Bu yedi harfi cerlerin dışında kalan harfi cerler (fi) manasına gelirse,o
zaman mecrur kelime müteallak için meful olarak nasb(üstün)okunur.

Keyme Asayte(Niçin asi oldun?)

Merartü bizeydi(Zeyde uğradım.)

Ancak Car ve mecrur naibi Fail olursa, müteallakının önüne geçmesi caizdir.
''Bizedin Merartu ''denilir.

Müte'allak olan Fiil ve fiil benzeri bazenda ibareden hazif(kayıp) edilir.
Bu Hazif olayı Umumi ve Hususi fiillerde olmak üzere iki kısımdır.

1.Hazif edilen car ve mecrurun içinde bulundurulan genel bir Fiil ise,car
ile mecrur Zarf-ı Müstekar denilir.

Zeydun Fiddar/Zeydun hasale fiddar demektir.

Not:Umumi Fiiller 7 adettir.

İstakarra/Vaka'a/ Vecede/ Sebete/ Hasale/Labese/ Kane.

2.Hazif edilen müteallak hususi(özel) manaları taşırsa, o zaman ona
Zarf-ı Lağv denir. Örnek:Zeydun Fiddar/Zeydun ekele fiddar demektir.

Burada Ekele hususi mana taşıyan fiildir.Buradaki zarf da lagiv zarfıdır.

Zarf-ı lağivler ayette ve hadisde bulunurlarsa onlara hurmeten Zarfı
Has adı ilen anılırlar.

Harf-i cerlerde bazen hazif edilirler.

Bu Hazif ya Semai yahut kıyasi olur.

Kıyasi hazif üç yerde olur.

1.Mefulun fih de;eğer mefulun fih, müphe,kapalı veya mahdud olan mekan
zarfı olursa, ondan (Fi) harfi cerri hazif edilir.

Sirtu Hiynen ve Sumtü Şehran gibi.Aslı ''fi hiynen/fi şehran'' idi.

Bu iki örneklerdede (Fi)hazif edilmişlerdir.

Müphem mekan zarfı: ismim müsemmasına dahil olan altı yön gibi .

Emam,Kuddam/ön

Half/ Arka

Yemin/Sağ

Yesar,şimal:Sol

Fevk:Üst

Taht:Alt

Bu kelimelerin başında harfi cerler kıyasen hazifedilirler.

Tilka, Hizae,izae,beyne,leda,ınde,

Ölçü biriminden olan:Berid,mil,Fersah, kelimelerindede kiyasen hazif
edilirler.

a.Vasatan,vechen,cihete,canibencevfelbeyt,dahilelbeyt,haricelbeyt kelimeleri
kapalı mekan zarfı olmalarına rağmen buralarda harfi cerler hazif olunmazlar.

b.İstikrar manası bulundurmayan her mekan isminde de harfi cer hazif
olunmazlar.

El maktil, elmadrib gibi.

c.Müteallakı istikrar manasına olmayan harfi cerrin hazifi olmaz.Mekan
ve makam gib.

Fi canibiddar ekeltü denir.

Ancak (Kumtü makamehü)ve (ka'adtü mekanehü) de olduğu gibi müteallak
istikrar manasına olduğundan (fi) hazif edilir.

Salleytü fiddar denir.

Ancak Sekene,nezele,dahale, örneklerinde (fi)harfi cerri şöhretinden
dolayu hazifedilirler.

Nezeltülhane/sekentülbeled denir.

Eve girdim./Şehire girdim .

2.Mefulunlede hazif edilir.

a.Fiilin faili ile vüdude gelen harfi cer kıyasen hazif edilir.

(Darabtü Zeyden Tediben lehü) gibi aslı litt'edib dir.

Mefulun leh ile fiilin vücudu birbirine yakın olmayan şu örneklerde(
Li)harfi cerri hazif edilmezler.

Ekramtü li ikramike.Sana ikramımdan san geldim

Ci'tü elyev liva'di emsi.Dün söz verdiğimden bu gün geldim.

Şu iki yerde (1.2.)eğer mecrur ,naibi fail değilse,harfi cer hazfedildiği
zaman,mecrurun sonu mensub(üstün)olur.Eğer Naibi Fail ise, ittifakla (mefulün

sonu ötre olur.

3.(Enne ve en)dir. Bunların başında harfi cer gelirse,kıyasen hazif
edilirler.

Abese vetevella.....

Encaehü el'ama/aslı,Li encaehü elama dır.

Burada (Lİ)harfi vcerri en ile beraber olduğundan hazif edildi.

Harfi Cerrin Semaen Hazif edildiği Yerler.

Şu yukarda kaidelerin bulunduğu yerlerin dışında semaen,yani arapların
ve kuran litaratürüne

bakarız orad hazif edilmişse, bizde hazif ederiz.

Bütün haziflerde yapılacak işlem Müteallakları mecruruna bağlamaktır.

Ayrıca mahalli irabın ne olduğunu belirtmendir(mahllen failiyet yada
mefuliyyet üzere raf yahut

nasb denir.)

Araf 155.(Vahtara musa kavmehu)da min hazif edilince kavmehu diyerek
mefuliyyet üzere nasb

edilmiştir.

Buda iki kısımdır.

2.Merfu'u mensubundan önce gelenler.Leyseye benzeyen,(Ma) ve(La)bu harfler
nefi için olup,

mübteda ve haber üzerine dahil olduklarındanleyseye benzerler.

Bunların amil olmasının Şartı;

a.kendileri ile isimlerinin arası (En)ile ,venede haber ila açılmamasıdır.

b.Bunların yaptıkları nefyin (İlla)edatı ile bozulmamasıdır.

c.Bunlar ile beraber( La)olumsuz edatının isminin nekre(belirsiz)olması
şart kılındı.Ma zeydun

kaimen/La raculün Hadiran.___________________________________________________________8

Bu kısım amil sekiz edattır.

1,2.İnne ve enne, tahkik içindir.

3.Kenne:Teşbih içindir.

4.Lakinne:İstidrak(önceki sözden doğan şüpheli manayı defetmek)içindir.
5.Leyte:Temenni içindir.

6.Lealle:Terecci(ümit) içindir.

Bu altısı üç ve daha çok harfi olduklarından ve sonları üstün olduklarından
kendilerine fiile benyezen edatlar denir.

(Enne)nin dışında bunların hepsi fiilin başında gelirler.

Amelden düşmesi ancak men eden (Ma)ile beraber gelirse.

(İnnema darebe Zeydün)burada inne amil değildir.

İnne cümlenin manasını değiştirmezken Enne cümlenin manasını mastar
hüküne değiştirir.Elif Nun Maddesinin esre okunduğu yerler on'dur.1.İbtida:

2.Yemin vavı ve tasının cevabında:

3.Sıla cümlesinde Mevsul( ma)sından sonra gelirse.

4.Özel ismin haberinden önce gelirse.

5.Haberinde ibtida lamı dahil olan cümle de..

6.Zandan uzak kesin sözden sonra.

7.Başlangıc için olan Hatta edatından sonra gelirse.

8.Tasdik harflerinden sonra gelirse.

9.İftitah harflerinden sonra.

10.Hal vavından sonra.Elif Nun Maddesinin üstün okunduğu Yerler Ondur.

1.Fail makamında.

2.Meful makamında.

3.Mübteda makamında.

4.Muzaf(isim tamamlamasında).

5.(Lev) edatından sonra gelirse.

6.Levla edatından sonra gelirse.

7.Vakit için olan mastar (ma)sından sonra .

8.Harfi cerlerden sonra.

9.Mefredi atı eden Hatta edatından sonra.

10:Münz,münzü edatından sonra.

İnne hafifletilerek bazen İN Enne hafifletileek bazende En makamında
kullanılır.İki isimdeki Amil.

Bu isimlere Amil gelince, O isimlere (Mübteda ve haber)denilir.Fiil-i muzari de Amil.

1.Nasbedenler

Dört Harfdir.

En:Masdariyyet içindir.

Len:Gelecek zamanda kuvvetli olumsuz.

Key:Sebebiyyet içindir.

İzen:Şart ve ceza yani şartın karşılığı içindir.___________________________________________________________9
2.Bir Fiili Müzari'i Cezmedenler.

Lem:

Lemma:

Emir (Li):Emrin gaib kipi.

Nehi (La):Emrin olumsuz gaib kipi.

Diğeri.

İki Fiili Müzari cezmedler 11 adettir.

İn: Şar ve ceza içindir.

Enna:Mekan

Eyne:Mekan

Haysüma:Mekan içindir.

Meta:Zaman

İzama:Zaman

İzma:Zaman içindir.

Eyyu:Tefsir.(Yani)

Men:Mevsul(Herkim)

Ma:Mevsul,nefi(ne olursa)

Mehma:Mevsul.Her ne

2.AMİLİ MANEVİ.Lisanda yeri yoktur, manevi bir amildir.

Bu amil ancak akıl ile bilinir.

İlgisi kalbi dir de lisan ile değildir.

Buda ikidir.

1.Mübteda haberi raf.Zeydün kaimün gibi.

2.Fiili Müzari'i raf.Zeydün yedribu gibi.

(Zeydün Kaimün ve yedribu) gibi.

Nasbeden ve cezmedenlerden birisi bulunmayan fiili müzari isim hükmündedir.
İsmi fail yerinde geldiğinden amili manevidir.Kıyasi Amil:

Amelinde küll(tümsel)bir kuralın zikredilmesi mümkin olur.

Bu kaideli amilin mevzu sınırsızdır.

Bu Amilin sığalarının semai olması kaidelerinin kıyasi olmasına mani
değildir.Bu Külli Kaidelerden bir Örnek:

Her Sıfatı Müşebbehe, failini raf eder.Kıyasi Amil 9 adettir.

1.Fiil:Fail ve meful ile mana tamam olur buna Müteaddi fiil denir.

Sadece fail ve fiil ile mana tamam olursa buna da Nakis fiil denir.
Not:Tam fiiller.Vücudun tammaını ilgilendirir.

Nakıs filler vücudun bir parçasını ilgilendirir.

Ka'ade/Zehebe/ Lazımdır.

Ketebe/Alime/ müteaddi fiildir.

Medih ve Zem fiilleri de Lazım fiillerdendir.

Bu Fiiller Bi'se/Ni'me dir

Ni'me Erracülü Zeydün gibi.

Bi'sel elfüsuk/Bi'se Elmasir gibi.

Sae, Habbeza(aferin), de Bi'se gibidr._____________________________________________________10
Müteaddi fiil

a.Bir mefula teaddi(tecavüz)eder.

b.Yahut iki mefula teaddi eder.

İki mefula geçen üç kısımdır.

1.İkinci mefulu birinci mefula muhalif(üzerine yüklenilmez).

Ataytü zeyden dirhemen (zeyde bir dirhem verdim)gibi.

2.Kalbi Fiiller dir.

Mübteda ve haber üzerine dahil olur.

Her ikisini,de meful olarak üstün okutur.

Bu Filler şunlar.

Alimtü:Bildim

Re'aytü:Gördüm

Vecedtü:Buldum

Ze'amtü:Sandım

Zanentü:Zannettim

Hilti:Hayal ettim

Hasibtü:Sandım

İhseb:Farzet

Hep:Farzet

Kalbi Fiillerin hem amel etmesi ve hemde amelden düşürülmesi

caizdir.

Eğer şartları yerine gelirse.

Kalbi Fiillerde Fail ve meful bir kelimede bitişik zamir olarak

kullanırlır.Alim'tü'ni' gibi.

Fakad,Adime, ve vecede fiilleride aynı kalbi fiiller gibidir.

Kalbi fiillerin hepsinde Talik bulunur.

Talik:Mana bakımından değil de,lafız bakımından,amellerinin

iptalı gerekir demektir.

Talik nezaman olur?

''Alimtü ezeydü indeke em Amrun'' gibi.Reaytü Ma Zeydü müntalikun.

Vecedtü le zeydün Müntalikun Alimtü inne zeyden Le Kaimun.

Şu Fiiller de Talik bulunur.Şekektü/Nesiytü/Tebeyyentü/Se'eltü/İmtehantü/Lemstü/Ebsartü/Semi'tü/
Şememtü/Züktü.Ceale,Sayyere İttehaze Ve tereke bazı konularda bunlara
benzerler.3.Üç mefula geçen fiiller.A'leme/Er'a.

Fiil Fail ile tamam olursa ona Tam fiil denir.Bu fiilin mefulu fail
adlandırılır.Eğer fiil müteaddi ise mefulu nasb edilir.

Fiilin fail ile tamam olmaması ve mefula ihtiyac duymasına Nakıs fiil
denir.Merfu'na isim, mensubuna da haber adı verilir.

Nakıs fiil aslında mübteda ve haber üzerine dahil olur.____________________________________________________________11

1.Yakınlık manasına delalet etmez.

Kane,Sara.

Sara mansına geldiğinde şunlar.

Ka'ade,Cae,İrtedde,Tahavvele,İstehale,Raca,Ale.

Ade,Ade,Bate,Zalle,Edha,Emsa,Esbaha,Maberiha,maefta,Mafeti'e,Mazale,

Rahe,Gada,Marame,Maveni'e.Bunlardan son beşi Mazale manasına olursa

nakıs fiil olur.

Leyse ve madame de nakıs fiilerdendir.

Tam fiil de, bazen ''Sara''manasına gelip nakıs fiil olur.

Kemüle zydün Alimen(Zeyid kamil alim oldu)gibi.

2.Kurb(yakınlık)ifade eder.

Bunların haberlerin ancak fiili müzari olur.

Asa zeydün enyahrüce(Zeyid çıkayazdı) gibi.

''Asa'' bazı yerlerde tam fiili olur.

O zaman mana ''Zeydin çıkması umulur.''

''Kade'' buda nakıs fiilin ikincisindendir.

Kade zeydün yahrucu(Zeyid çıkayazdı) gibi.

''Kerebe''Hebbe, Akbele,Enşe'e,Ehaze,Tafika,Helhele,Alika,Ce'ale

Bunların haberi ''en''siz fiili müzaridir.

Şekke de kullanışta ''Asa'' ve'' kade'' gibidir.

Haberlerini kenidilerinden öne geçirmek caiz değildir.2.İsmi Fail: Malum fiilin ameli gibi amel eder.

Her ikisinin kendilerine bitişik olmayan meful de amel etmelerinin şartı;

b.Her ikisi Sıfatlanmışda olmamalarıdır.Eğer bunlar amel ettikten sonra
sıfatlanırsa bunların ameline zarar vermez.c.Eğer eli lamsız olursa, o zaman Mübtedaya dayanmaları(onun haberi
olmaları)şarttır.d.Bir sıfata mevsul(sılalanmış) veya hal olmaları gerekir.e.istifham nefi den sonra gelmeleri ve mefulunun hal ve istikbal'e delalet
etmeleri gerekir.İsmi fail ve mefulun tesniyeleri ve cemileri de bu şartlarda müfredi
gibidir.Bübalağa ismi Failin üç vezni amel etmek bakımından ismi fail ve mefula
benzerlerler.Bular:Mifalün/Faulün/Fe'alün.Ancak bunların mefulunun hal ve istikbal manalarına

5.İsmi Tefdıl:

Bütün alimlerin ittifakı ile Mefulubih alıp nasb etmez.

Fiil manasına olmadıkcada açık faili (ötre)raf etmez.

Bunu şartı ise;Manaca kendinden sonrasına sıfat olması gerekir.

Bu da fail, üstünlük derecesini başka failin derecesini nefyetmek süretile olacaktır.

Ma Reaztü racülen ahsene fi aynihi el kühl minhü fi ayni zeydi gibi

zeydi gözündeki sürmeden ,kendi gözündeki sürme dah güzel olan bir adam
görmedim.İsmi tafdil fail ve mefuldan başkasında(eğer fiil manasında olmazsa,
zamir de ) amel eder.İsmi Tefdil Renk ve sakatlık dışında, bir vasfın, bir varlıkta ,başka
____________________________________________________12

Kebir/Ekber Sagir/Esgar Ali /E'ala

Vasi/Evsa gibi.6.Masdar:Kendi fiili gibi amel eder.

Fail ve mefulu bih de amel etmesinin şart;

a.Müsağğar( küçültme ismi)/mevsuf(sıfatlanmış) a delalet eden bir

kelime olmayacak.b.Hale delalet eden kelime ile beraber bulunması ve çoğ alimlere göre
Lamı tarif ile marife(belirlenmiş9 olması gerekir.

Sakaytü sakyen zeyden aslında sakyen zeyden idi.

Saka fiili mecburen hazif edilince yerine sakyen masdarı amel etti.

Masdarın failini naibsiz hazif caizdir.Faili gizlenemez.

Mamülü de kendisinden önce gelemez.7.Muzaf isim:İsim tamamlaması demektir.

Cerr(esre)amel eder.Müzaf olmasının şart;

izafet olması için tenvin ve lami tarifden soyulmuş isim olması.

Umum ve hususda müzafı ileyhe manada denk olması.

Muzaf uzafı ileyhe nazaran daha hususi olmamasıdır.

''Hayvanü insanin'' denirde tersi denmez.

İzafetin manevi olmasının şartı;

Muzaf olan ismin lam-ı tarifden soyulmuş olmasıdr.

Manevi izafet ya (min) manasın, eğer muzfun iley, müzafa, ve müzafdan başkasına şamil cins isim ise.Hatemü Fiddah gibi.

Yahut ( li) manasına olur.Eğer müzaf-ü ileyh, müzaf ve başkasına şamil
daha çok bulunur.Müzaf belirlilik ifade eder, eğer müzafü ileyh belirli, ve müzafda Misil,
şibih, ve gayir kelimesi olursa.Zira bu kelimeler izafetle beirlilik
kazanmazlar.Eğer müzafün ileyh, nekre olursa, izafetin manası, yarı belirli olur.''Gülam-ü
racülin'' gibi.İzafeti lafzi ise;Müzaf, mamulüne(ismi fail ve meful gibi müştak isim)
izafet edilmiş sıfat olmasıdır.Lafzida sadece lafızda hafiflik olur.

Daribü zeydi/Hasen-ül vecih gibi.8.Tam belirtisiz isim.

Bir nekre(belirtisiz)ismi temyiz(beyan)edip, onu nasb(üstün)eder.

Belirtisiz ismin tam olması için;Temyiz ile birlikte hiç bir şeye izafe edilmemesi gerekir.

Bunların izafeti 5 yerde yasaktır.

1.Kendisi ile(zamir olduğunda) izafeti meneder.

2.Belirtisiz isim işaret olduğunda.

Ritlu zeten/mesakilü zeheben gibi.

3.Tenvin ile tamam olup,izafeti meneden mübhem(kapalı)isimdir.

''Menvani semnen'' gibi.İki ölçek yağ gibi.

4. Cemiye benzeyenlerin nünu ile kapalı isimin tam olmsıdır.

''Menevani semnen'' Işrune dirhemen gibi'' firmi dirhem gibi.

5.Kapalı ismin izafetle kapalı olmasıdır.yani kapalı isim temyizden
önce bir şeye izafet edilirse.

''Milühü aselen''bal dolusu gibi.

Sayıların temyizleri.

Sayıların 3.10 'a kadarın temyizi nasb olmaz.fakat esreli ve ceidir.Selasetü
rical gibi.

Ancak üç yüzden,dokuz yüze kadar temyizler , müfred ve mecrur/tekil
ve serelidir.

Yüz ve bin ve bunların tesnileri ve binin cemi de temyizleri, müfred
ve mecrur olur.''Mi'etü racül''

gibi.Ve ''Elfü dirhem'' gibi.

9.Mana Fiil dir.

Kendisinden fiil manasın anlaşılan her lafızdır.

Fiil manasına olan her isim ,mana fiildir.

Emir veya mazı manasıan olan isimler, ismlendiklerini gibi amel eder.

Fiil manasına olan isim, isimlendiklerinin ameli gibi amel eder.Mamülü
kendisi üzerine takdim edemez.

1.Emir mamasına geln fiil.Ha Zeyden(işte zeyid yakala)Rüveyde zeyden(zeyd'e
mühlet ver) gibi.

Helümme:Getir.

Hati:ver

Hayhele:Ver

Belhü:terket.

Aleyke:bağlan,sarıl.

Düneke:Tut yakala.

Terake:Terket

Esmai efalden mazi manasına olanlar.

Heyhat:Uzak oldu.

Şettane.Ayrıldı.

Şekkane:Yaklaştı.

2.Müstakar zarf da mana fiildendir.

İttifakla mefulun bih de amel etmez.

İsmi faildeki itimad şartları bulunursa açıktan faili amel eder/raf
okutur.

Bir mevsula sıla olması şert:Zeydü fiddari ebuhü. .Caeni ellezi fiddari
ebeuhu gibi.

Yada nefi harfine dayanması gerekir:Mafiddari ahadün gibi.

Hal ve zarf olarak açıktan ameleder.

3.İsmi mensubta mana fiilden dir.

Mefulun ameli gib ameleder.Aynı şartlar bundada gerekir.

Haşimiyyün ehuhü gibi.

4.Müste'ar isimde mana fiildendir.

İsmi failin ameli gibi amel eder.

Esed kelimesi müst'ar isimdir.

Esed mücteri manasına faildür.

5.Kendisinden sıfat manası anlaşılan her isim mana fiildir.''Allah''
gibi ''Vehüvallahü fissemavati ''de.

Sıfat manasına geldiği için mana fiil olup zarfda amel etmiştir.

Allah ismi celali ''mabud'' manasıana mürad edilmiştir.

6.İşaret ismi,

7.Tenbih ve nida,teşbih harfi..

mana fiildendir.

Bunlar fail ve mefulun bihden başka yerlerde amel etmezler.

Buraya kadar zikredilen amillerin toplamı altmışdır.

Mamul:

Terkipte bulunmayan ne amil ve nede mamul olurlar.

Eğer terkipte vaki olursa şu üç kısımdan biri olurlar.

1.Hiç bir zaman mamul olmayan mürekkep lafızlar.

a.Mutlak harf.

b.Basralı alimlere göre (Lam)olmayan emir.Yani hazir emri ve gaib emri.

Müzriat harfi emirdeden düşünce , müzri fiil isme benzemesinden çıkıp,
aslı olan mebniliğe geri döner .

Murab olmadıkları gibi mamülde olmalar.

Not:Küfeli alimlere göre,Emir gizli lam ile cezm edilmiş olup,muraptır.Ve
maul olur.

2.Daima mamül olan mürekkep kısımdır.

1-Mutlak isimdir.

Hatta esamü efal da bu kısımdandır.

Böylelikle başlangıç halinde,mübteda,mahallen raf(ötre)dir.

Failleri haberinin yerine kaimdir.

Masdari,yet7mefuliyyet üzere mahallen mensub(üstün)dür.

Teraki zenben aslında ''itrük terken zenben'' dir.

Bazılarına göre bu isim mebnidir.

Zamiri fasıl olan (hüve)nin de mutlak isim olduğuna hüküm etmişlerdir.

''Kane zeydün hüve kaimün ''gibi.

Bazılarına göre harftir.

Bazılarına göre isimdir,İraptan mahalli yoktur.

tercih olanda budur.

Sıfatların ve müştak ismin başına gelen lam, bazı alimler göre harfdir.

Bazılarına göreEllezi elleti manasına ismi mevsul dur.

İrabı müştak olan isimlerine verildi.

''Ca'eni eddaribü zeyden'' gibi.

Aslı ''ellezi darabe zeyden''dir.

Lafız yönü mana yönüne tercih edilerek,Ellezinin irabı Darebe ye verildi

''Darebe'' murab oldu.Böylece (elilam)mamüllükten çıktı.

2-Fiili müzaridir.

Daima mamuldür.

Üçüncü kısım:Aslında mamül olmayıp.ikinci kısmın yerine vaki

olduğunda,

mamul olur.

Buda iki kısımdır.

a.Mazi:Masdariyyet(En) inden sonra vaki olursa,

Eğer (en)mazi filin başına da gelirse, mebni olan mazi fiil o azaman

mahallen mensub hükmünde(murab)olur.

İrabı da murab olan matufun(atıf edildiği)kelimede olur.

Meela:Nasb halinde mazi fiili, müzari üzerine atıf edecek olursak,müzariyi
mensub(üstün9 olarak

okuruz.

Örnek:''A'cebeni en darebte ve taktüle''Dövmen ve öldürmen beni hayrete

düşürdü.

Darebe mazi fiiline (Taktüle) müzari fiili mensub olarak üzerine atıf

edilmiştir.

Mazi fiilin cezim halide mensub hali gibidir.

İn Darebte ve taktül./Darbtüke ve ektül.

Mazi fiili bu iki yerin dışında mamul/murab olmaz.Daime mebnidir.

Üçüncü kısma gire 2.kısım Cümledir.

Cümle iki kısımdır.

1.Fiil cümlesi.Lafzen ve manen,fiilden ve fail den meydane gelir.

İsim ve fiilden olur.'' Ketebe zeydün'' gibi.

2.İsim cümlesi.

Mübteda olan isim ve haber olan ismden meydane gelir.

''Zeydün Alimün'' gibi.

Cümlenin murab olabilmesi müfred kelime hükmüne girerek

mümkindir.

''Zeydün katibü' cümletün ismiyyetün dediğimizde, Birinci cümle lafzı

müfred hükmündedir.Ve mübteda olarak murabtır.

Cümlenin müfred hükmüne girdiği yerler.

a.Bu lafız diyerek tevil edildiği yerde.Yukardaki örnekde olduğu gibi.

b.Mekul'ü kavil de(Söylenilmiş söz)olduğunda.

Viza kıle lehüm ''aminu'' gibi.

Müfred hükmünde cümledir.

c.cümle ile masdar manası murad edilirse cümle müfred hükmünde olur.

Buda En veyahut (En) ve (Ma) masdariyeti vasıtasıyla olur.

Belağani enneke Kaimün(senin ayakta olduğun bana ulaştı.)

''Ve entesumu hayrunleküm'' Oruç tutmanız sizin için daha hayırlıdır.

Yada bu üçünden biri olmaksızısın cümle, izafet yapılmak süreti ile
müfred hükmüne girer.

''Yevme yenfaussadikıyne sıdkıhüm'' sıdkussadıkıyne. demektir.

Bu doğrulara doğrularının fayda verdiği gündür.

Bk.Maide:119

Burada izafet yapmak süreti ile müfred hükmündedir.

Sevaün aleyhim e'nzertehüm emlem tünzirhüm''inzaruke ademü inzaruke''

müfred hükmündedir.Bakara 6.

Burada cümle izafet yolu ile müfred hükmüne girdi.

Cümle semaen de müfred hükmüne girmiş olur.

''Tesma'u bil Muaydi hayrun min en terahu''

Tesmau(semauke) manasında müfred hükmündedir.

Mübteda ve inne babına heber olduğunda iraplanır.

İnne zeuden kame ebuhu/''Zeydun ebuhu kaimun'' gibi.

(Kane) babına haber olan cümlede murab olur.

''Kane zeydün ebuhu alimün'' gibi.

Kade babına haber olursa o cümlede murapdır.

Kade zeydün yahrucu(Zeyid çıkayazdı)

Alime babına ikinci meful olursa, o cümlede muraptır.

''Alime zeydün amran ebuhu Kaimün'' gibi.

A'leme babı için üçüncü meful olursa.

''A'lem zeydün amran bekran ebuhu kaimün'' gibi.

Amra bekrin babasının kaim olduğunu zeyid bildirdi.

Cümleden t'alik olursa.

''Alimtü ekaimün zeydün'' gibi.

Veya cümle hal vaki olursa.

''Ca'eni zeydün vehüve rakibun'' gibi.

Zeyid binici olduğu halde bana geldi.

Cümle cezim harlerinden birinin şartına (Fe)veya cümle müface

(İza)sından sonra cevap olursa murap olur.

İn tükrimni fente mğkramün gibi.

Bu iki harfden sonra şartı için cevap vaki olan cümle mahallen

meczum ve muraptır.

Cümle nekre için sıfat olursa.

''Ca'eni racülün ebuhu kaimun''gibi.

Cümle müfred üzerine atıf olunursa.

''Zeydün katibün ve yefalühü''gibi.

Cümle, irap'tan mahhalli olan bir cümle olursa.

''Zeydün ebuhu kaimun ve ibnuhu ka'idün'' gibi.

Müfred yahud irabdan mahhli olan cümleden bedel olursa.

İrabtan mahhalli olan cümle için tekid yahut atf-ı beyan olursa

irabı, metbuna teb'an giyer, murab olur.

Cümle ya müfred te'vilinde olur, yahud olmaz.

Müfred te'vilinde olan; ya lafz-ı mürad edilir yahut Masdar manası

murad edilir.

Müfred te'vilinde olmayan ise, ancak beş yerde mamul olur.

Haber/Meful/Fe ve iza ile beraber cezm eden harflerden birinin

şartının cevabında.

Hal/Tab'idir.

Mamulu Asale:

Dört kısımdır.

Merfu(ötre okunanlar)

Mensub(üstün okunanlar)

Mecrur(esre okunanlar)

Meczum(dutar okunanlar)

1.Mecrur olanlar

a.Harfi cer ile v

b.İizafetle mecrur olan lar.

2.Merfu olanlar dokuz adettir.

1.Fail:

2.Naib-i Fail

3.Mübteda.

4.Mübtedanın haberi.

5.(Kane) babının ismidir.

6.(İnne) babının haberidir.

7.Cinsi nefi için olan La' nın haberidir.

8.Leyse'ye benzeyen Ma ve La dır

9.Nab ve cezim eden harflerden biri bulunmayan fiili müzari.

3.Mensub olan Mamul 13 dür.

1.Mefulu Mutlak:

Kendi manasında olan, lafzan veya takdiren(gizli)failin işlediği mananın
ismidir.

Ketebtü (ketbeten) Kitaben Ketbeten mefulu mutlaktır.

Mutlak meful bazen fiilin lafzından başka lafız ile gelir.

Ka'adtü (Ku'uden)cülusen gibi.Karine ve alametin bulunması durumunda
bazen hazif edilir.

Eyzan gibi.Aslı(Aze Eyzan)dır.

Mutlak meful amilden önce de gelebilir.

Her fiil'e bir mutlak meful lazım değildir.

Mutlak meful ya

Tekid için:Camı Öyle bir kırış ile kırdıki.kesera ezzücace kesran.

Nev'i beyan için :Halid kapıyı hırsızın açışı ile açtı.Fetaha fithate
elliss.

Adedi beyan için:Hasta bir defa yedi.Ekele elmeriz ekleten.

2.Mefulu bih:Failin fiili üzerine vaki olduğu ma'nanın ismidir.Buda
iki kısımdır.

a:Umumi:Yani hem lazım ve hem de müte'addi fiil'e mef'ul olur.

Örnek:Merartü bizeydin.

b:Hususi:Yalnız müteaddi fiil ile bulunur.

Amilinden önce gelmesi caizdir.Zeyden darabtü denilir.

3.Mefulu fih:

a.Amilinin manası, içerisnde işlenen,

b.Zaman ve mekandan ibaret olan mananınh ismidir.

Cuma Günü/Arefe günü gibi.

Mefulu fih ancak (Fi) cer amilinin gizlenmesi durumundadır.

Bu mamulun amilinden önce gelmesi ve hazfi caizdir.

4.Mefulu leh:Amilinin manası,kendisi için işlenilen bir mananın ismidir.

Örnek:''Merartü zeyden tarifen''Tanışmak için zeyde uğradım '' gibi.

Bu mamul, Lam'ın gizlenmesi şartı ile nasb okunur.

Amilinden önce gelmesi ve karine ile hazfi de caizdir.

5.Mefulu maah:Bir amilin ma'mülüne müsahabet(arkadaşlık) etmek için
bir vav dan sonra

gelmesidir.

Ci'etü ve zeyden gibi.Zeyid ile beraber geldim .

Amilinin kendisinden sonra gelmesi ve mefülü maah'ın adetlenmesi caiz
değildir.

6.Hal:Açık veya gizli olan fail veya mef'ülü bih'in durumunu bildiren
lafızdır.

Ketebtühü kaimen.O'nu ayakda yzdım gibi.

Halin şartı nekre ve belirsiz olmasıdır.Halin amilden önce gelmesi caiz
değildir.

Eğer halin sahibi sırf nekre olursa, o zaman halin önce gelmesi vacip
olur.

Ca'eni rakiben racülen (binici bir adam bana geldi) gibi.

Hal,bazen haber cümlesi olur o zamanda ikisi arasında bir aid(bağlac)
zamiri gerekir.

Bu da ancak sın ve sevfe den uzak fiili müzaride olur.(Ca'eni Zeydün
yerkebu)gibi.

Burada (hu) zamiri gizlidir.Bu bağlac coğu yerde (vav) olur.

''Ca'eni zeydün vela yerkebu'' gibi.

Halin adetlenmesive amilinin hazfi caizdir.

Ehlen ve sehlen/Kolaylık ve hoş (geldiniz)Raşiden mehdiyya(Güle güle)
gibi.

7.Temyiz:Tam ve zikredilen yahut gizli bir zat'tan kapalılığı kaldırır.

Örnek:''Tabe zeydün Hüsnen ''Zeyidin bir şeyi güzel oldu/gibi.Burada
şey kelimesi gizli olmuştur.

Temyizlenen isim cümleye benyezen müştak isimde olabilir.

Elhavzu mümteliün ma'en gibi.''Havuz Su ile doludur''gibi.

Temyiz ancak nekre olur.

8.Müstesna:Münkati ve muttasil olarak iki kısımdır.

1.Muttasıl.

a.(İlla) veya kız kardeşlerinden biri ile müteaddidden(birden fazla
kendisinden istisna edilen isim)

den çıkarılmış lafızdır.

b.Kendisinden çıkarlan şey aynı cinsden olur.

2.Münkati:

a.Birden fazla ,kendisinden çıkarılan isim den çıkarılmaz.

b.(İlla)ve kız kardeşlerinden sonra zikredilmiş lafızdır.

c.İstisna, kendisinden istisna edilen ile aynı cisn olmaz.

Müstesna irab bakımından üç kısımdır.

1.Vacib yahut caiz olarak Nasb(üstün) olur.

2.Amilin isteğine göre mu'rabtır.

''Ma caeni illa zeydü''n(Bana ancak zeyid geldi) gibi.

3.Mecrur olmasıdır.Esre okunur.

Caeni elkavm gayra zeydin(kavmin zeyidden başkası bana geldi)gibi.

Müstesnanın nasbı vacip olan yerler.

1.Kendisinden istisna edilen şey cümlede mevcüd olup, müstesna olumlu
bir kelam da, sıfat olmayan

(İlla)dan sonra gelirse.

Caeni elkavm illa zeyden (Bana kavim geldi zeyid müstesna)gibi.Zeyid
kavmin cinsinden olduğu

halde kavimden çıkarılmıştır.

2.Müstesna kenisinden istisna edilenden önce gelirse:

Ma caeni illa zeyden ahadün (Bana, zeyidden başka bir kimse gelmedi)gibi.

(Zeyid) kendisinden sonra gelen (ahad) den istisna edilmiştir.

3.(İlla) dan sonra gelen müstesna, münkati(aynı cinsden olmayan istisna)
olduğu zaman.

Caeni elkavm illa hımaran(Bana kavim geldi hımar(merkeb) değil gibi.

4.Çoğunlukla müstesna (ada,hala)dan sonra geldiği zaman.Cae elkavm ala,
ada zeyden

(Bana kavim geldi zeyid müstesna) gibi.

5.Müstesna (Mahala,ma ada)dan sonra gelirse.

''Caenilkavm maada zeyden'' gibi.

6.(Leyse ve la yekün) den sonra müstesna gelirse.

Caenil kavm leyse zeyden gibi.

Müstesnanın nasb olması caiz olan yerler.

a.Müstesna min zikredilir.

b.İlla dan sonra gelir.

c.Olumsuz kelam da ''bedel'' olarak gelir.

d.İstisna olarak nasb da olur.

9.(Kane)babının haberi.

Mübtedanın haberinin hükmü(nasb)olmakdır.Alametle sadece (kane) hazif
edilir.

Ennasü mecziyyune bi amalihim.

İn hayran,hayrun vein şerran feşşerrun''da (kan) fiili hazif edilmiştir.

Bu ve buna benzer kelam da dört vecih caiz dir.

10.İnne babının ismi.Buda (ötre okunmakta)mübteda gibidir.

İnnenin hazfi caiz olmaz.

11.Cinsi nefi için olan La'nın ismidir.

La gulabe raculün indena'' Adamın hiçbir uşağı yanımız da değildir''gibi.

Haber mevcüd ise la''nın ismi bazen hazif edilir.La aleyke,(Sana hiç
bir sakınca yok)gibi.

12.Leyseye benzeyen Ma ve la'nın haberidir.

Leyseye benzeyen Ma ve lanın haberi. Buda mübtedanın haberi gibidir.

13.Başına nasb harflerinden biri gelen fiili müzaridir.

''Len yedribe'' gibi.

4.Meczum olan Mamul.

Başına on beş cezim eden amillerden birinin gelen Fiili müzaridir.

Mamulu Tebeiyye:

Beştir.

1.Sıfat:Sıfatlandığı şeye tabidir.

Tabi ve bağlı olduğu şeyin üzerinde mutlaka bir manaya delalet eder.

Sıfatın birden fazla olması caiz, hakikaten veya hükmen bir arada olmasına
bir engel yoktur.

Sıfatın gayesi:belirsiz (nekre)kelimeyi belirli Marife yapmaktır.

2.Atıf:On harfden biri ile atıf edilen kelimedir.

Bu atıf edildiğinin irabı ile irablanır.

Atıf Harfleri:

1.Vav. 2.Bel.3.İmma.4.Lakin.5.Bel.6.Hatta.7.Sümme.8.Fe.9.La.10.Ev

Eğer atıf edilen kelime bitişik zamire atıf eilirse, o zaman merfu olan
zamirin,ayrı gelen bir

zamir ile tekid edilmesi vacib olur.

Örnek:Keteb(tü) Ene ve zeydün.Ben elbette, zeyid ile beraber zaydım
demektir.

Eğer arasında başka bir kelime ile fasıl edilirse, o zaman tekid terk
edilir.

''Ketebtü elyevm ve zeydün'' gibi.

Ve eğer harfi cerle mecrur üzerine atıf edilirse, matufda harfi cer
ile gelir.

''Merartü bike ve bizeydin ''gibi.

Matuf olan ve olunan vucub ve mümteni hükümlerinde asıl oan mamula(kendisi
üzerine atıf

olunan'a)tabidir.

3.Bedel:Kendisine nisbet edilen tabidir.

Dört kısımdır.

1.Tümden tümün bedel olması.

Kendisinden bedel yapılan kelime,bir şey üzerine sadık kalırsa, bu bedel
caiz Bedel dir.

2.Külden bir cüzün bedel olması dır.Zeyid ve kardeşi gibi.

Eğer bedel,kendisinden bedel olunandan cüz olursa bu bedel caiz bedeldir.Zeyid
ve başı gibi.

3.İlgi ve iştiğal bedeli.

Aralarında kül ve cüz ilgisi olmaz.

Yalnız aralarından (birinci söylenince ikinci istekle beklenir)

''Sülibe zeydün sevbühü'' gibi.

4.Yanılma bedeli:Yanlışlıkla söyleneni düzeltmek için kullanılır.

''Ra'eytü racülen hımaran'' gibi.

Fasih kelamda bu bedel bel ile kullanılır.

Marife bir isimden bedeli kül yapılanan bir nekre isimin,

bir sıfatla vasıflanması vacıb olur.

Zahir bir ismden bedeli kül olmaz ancak gaib için olan zamirden tam
bedel olur.

4.Tekid:Birinci lafzın, veya bitişik zamirdeki müradifinin tekrar edilmesidir.

Lafzi ve Manevi olur.

Lafz-i olan lafızların hepsinde olur.Bir lafzın iki defa tekrarından
ibarettir.

''Ketebte ente/ ketebe ketebe zeydün/Zeydün kaimün zeydün kaimün ''
gibi.

Manevi Tekid marife kelimelere mahsus olup şu kelimeler ile olur.

Nefsühü/aynühü/Kilahüma/Kiltahüma/Küllühü/Ecma'u/Ekte'u/Ebte'u/

Ebsa'u.Son üc kelime ecma'u manasında olup ona tabidir.

5.Atf-ı beyandır.

Metbu'unu açıklamak için getirilmiş tabi lafızdır.

Metbu'unda bir manaya delalet etmez.Aksame billahi ebuhafzın (Ömer)atfı
beyandır.

Buraya kadar zikredilen mamullerin hepsi otuzdur.

İ R A B

İrab:İstilah da amil den gelmiş bir şeydir.

Kendisi ile mu'rab olan kelimenin sonu değişir.

Amil'in gerekleri üzere kelimenin sonundaki değişken haldir.

İrabın dört kısmı vardır.

1).İrabın kendisi hakkında :

Yani Hareke,harf,hazif hakkındadır.

a.Hareke bilindiği gibi:

Üçtür:

1.Ötre:''Ca'eni Zeyd(ü)n''gibi.

2.Üstün:''Ra'eytü Zeyd(e)n''gibi.

3.Esre:''Merartü bizeyd(i)n''gibi.

b.Harf dörttür.

1.(Vav):''Caeni Eb(u)hu'' gibi.

2.(Elif):''Raeytü Eb(a)hü''gibi.

3.(Ye):''Merartü bi'eb(i)hi''gibi.

4.(Nun):''Yektüba(ni)''gibi.

Bunlarda irabı görebilmek için arapca yazmasında büyük faide vardır.

Dikkat Vav'ın türkcede ses karşılığı:U'dır.

Elif'in ses karşılıği:A'dır.

Ye'nin ses karşılığ:İ'dir.

c.Hazif üçtür.

1.Harekenin irab olarak hazfi.

''Lem yezheb''gibi.Burada (U)ötre hazif edildi,cezm amilinin gelmesi
ile.

2.Kelimenin sonunun hazfi irab olarak:

Lem Yağzu.Burada(Vu)kelimenin sonu (Lem) amilinden sonra hazif edildi.

3.Nunun hazifi ile irap olur:

Lem Yezheba.Burada(An) nunu hazif edildi.

3+3+4 olarak İrabın toplamı Ondur.

Harekelerle İrab iki kısımdır.

1.Tam irab:

Rah hali Ötre,Nasb hali üstün,Cer hali esre iledir.

2.Nakıs irab:

a.Raf hali ötre,Nasb ve cer hali esre iledir.Üç hali ile (Müslümat)
gibi cemi müennes

salimlerde olur.

b.Raf hali ötre,nasb ve cer hali üstün iledir.

Gayri Munsarif isim de olur.Üç haliyle (Ahmed )gibi.

2.Sırf harfler ile İrab(buda iki kısımdır).

1.Tam irab:

Üç harf ile olur.

Raf hali (vav),nasb hali(elif)ve cerr hali de (Ya )ile olur.

Bu da müfred, mükebber olarak, mütekellim (ya)sından başkasına müzaf(mutel)

olan altı isim de olur.

Ca'ena Ebuhu

Ra'eytü Ebuhu

Merartü bi Ebihi

2.İki harf ile olan nakıs irab.Buda iki kısım dır.

a.Raf hali vav, nasb ve cerr hali (ya)iledir.

bu da cem'i müzekker salim de (Ülu,Işrune ve kardeşleri)nde olur.

Üç halinde ''Ülümalin ve işruna''.

b.Raf hali (elif),nasb ve cerr hali (ya) iledir.

Bu iki harf ile iraplananlar:

Müsenna/İsnani/Bir zamire müzaf olan (Kila)dır.

Kilahüma/kileyhima gibi.

3.Hareke ile hazif irabdır.

Tam irab olur.

Burada tam irab ya harf ile yahut hareke ile olmaktadır.

4.Harfle beraber hazif ile irabtır.

Buda ancak nakıs irab olur.

Bu sonuna nun dan başka merfu zamiri bitişen müzari fiil de olur.

Raf hali nun ile,nasb ve cezm hali nun'un hazfiyledir.

Zedriban/LenyedribaVeya lem yedriba gibi.

İrab mahal itibari ile dokuzdur.

Munsarifden maksad:Kendisne cerr ve tenvin bulunan demektir.

Munsarif değil demek:Hareke ile irablanır fakat,cerr ve tenvin

kabul etmez demektir.

Munsarif Olmayanlar.

Fiile mahsus olan vezin üzere gelen her alem(isim)dir.

Şu isimler özel isim olursa kıyasen gayri munsarif olurlar.

a.İstehrace/İctem'a/İnkata'a/Şemmera/Duribe gibi.

b.Sonuna yuvarlak (te)kabul etmeyen kelimenin başına müzari

harflerinden biri geldiği zaman, o kelime'de kıyasen gayri munsarifdir.

c.Bütün tefdil isimler ve sıfatı müşebbehe de gayri munsarifdir.

Arapcaya ilk naklinde özel isim olan her yabancı kelime kıyasen gayri
munsarifdir.

Kalune/şetera/ibrahime gibi.

Elif ile müennes olan her isim gayri munsarifdir.

Hamra'e/Hubla gibi.

Kendisinde müenneslik te si bulunan her çzel isim kıyasen gayri munsarifdir.

Fatıme/Hamza gibi.

Takdiren müennes tesi bulunanlar da buna dahildir.Zeyneb ve kadem gibi.

(Hind) hem munsarif ve hemde gayri munsarif dir.

Sonunda zaid olarak elif nun bulauna her isimde kıyasen gayri munsarifdir.

Rahman/Sekran/Imran/ gibi.

Fe'alile/Fe'Aliile vezninde olan her cemi, kıyasen gayri munsarifdir.

Mesacide/Kavarira/Selasile/

Gayri munsarif olan her isim,bir şeye muzaf olunca veya başına lam-ı
tarif

gelince munsarif olur.

Gayri munsarif de iki kısımdır.

1.Sıfat olanlar.Ühade mevhade/Süna'e mesna/Sülase meslese/

Rüba'a merba'a gibi.

2.Cemive özel isim olanlar.Büsa'a Büte'a,Küte'a cüme'a.

Özel isim:Güza'ha/Zühale/Züfera/Umera gibi.

3. ) İrabın nev'i ve çeşidleri..

1.Ref ve nasb,isim ile fiil arasında müşterektir .

Cerr, isme, cezim fiile mahsusdur.

Ref:Ötre/Vav/Elif/nun dur.

Nasb:Üstün,Esre,Elif,ya,Nun'un hazfi dir.

Cerr:Esre,Üstün, ya dır.

Cezim de üçtür.

Harekenin ve son gharfin,nun'un,hazfi8düşürülmesi)dir.

4.)İrabın Sıfatları.

1.Lafzi.

2.Mahalli.

3.Takdiri.

Bu son iki irab lafızda görünmez.

Takdiri irab:Lafız da bulunmasına ,gerçek irabtan başka mani bulunur.
Gerçek irab varmış gibi görünür.

Takdiri irab yedi yerde bulunur.

1.Sonu ''elif) olan müfred isim.Elasa (üç halide takdiriidr.)Eğerbu
müfred,fiil olursa Nasb hali murab olur.(Yahşa ve len yahşa ve lem yahşe )
gibi.

2.Tesniyeden başka,mütekellim ya'sına izafe olunan Murab isimdir)bununda iarabı takdiridir.Ca'eni müslimeyye(Bana müslümanlarım geldi gibi.

Bunu aslı ''müslimuye'' dir.

Cemi müzekker salimden başkasında eper mütekellim yasına izafet edilirse
o zaman da üç halide takdiri irab ile murabdır.

3.Sonunda hikaye edilmiş irab bulunan isimde murabtır.

a.Özel isme nakledilmiş bir cümle olur.Tebbeta şerran(koltuk altına
şer koydu)gibi.

b.Hicazın kavline göre müfred olur.Men zeyden demek gibi,darabtü zeyden
diyen

kişiyi hikahe ederek.Eleke temretan diyene Da'ni an temratan demek''
(Hurman varmı diyene,Bana iki hurma ver) gibi.

Mebnileşmiş bir irabın hikaye edilmesinde oda takdiri olur.Hamsete aşara
gibi.

4.Sonunda (Ya)harfi bulunan ve (ya)dan öncesi de esreli olan, murab
isim veya fiilin irabı da takdiridir.Bu murab kelime simi olursa üç halide
mebnidir.

Eğer bu murab kelime fiil olursa,sonunda da merfu zamir bitişmemişse, yalnız raf hali takdiridir.Yermi ve len yermiye,Lem yermigibi.

5.Son harfi vav ve vav dan öncesi ötreli olan fiilidr.Eğer sonuna zamir
bitişmezse,

bunuda sadece ref hali takdiridir.Yagzu/Len yagzuve,Lem yagzu gibi.

6.İrabı harfler ile olup,kendisinden sonra bir sakin harfe rastlamış,zani
başında

hemze-i vasıl bulunan bir kelimeye kavuşan isimdir.

Ebul kasım örneğinde irabın üç halide takdiridr.(Musatfavne) cemi müzekker
in irabı

takdiri değildir.Eğer irab harfinden önceki harf üstün olmazsa üç halide
takdiridr.

(Daribülkavm)gibi.Tesniyesinde refi takdiridir.

7.İrabı hareke ile olanlar.Son harfin üzerinde sükün ile durulan isimdir.Eğer
temekkün tenvini

ile tenvinlenmez ve sonunda müsennes tası olursaonun üç halide takdiridir.Daribaat/Daribetün;
Ahmed gibi.

Mahalli irab:

İki yerde bulunur.1.Mahki(hikaye edilen)irabdan başka irab ile sonu irablanan isimdir.
Merartü bizeydin ve a'cebeni ketbü zeydin'' gibi.

2.Mebni isimdir.

O,harekesi ve sükünu amil ile değişmeyen isimdir.

Murab:Harekesi ve sükunu amil ile değişen isimdir.

Mebni:iki kısımdır.

Asıl ve Ariz mebni.

Asıl:Harf,mazi,Lamzıs emir(basralılara göre)Cümle.

Arizi:Lazım ve Gayri Lazım olur.

Lazım:Mebnilikten ebedi ayrılmaz.Bunlar:Zamirler,İşaret isimler.Mevsul
isimler.Seslerde ,kendisi ile ses hikaye edilen(Nah gibi)mebnidir.

Dört yönü anlatan isimlerde mebni lazımdır.

Teksir manasına, haber için olup,kendinden sonraki isme müzaf olur.

''Kem raculin'' Nice adam gibi.Kinaye lafızlarından olan (Keza) lafzıda adet için olup, kendinden sonraki
ismi temyiz yaparak nasbeder. İndi keza dirhemen (Banei yanımda şu
kadar dirhem var) gibi.Hadis anlatmak için olan (Keyte ve Zeyte) de mebnidir.

İstifhamve soru için olan in,ey,eyyü ve bazı zarflarda mebnidir.

İz,iza,münz,müz,avdu,kattu,emsi,haysü,keyfe,eyyane,enna,enna,meta,lemma,lüd,ledün,leda
ke lafızları isim olduklarında,An ve ala ve ke lafzıda mebnidir.

Bazı mürekkeb birleşik isimler de mebnidir.Siybeveyh/Hadra mevt/Balebekke
''gibi.Gayri Lazım Mebni dört şekildir.

1.Muzafı ilh niyyette sabit olur.

Kendisi izafetten ayrıdır.

2.Müfred ve marife olan nida harfleri ile çağrılan isimdir.Ya Ahmed
gibi.3.Cinsi nefi olan La'nın ismidir.

4.Sonuna cem-i müennes nun'u veya te'kid nun'u bitişen fiil'i müzaridir.Hel yedribne/ Tedribne/Yedribne/Hel tedribne.

Bu lafızların mebni olmaları vaciptir.

Yevme iz ile kullanılırsa, caiz olan mebnidir.En ,enne,ma, mislü, lafızlarından biri ile beraber gelen,(Gayır)kendisine müfred ve nekre kelimeye bitişen
cinsi nefi için 2.14>olan (La)ismi;(fetha üzere mebni olmakta caizdir.

{La Havle Vela Kuvvete İllabillahilaliyyilazim

1.Fetha olur. Zukardaki örnek te olduğu gibi..

2.İkis isimde ötre olur.(La Havlü ve La Kuvvetü)

3.İki isi mde üstün ve tenvinli olur.(La Havlün ve La Kuvvetün).

4.İkinci ismin ötresi ile(La Havle Vela Kuvvetün).

5.(La Havlün vela kuvvete)Lanın müfred isminin ve müfred ismine

bitişik sıfatının da fetha üzere mebni olması caiz olur.

''La racüle zarife'' gibi.Bu sıfatın nasb ve tenvin veya üstünlü

tenvin ile irablanması caizdir.''La Racüle Zarifün ve Zarifen'' gibi.