MEKKÎ VE MEDENÎ AYETLERİN ÖZELLİKLERİ

Mekki (Mekke’de inen) ayetler genellikle kısa, özlü ve coşkuludur. Farzlara ve İslam ahkâmına dair olan âyetlerin ekserisi Medenîdir. Yani Medine’de inmiştir. Hemen hemen tamamı “Yâ eyyühennâs/Ey insanlar” veya ey insanoğlu diye başlar. İnsanları Allah’a, Ahret gününe inanmaya davet eder. İnananlara cenneti müjdeler, inanmayanları cehennemle korkutur. Şirki yıkarak kalpleri rezaletten temizleyip güzel ahlâkı kurmaya çalışır, hikmete uygun olan da budur. Çünkü Resulüllah geldiği zaman onların içine şirk yerleşmiş, putlara tapıyorlardı. Âhiret hayatını, sevab ve günahı düşünmüyorlardı. Böyle koyu cehalet ve dalâlet içinde yüzen müşriklere miras veya alım satım kanunları vazolunacak değildi. Evvelâ kalblerine kök salmış olan şirk ve şer köklerini koparıp kazımak, onları daldıkları günah bataklığından çıkarıp temizlemek lâzımdı.
Onun için Kur’an onlara Allah’ı hatırlatıyor, adalet, ihsan, vefa gibi ahlâkın yüksek faziletlerini tavsiye ediyordu. Yalan, zina, adam öldürmek, evlâtlarını diri diri toprağa gömmek, alış verişte hiyle yapmak, eksik tartmak gibi kötü huylardan, küfür ve şirkten nehiy ediyordu.Alışveriş gibi muâmeleler, adam öldürme, zina, iftira ve hırsızlık cezaları, evlenme ve boşanma usûlleri, bunlar Medine’de inen Medeni denen sure ve ayetlerde yer almıştır.
“Ya eyyühen-nâs” (ey insanlar) diye başlayan âyetler Mekkîdir. Bunun aksine “Ya eyyühel-lezine âmenu” (ey inananlar) diye hitap edenler genel olarak Medenîdir. Çünkü Medine’de kendilerine hitap edilecek büyük bir İslâm kitlesi olmuştur.
 Mekkî sûreler kısadır. Çetin bir üslûpla mücadele ruhu taşır. “Kellâ” (Hayır!) gibi zorba harflerle başlar. Azılı düşmanlara dehşetle hitap eder. Mekkeli müşriklere tesir yapacak ve onları korkutacak hitaplar vardır. Medine’de korkak Yahudilere böyle hitaba lüzum yoktu. Medenî âyetler uzundur. Üslûp sâkindir. Meselâ, Fil suresi Mekkidir. “Kadsemia” Medenîdir, âyetleri 137’dir. Yarım cüz olan Mekkî Şuara sûresi 227 âyettir. Yine yarım cüz olan Medenî Enfal sûresi 75 âyet tutar.
Mekkî sûreler ruhanî cezbeler, tatlı musikî âhenklerle doludur. Medenî sûreler derin derin düşüncelere sevkeder.
Mekkî sûrelerdeki elfazda azamet ve ihtişam vardır. Kelimeler dolu ve ağırdır. Medenî sûrelerde daha ziyade dinî elfaz ve ahkâm ıstılahları bulunur. Kanun dili gibi dolgundur.
Mekkî sûrelerde geçen ümmetlerin kıssalarından bahis vardır. “Onların ahvalinden ibret alın” der. Nasihatla ve vaazlarla doludur. Medenî sûrelerde ise feraiz, had cezaları, cinayet, amel ve ibadetler anlatılır.
 Mekkî sûrelerde Yahudi ve Hıristiyanlardan söz edilmez. Çünkü oradaki mücadele müşriklerle idi. Medenî sûrelerde ise Yahudi ve Hıristiyan ile münafıklardan söz edilir. Çünkü Medine toplumunda hem Yahudi, hem Hıristiyan ve ilk olarak Medine toplumu arasında oluşan Münafıklar vardı.
Mekkî sûrelerde cihad yoktur. Dâvet ve tebliğ, inzâr/uyarı ve tehdit vardır. Medenî sûrelerde cihad âyetleri ve kıtal vardır. Medenî âyetlerin sayısı 1456 dır. Kalanı Mekkîdir.