HZ. ALİ’NİN AKILLA İLGİLİ SÖYLEDİĞİ HİKMETLİ SÖZLER

1- Akıl eskimeyen değerli bir şereftir.

2- Akıl ilim ve tecrübelerle çoğalan bir içgüdüdür.

3- Akıl ve ilim birbirlerine bağlıdır; ne ayrılırlar, ne de ihtilaf ederler.

4- Akıl en güzel ziynet, ilimse en değerli özelliktir.

5- Akıl ilmin temeli, idrakin sebebidir.

6- Akıl menfaat, ilim yücelik, sabır uzaklaştırmaktır.

7- Akıl, müminin dostu; ilim, veziri; sabır, ordusunun komutanı; amel ise temsilcisidir.

8- Akıl Allah ordusunun sahibi (komutanı), heva-heves şeytan ordusunun komutanıdır; nefis ise ikisi arasında kalmıştır, hangisi galip gelirse onun yanında olur.

9- Akıllılık; mutedil olup israf etmemen, söz verdiğinde yapman ve öfkelendiğinde sabretmendir.

10- Akıl, bildiğini söyleyip söylediğine amel etmendir.

11- Akıl hidayet eder, kurtarır; cehaletse saptırır, helak eder.

12- Aklından doğru yolu göstermesini iste ve heva-hevesine karşı çık ki kurtuluşa eresin.

13- En üstün akıl, insanı kemale ulaştırandır.

14- En üstün nimet akıldır.

15- En üstün akıl edeptir.

16- En üstün akıl boş işten uzak durmaktır.

17- En üstün akıl, insanın nefsini tanımasıdır; nefsini tanıyan akıllı olur, ona cahil kalan helak olur.

18- En üstün akıl ibret almak, en üstün basiret yardım istemek, en büyük ahmaklık ise aldatılmaktır.

19- İnsanın en üstün nasibi aklıdır; zelil olsa aklı onu aziz yapar, düşerse kaldırır, saparsa kurtarır, konuştuğunda aklı onu yönlendirir.

20- Şüphesiz Allah aslına uygun olan aklı ve doğru ameli sever.

21- Şüphesiz Allah, sağlam akıl ve doğru amelle rızıklandırdığı kimseye nimetini zahir etmiş, ona büyük minnet bırakmıştır.

22- Akıl ziynet, ahmaklık ise kusurdur.

23- Akıl yakınlık, ahmaklık uzaklıktır.

24- Akıl şifa, ahmaklık bedbahtlıktır.

25- Akıllar Allah vergisidir, edepler ise kazanılarak elde edilir.

26- Akıl insanın üstünlüğüdür.

27- Akıl Hakk’ın elçisidir.

28- Akıl kesin dosttur.

29- Akıl her işin düzenleyicisidir.

30- Akıl aldanmaz.

31- Akıl en sağlam temeldir.

32- Akıl en üstün umuttur.

33- Akıl davranışı güzelleştirir.

34- Akıl hayır pınarıdır.

35- Akıl deneyimleri korumaktır.

36- Akıl en güzel ziynettir.

37- Akıl günahtan uzak durmaya neden olur.

38- Akıl ilmin bineğidir.

39- Akıl keskin kılıçtır.

40- Akıl en değerli erdemdir.

41- Akıl eskimeyen yeni giysidir.

42- Akıl kötülüklerden temizleyen, iyiliği emredendir.

43- Akıl bulunduğu her yerde kaynaştıran ve kaynaşandır.

44- Akıl bir ağaç, cömertlik ve hayâ da onun meyveleridir.

45- Akıl, verildiği kişinin ziynetidir.

46- Akıl uzakta yakınlıktır.

47- Akıl yüce mertebelere yükselmektir.

48- Şüphesiz bir insanın hayırlı sıfatlardan birine sıkı sıkıya sarıldığını görürsem bu sıfatından dolayı onu yükseltir (kabul eder, inayette bulunurum), o sıfatın dışında başka sıfatlara sahip olmasa dahi onu bağışlarım; ama onu akılsız ve dinsiz olmasından dolayı bağışlamam. Çünkü dinsizlik emniyetten ayrılmaktır ve korku ile yaşamak da faydasızdır. Akıl olmazsa hayat da olmaz ve ölülerle dostluk olmaz.

49- Şüphesiz sen aklınla ölçülürsün, öyleyse onu ilimle çoğalt.

50- Şüphesiz akıl günahtan uzak durmak, akıbetlere bakıp temkinli olmaktır.

51- Aklın belası kendini beğenmektir.

52- Akıl kemale erdiğinde söz azalır.

53- Akıl ikmale erdiğinde şehvet azalır.

54- Akıl vesilesi ile hikmetin özü çıkarılır.

55- Akıl ile hayırlı işlere ulaşılır.

56- Akıl ile halkın faydası elde edilir.

57- Aklın çoğalmasıyla sabır da çoğalır.

58- Akıllar ile ilimlerin doruğuna ulaşılır.

59- Sana faydası olmayan işi terk etmekle aklın kemale erer.

60- Nefsin kemali akılladır.

61- Her işin hayrı akıl iledir.

62- Aklın bütünlüğü (veya amelin büyüklüğü) onu tamamlamaktır.

63- İnsanın tezkiyesi aklıdır.

64- Aklın meyvesi sebattır.

65- Aklın meyvesi haktan ayrılmamaktır.

66- Aklın meyvesi iyi insanlarla oturmaktır.

67- Aklın meyvesi kurtuluş için çalışmaktır.

68- Aklın meyvesi halkla iyi geçinmektir.

69- Aklın meyvesi doğruluktur.

70- Aklın meyvesi dünyadan iğrenmek ve nefsi kontrol etmektir.

71- Erkeklerin aklı üç şeyle sınanır: Mal, velayet ve musibet.

72- Üç şey sahiplerinin aklına delalet eder: Elçi, kitap ve hediye.

73- Aklın güzelliği, zahirin de bâtının da güzel olmasıdır.

74- Aklın güzelliği en iyi rehberdir.

75- Aklın sınırı sonuçları düşünmek ve ilahi takdire razı olmaktır.

76- Şehvet tuzağına düşmüş, eli kolu bağlanmış aklın hikmetten faydalanması haramdır.

77- Aklın sınırı fani dünyadan el çekip ahirete sarılmaktır.

78- Aklı korumak, heva-hevese karşı çıkıp dünyadan yüz çevirmekle olur.

79- Nimetlerin en hayırlısı akıldır.

80- İnsanın akıllı olmasının delili sözüdür.

81- Nefis ve şehvet arasında akıl yitirilir.

82- Ateşin odun ile alevlendiği gibi, sen de aklını edep ile alevlendir.

83- Aklın ciddiyeti, rıza ve hüzünle imtihan edilir.

84- Aklın çokluğu kurtarır.

85- Altı şey ile erkeğin aklı sınanır: Dostluk, muamele, hükümet, azletmek, zenginlik ve fakirlik.

86- Altı şey ile halkın aklı denenir: Öfke anında tahammülle, korku anında sabırla, meyil anında niyetle, her halükârda ilahi takva, güzel geçinme ve kavganın azlığıyla.

87- Aklın hayrı edeptir.

88- Herkesin dostu aklı, düşmanı ise cahilliğidir.

89- Aklın sapıklığı doğru yoldan uzaklaştırır, kıyameti unutturur.

90- Aklın sapıklığı en büyük sapıklık, cehaletin zilleti ise en aşağılık zillettir.

91- Akıllı ol! Ondan daha faydalı mal yoktur.

92- İnsanların aklı imtihan zamanında ( veya şaşkınlık esnasında) belli olur.

93- Düşünmeden yapılan konuşmalarda insanların aklı imtihan olunur.

94- Halkla iyi geçinmek aklın nişanesidir.

95- Erkeğin aklı nizamı, edebi ayakta tutanı, doğruluğu imamı, şükrü ise kemalidir.

96- Fazilet sahibi insanları akılları kalemlerinin yanındadır.

97- Erkeğin (faziletinin) nihayeti aklının güzelliğidir.

98- Aklın nihayeti cahilliğini itiraf etmesidir.

99- Adaletli davranmaya zorlamak aklın huyudur.

100- Aklın huyu, kötü işten kaçınmasıdır.

101- Öfke ve şehvet hastalığına duçar olan akıl, hikmetten faydalanamaz.

102- Ayıpların perdesi akıldır.

103- Aklın elden gitmesi talihsizliktir.

104- Aklın fesadı hilelere aldanmasıdır.

105- Aklın fazileti dünyaya rağbet etmemesidir.

106- Bazen yalnız (kalan) akıl sapar.

107- Bazı zelilleri akılları aziz kılar.

108- Bazı akıllar heva ve hevesin komutasında esir kalır.

109- Zenginlik için akıl yeterlidir.

110- İsteklerinde güzel ve mutedil olması için kişiye aklı yeterlidir.

111- Sapık yol karşısında doğru yolu sana aşikâr etmesi için aklın yeterlidir.

112- Aklının dediğine icabet et ve heva-hevesinin isteklerini geciktir.

113- Bir kimsenin aklı çoğalınca ilahi kaza ve kadere olan imanı artar; zorlu olaylar (onun yanında) kolaylaşır.

114- Aklın kazancı eziyet ve zarardan (insanı) alıkoymasıdır.

115- İşin keyfiyeti aklın miktarına delalet eder. Öyleyse onun için güzeli seç ve galip gelmeyi çoğalt.

116- Aklın kazancı ibret almak ve temkin, cehaletin kazancı ise gaflet ve aldanmaktır.

117- Erkeğin kemali aklı, değeri faziletidir.

118- İnsanın kemali akıldır.

119- Her şeyin bir nihayeti vardır, erkeğin nihayeti ise aklıdır.

120- Her şeyin zekâtı vardır, aklın zekâtı ise cahillere tahammül etmektir.

121- Sabır aklın veziri olmadıkça ziynetleşmez.

122- Akıl sağlam olursa şüphesiz insan elindeki mühleti ganimet sayacaktır.

123- Kim akıldan yardım isterse akıl ona yardım edecektir.

124- Kim akıldan yardım dilerse akıl onu doğru yola zorlar.

125- Aklı az olanın hitabı kötü olur.

126- Aklı olmayana ümit etme (bel bağlama).

127- Aklı kâmil olan şehvetleri zillet sayar.

128- Aklı onaylayan sebeplerinden biri de cahillere merhamet etmesidir.

129- Aklın çokluğu nimetlerin kemalindendir.

130- İyi tedbir ve israftan kaçınmak akıldandır. 0

131- Sabır (veya ilim) ile süslenmek en güzel akıldandır.

132- Akıl insanların menfaatidir.

133- Her insanın aklı diliyle ölçülür.

134- İnsanın güzel konuşması aklına, hal ve hareketlerinin güzelliği ise asaletine delildir.

135- insanın aklına vakarının çokluğu, güzel tahammülü; yüce bir asalete sahip olmasına ise güzel davranışı, hal ve hareketi delildir.

136- Aklı heva-hevesine galip gelen kurtulur.

137- Heva-hevesi aklına galip gelen rezil olur.

138- Aklını yitirenden zillet ayrılmaz.

139- Aklın oturttuğu kimseyi cehalet kaldırır.

140- Allah katında arif akıldan ve dünyadan yüz çevirmiş nefisten başka bir şey temiz kılınmamıştır.

141- İlimle birlikte olan akıldan, hilimle birlikte olan ilimden ve kudretle birlikte olan hilimden daha güzel bir şey yoktur.

142- İnsanın aklı iffet ve kanaatle süslenmesiyle ölçülür.

143- Akıl gibi zenginlik yoktur.

144- Kendini cahilliğe vurmak gibi akıllılık yoktur.

145- Akıl ile nefsani arzular bir araya gelmez.

146- Akıldan daha kazançlı mal yoktur.

147- Akıldan daha güzel ziynet yoktur.

148- Akıldan daha üstün nimet yoktur.

149- Akıl nasihat aldığı kimseye ihanet etmez.

150- Hilimle birlikte olmayan akılda hayır yoktur.

151- Aklın azlığından daha ağır hastalık yoktur.

152- Aklı olmayanın dini olmaz.

153- Akıllı insanı zayi etmek, aklın zayıflığına delildir.

154- Aklını nefsi isteklerinden öne geçirenin çalışmaları iyi olur.

155- Aklına sahip olan hekim olur.

156- Aklı ile ibret alan (veya bir şeyi ölçen) arif olur.

157- Aklı güçlü olan çok ibret alır.

158- Kıyamet için azık hazırlamak akıldandır. 159- Doğru konuşmak aklın delillerindendir.

160-Adaletli davranmak aklın alametlerindendir.

161- Faziletlerin akıl gibisi güzelleştirmedi.

162- Yüce Allah kulları arasında akıldan daha üstün bir şeyi paylaştırmadı.

163- Allah-u Teala insana aklı, bir gün sıkıntıdan kurtarması için emanet olarak verdi.

164- İşlerin ölçüsü akıldır.

165- Hilim akılla çoğalır.

166- İnsanın ayrıcalığı aklı, güzelliği mürüvvetidir.

167- Hazır aklından aciz olan, o olmadığında daha aciz olur. Öyleyse kaybından daha aciz olan kimdir?

168- Akıbeti hayırlı olan az, akıbeti zararlı olan çoktan daha iyidir.
Not:
Alıntı yapılan Site..
Gureru'l-Hikem ve Dureru'l-Kelim adlı eserden alıntıdır. Kitabın tamamını okumak için: http://gadir.free.fr/sit%20dosy/kit/Gure.../ghorar/index.h