İLMİ İRAFET
Irafet olaylar arasindaki benzerlikler ve alametler vasitasiyla gecmisten(ve gelecekten),kayiplara karismis esyadan haber vermektir.
Bu isi yapanlara ´´arraf´´ denir.Araflarda esya ve hadiseler arasinda herkesce farkedilmeyen gizli benzerlik ve münasebetleri,güclü kabiliyet ve üstün sezgileriyle kavrama özelligi görülür.Arraflar bazen istikballe ilgili tutarli tahminlerde yaparlar.Arraf ve kahin cok defa ayni manada kullanilmis olsa da,bilhassa gecmis ve simdiki zamanla ilgilenen arraflarin,gelecekten haber ucuran kahinlerden farkli olduklarindan süphe yoktur.Verdikleri bilgiler zan ve tahmin seviyesinde olsa da,kaybolan ve calinan esyalarin durumu icin eskiden beri arraflara müracaat edilmistir.
Anlatildigina göre Abbasi halifesi Harun Resid zamaninda kör bir arraf varmis.Ona bir seyden sorulsa,yanindakilerden birinin sözünü isitince o sözden anlam cikararak isabetli bir sonuca ulasirmis.Birgün halifenin hazinesinden kiymetli esyalar calinmisti.Bilgi icin o arraf halifenin yanina getirildi.harun Resid yanindakilere,arrafa yöneltilecek sorudan sonrakimsenin bir söz söylememesini tenbihledi.Öyle yaptilar.Halifenin sorusuna muhatab olan arraf dikkatle cevresinden bir söz duymaya calisti.Fakat kimseden bir söz cikmayinca hayret ve izdirab icinde kaldi.Bu arada arraf elini hali üzerinde gezdirirken bir hurma cekirdegi buldu.Büyük bir sevincle dedi ki:´´Calinti nesneler inci,yakut ve zümrüttür!´´Harun sordu:´´Onlar nerededir?´´Arraf,´´Bir kuyudadir´´dedi.Onun dedigi gibi o madenleri bir kuyuda buldular.Bu duruma sasiran halife.ona böyle bir bilgiye nasil ulastigini sordu.Arraf dedi ki:
´´b
Bir hurma cekirdegi buldum.Hurma ciceginin inci gibi beyaz olmasindan calinanlar icinde inci bulundugu kanaatine vardim.Sonra hurma cicegi,taze hurma olur.O ise yesildir ki zümrüdün rengi de öyledir.Sonra olgun hurma olur.O da kirmizidir ki,yakutun rengi de öyledir.Sonra bana esyanin yerini sordunuz.O sirada bir kovanin sesini duydum.Bundan anladim ki,calinan seyler bir kuyudadir.´´
Bu durumdan cok memnun olan Harun Resid arrafa bol bol ikramda bulundu.

Bülugu´l Ereb,3/224-25;el-Mufassal,6/772-73;Tasköprü-zade,Mevzuatü´l-Ulüm(Istanbul 1313),1/384-86