Ş.Mustağnışşüruh

Sayfa 6
Hadisi Serif;
Her bir emr-i zi şan ki, besmele ile bedi olmayan, o şey ebter ve eczemdir.

Hadisi Serif :
Hamdele:
Her bir emr-i zi-şan ki hamdele ile bedi(başlamış) olmaya(n) o şey ekt'a(kesik), eczem(tutuk,bereketsiz)dir. Öyle olunca, zahiren iki hadis arasinda tearuz vardır,
diye süal edilir. Cevabında: Besmele'de olan bedi, bed-i hakiki dir, hamdelede olan
bedi, bed-i izafidir. Yahut Besmelede olan bedi, bed-i urfidir. Hamdelede olan bedi,
bed-i izafidir.
Sahibi telvih, telvih haşiyesinde de böyle cevab verdi.
İkinci mertebede her ilme suruu, eden talib bes sey bilmesi elzemdir.
Bundan ikisi vucubu akli ile, üçüde vucubu örfi ile vacibdir.
Akıl ile olanın birincisi, icmalen aklında tasavvur etmen gerekiyor, ziraa tasavvur
olmasa, sa'yı batıldır.
ikincisi, fiili ihtiyar ile okuduğu faidelerden bir faiydeyi müştemil oldugunu bilmek
lazım. Eger bilmese abes le iştigal etmiş olur,o ise batıldır.
Vucubu örf ile vacib olan evvelkisi, ilmin mahiyetini bilmek vacibtir. Zira okudugu
mesaili bil- kuvveh bilmis olur, ve biri ilmin mevzunu bilmek vacibtir. Zira okuduğu
fenni, fenni ahirden temyiz etmis olur, ve biri ilmin gayesini bilmek vacibtir.
Zira okudugu fenne cidden sa'yi etmiş olur.
Öyle oluncu ilmi sarfın mahiyeti, yani lugat ve istilahati bilmek maksuddur.

Lugatta sarf, tağyir demektir. İstilahda: tahvilil aslıl vahid ila emsiletil muhtelife,
Li me'anin maksude, la tuhasselu illa biha (bir asıl örnegi kast edilen mana için)
birden fazla örneğe değiştirmek demektir.

Mevzu: Elfazı arabiye ve siğalar ve müfredattır
Gayesi: İ'lal ve idgam ve siğayı bili, lisanını fasih etmekdir. Zira bu ilimde,
kelimenin arazı zatiyesinden bahıs olunur ki, İ'lal idgamdır. Okumakdan garazda
i'lal ve idğami bilmekdir.

Üçünçü mertebede, her ilme şuru eden talib dahi, kitabın musannıfı ve kelimesini
ve kelimenin lugatını ve istilahini bilmek lazımdır. Öyle olunca
(sarf ilminin musannafı hazreti Ali kerammallahuveche dir).

İsmi Emsile. Kelimesi emsile misalin coguludur. Misalun Misalani Emsile gelir.
Emsile luğatda kavaidi külliyeleri, izah edici kelimelere dirler.İstilahda,mu guyyiret
siğatuhu ev mufredühü damairehu li tağyiril meani.
Manası değişdiği için sığası ve müfredi ve zamirleri de değişen demektir.
Yahut ma yekunu füradan min efradil meani.
.Misal:Mufaale babından ikinci mastardır.Masele yumasilu mumaseleten ve misalen
ve miysalen..Misal:Benzeyene dirler..
Misal İstilahda:ma yukunu furaden minel ka'idetil kulliye..li-ifadetil müstefidiyn
(emsile cemi kılletdir.Cemi kıllet ile cemi kesret vezinlerinin farkı,cemi kıllet bi
karine tusta'mel taht-el aşereti,,

Cemi gilet ile cemi kesret vezinlerinin farkı, cemi gillet bi gariyne tüstamel tahtel
aşera ( Cemi gillet garinesiz ondan asağı sayılarda kullanılır) cem-i gillet ba karine
tüstamelu fevgal aşera mecazen.( Cemi gıllet ; Karine Ondan yukarı sayıda mecazen
kullanılır).Cemi kesret bi garine tüstamelü fevgal asera (cemı kesret karinesis ondan
yukarı kullanılır). Cemi kesret ba karine tüstamelü tahtel asera mecazen
(cemi kesret garine ile mecazen ondan assagı sayılardada kullanılır).
Cemi Gillet vezni altıdır. Efıle Ifal Efıle Fula Failat.
Efıle veznindedir. Makamı cemi kesret makamı idi. O halde neden cemi kıllet getirdi.
Ehaduhuma(biri) ahirin(diğerin) mevzi'inde mecazen istimal olunduğuna işareten
ötürü. Siga kelimesi binayı nevi'dir. Sağa yesuğu'dan sığa gelir. (I'lal) Aslı sıvğadır.
Vav sakin, ma gabli meksur, vav ya'ya kalb ettik, sığa oldu. Ya sakın ma gable
meksur yayı hali üzerıne ibka ettik, sıga'tun oldu. Vakıf olsun için ahırındaki ta'yi
ha'ya galb ettik sığa oldu.

Dördüncü Mertebede
(Her talebe talebi ilme nasara'nın isimlerini ve evvel isimlerini ve nasarada bulunan
alametlerini ve bu isimler ile musannaf takyid etmek faydalıdır) Lakin faydesını ve
isimlerin lugatlarını ve istilahlarını bilmek lazımdır.
Öyle olunca Nasara nın ismi altıdır. Fiili mazi malum müfred müzekker fiil olduğuna
alamet tenvin bulunmamasıdır. Nasaranın sonunun son re harfinin üstün olması fiilin
mazi olduğuna alamettir.Malum olduguna alamet evvel harf ile son harfin ma gablı
meftuh olmasıdır. Müfred olduguna alamet ahirine vav ile nunun muttasıl olmaması
dır.

Müzekker olduguna alamet ahirine tay'i te'nis muttasıl olmamasıdır. Bu isimlerin
gayıb olduğuna alamet, ahirine tay'i te'nis, nunu cemi müennes muttasıl olmamasıdır..
Altı isim ihtiraz eder, yoksa vuku ve kayıt. Öyle olunca musannıf fiil dedi isim ile
harfden ihtiraz eyledi (kaçındı).
Mazi dedi, muzariden emir nehi fiili taacüblerden malüm dedi. Mechülden ihtiraz
eyledi.
Müfred dedi tesniye ile cmiden ihtiraz eyledi. Müzekker dedi, müennesden ihtiraz
eyledi. Gayıbe muhatab muhataba mütekellimlerden.

Fiil lugatta hadese(İş ve Eylem) derler. İstilahda madelle bi heyeti ala ahadil
ezminetil selase (Fiil:heyeti maddesiyle,vazi bakmından üç zamandan birne delalet
eder.).
Ezmine'i selasedn maksad,zamanı mazı,hal, ve istikbaldir.Malum lüğatda bilinmiş
şeylere derler.
Fiil nusibe ila failihi denir..Fiil failine nisbet edilir.Ona mensübdur.
Müfred lüğatda bir'e derler.İstilah da,fiil faile müfred edilir.
Müzekker erkeğe derler.Fiil faile müzekker denir.Müfred gaib geçmişe delalet eder.
Madde ile mecmu fail veyahut,faili muayyeneye delalet eder.Yardım,nasaranin madde
sinden,geçmiş zaman heyetinden çıktı.Öyle olunca, nasara maddesinde, hadese heyetiyle geçmişe,madde ile madde ile heyetiyle geçmişe geçmişe meddesiyle heyetinin
mecmu fail ve yahut faili muayyene delalet etmiş oldu.
Fiil faile müzekker gaib lüğat da:göze görünmeyene derler.İstilahda,fiil fa'ile gaib
(gaibe (muhatab lüğatda, mutekellim karşısında olan erkeğe dirler.İstilahda fiil faile
muhatab(Muhataba lüğatda mütekellim karşısında olan nisaya derler.
İstilahda muhataba(müstekellim lüğatda, kelam söyleyen zata dirler.İstilahda, fiil
faile mütekellim(beşinci mertebe de,her talib ilme fiil mazi nasara nın lafzına mı
(yoksa manasına mı(yoksa lafzıyla mı(yoksa nasara maddesiyle mi(yoksa manasına
mı(yoksa lafzıyla manasının mecmuuna mı yoksa mana itibarıyla lafzına mı(yoksa
nasara maddesiyle heyetinin mecmuu itibarıyla lafzına delalet eder?.O lafza mı
(yoksa nasara madde ile heyetinin mecmuu itibarıyla manaya delalet eder?
O manaya mı derler,onu bilmek vacıbdır.)
Oyle olunca,Lafzına,fiili mazı denilmez.Zira lafız,melfuz manasına mastdardır.
Masdar da isimdir.
Bu kez isme isim demiş oluruz.Bu ise batıldır.
Fiil lafiz melfuz manasına masdardır.Zira fiil elfaz mekulesinden bir kısımdır.
Bukez bu manaya elfaz megulesinden olan kelimeden bir kısımdır,demiş oluruz.
Vema huve illa batıl.
Manasına da fiili mazı denilmez.(Lafzı ile manasının mecmuuna da fiili mazı
denilmez, zira mecmuu murekkeptir.)
Murekkepler isimdir.Bukez isme fiil demiş ouruz.Vema huve illa batıl.(Manaya
delalet itibarıyla lafzına da fiili mazi denilmez.Zira ismin isim olması ismin lafzı,
manaya delalet irtibariyledir.
Bukez fiilin lafzıyla ismin lafzı manaya delalet etmede,ahadühüma acherin aynı oldu.
Vemahuve illa batıl.
Bir itibarla Nasara madde ile heyetin mecmu lafza delalet eder.O lafza da fiili mazı de
nilmez.Zira lafız melfuz manasına masdardır.Bukez fiile isim demiş oluruz.
Oyle olunca,(Bir itibar Nasara da madde ile heyetin mecmuu manaya delalet eder.
O mana fiili mazıdır.Amma bir şeyin kendi nefsine delaleti lazım geldi,diye süal
gelir.Her talib,ilme Nasara nın,madde-i şahsiyesi;
Madde-i neviyesi,heyeti şahsiyesi,heyeti nev'iyesi,teşahhus,nevi,bunları bilmek
lazımdır.

Öyle olunca, Nasara da,madde-i şahsiye nun-u sadıran(başta gelen) nundur.Medde-i
neviye üç harfin bulunmasıdır.Üç harf neolursa olsun,heyeti şahsiye üç harfin ictima'in
dan,harekati selase'nin tertibinden hasıl olan keyfiyeti mesmu'a(işitilen,seslendirilen) dır.
Nasara'nın maddesi hadese delalet eder.Heyeti geçmişe delalet eder.
Madde ile heyetin mecmu'u fail yahut faili muayyeneye delalet eder.Yardım manası,nasara'nın maddesinden geçmiş zaman,heyetinden çıktı.
Öyle olunca,Nasara maddesiyle hadese,heyetiyle,geçmişe,maddesiyle heyetin mecmu fail yahut
faili mu'iyne delalet etmiş oldu.
Yedinci miertebe:
Her talib-i ilme nasra'nın edde-i şehsiyesi,,madde-i neviyesi, heyeti şahsiyesi, heyeti neviyesi,
teşeahhus,nevi,bunları bilmek lazım.Öyle olunca,nasara da madde-i şahsiye nun-u sadıran dır.
Üç harf neolursa olsun,heyeti şahsiye üç harfin ictima'indan harekati selasenin tertibinden
hasıl olan keyfiyet-i mesmua dır.Heyeti neviye üç harfin meftuh olmasıdır.Teşeahhus maddei şahsiye ile madde- neviye mecmuiyye dir.Nev-i heyet-i şahsiye,heyeti neviyenin mecmu'udur.
Vesselam.
Sekizinci Mertebe:24 Emsile-i muhtelifenin 13 Fiil.11 isimdir.Fiil olan fiili mazı
fili muzari,cahdi mutlak,cahdi mustağrak,nefi hal istikbal,tekid nefi istikbal,emri ğaib,nehi ğaib.
Nehi ğaib,nehi hazır,emri hazır.
Fiili taaccub evvel,fili taccub sani.
13 fiilin yedisi İhbari altısı inşa'i dir.İhbari olan fiil mazi,muzari,cahdi mutlak,cahdi mustağrak,
nefi hal,nefi istikbaldir.Yedi ihbarinin ikisi,musbet,beşi menfidir.Menfi müsbet olan fılli mazi ,muzri,menfi oan,cahdi mutlak,cahdi mustağrak,nefi hal,nefi istikbal,tekidi nefi haldir.İhbarinin
üçü zaman mazi,biri zamanı haldir.Üçü zamanı istikbal,biri zamanı hal ve üçü zamanı istikbal içindir.
Zamanı mazi için olan fiili mazi cahdi mutlak,cahdi mustağrak,zamanı hal için olan nefi hal dir.
Zamanı istikbal için olan fiili muzari,nefi istikbal,tekidi nefi istikbaldir.Yedi ihbarinin birinin
ahiri Meftuh birinin ahiri mensubdur.üçü merfu.İkisi meczum,ahiri meftuh olan,fili mazi mensub
olan tekidi nefi istikbal, merfu olan,fiili muzri,nefi hal,nefi istikbal,meczum olan,cahdi mutlak,
cahdi mustağrak dır.
İhbari lüğat da habere derler.İstilahda,Ma yahtemili sıdka vel kizbe.Yalan ve doğruya ihtimali olan haberdir.
İnşai lüğatda;İcad etmeye derler.İstilahda,isbat olunmuşa derler.Arapcası,El hukmu bi isbati
şeyin bi şeyin.Ihbarilik inşailik isimde cari olmaz.Zira isimi mufreddir.İhbarilik inşailikse
cümlenn sıfatıdır.
Müfredin sıfatı değildir.İnşafi fiilerlin altı sığası vardır.Emri ğaib,nehi ğaib,emri hazır,nehi hazır,
fiili taaccub evvel ve sani(altıdan dördü talebidir.İkisi ğayri talebidir.)Talebi olan,emri ğaib nehi ğaib,emri hazır nehi hazırdır.Ğayri talebi olan,Fiili taaccub evvel,t.sanidir.
Dört inşa'i talebinin ikisi,fiilin husulunu taleb,ikisi fiilin terkini talebi içindir.Fiilin husulunu taleb için olan emri ğaib emri hazır dır.Fiilin terkini taleb için olan nehi ğaib, nehi hazırdır.
İkisinde de metlubu minh faili ğaibdir.İkisinde matlubu min faili hazırdır.Matlubu minh faili ğaib
olan emri ğaib nehi ğaib(matlubu minh faili hazır,olan emri hazır nehi hazırdır.)
İnşai talebinin cümlesinin rahiri meczümdur.Ğayri talebi'nin ahiri mazmum'dur.
Birinin ahiri meksürdur. Ve nefsi kelime de(birinin ahiri meftüh (birinin ahiri sakin mevkufdur)İnşainin meusbetlik menfilik ,cari olmaz.Zira bunlar hüküm olan yerlerde olur.İnşa'ide hüküm yokdur.
Belki talebi'dir.Onbir isim olan masdar,ismi fail,ismi meful,ismi zaman,ismi alet,Binai merre,binai
nevi,ismi tasüir,ismi mensüb,mubalağa ismi fail,ismi tafdildir.Bunlardan dördü,sıfat-ı isimdir.
Yedisi sırf isimdir.Sıfatı isim olan;ismi fail ve ismi meful,mubalağa ismi fail,ve ismi tafdil'dir.
Sırf isim olan,masdar,ismi zaman,ismi alet,bina'i merre,bina'i nevi,ismi tasğir ismi mensübdur.
Onbir ismin altısı 'muştak bi şeyin ğayri muştak' dır.Muştak olan ismi fail,ismi meful,ismi zaman,
mubalağa ismi fail,ismi alet,ismi tefdil dir.
Ğayri muştag olan masdar,bina'i merre,bina'i nevi,ismi tasğir,ismi mensub,(sıfat lüğat da,ğayir ile kaim olan manaya dirler.İstilah da,isim dal ala zati mubhemin,me'huzetin mea bazı sıfatiha
.Mazı Lüğatda,geçmişe derler.İstilahda,ma dela al zamnin kable zamanin.İhbari mazi,(muzari üzerine niçün takdim olundu?Zira mazi,geçmişe delalet eder.Müzari geleceğe delalet edeer.Geçmiş gelecekten mükaddemdir.(yahud mazi tahkika delalet eder.Müzari teşkike delalet eder.Tahkik teşkikden evveladır. Onun için takdim edildi.
Yahud mazi mücerred,müzari mezidün fih mücerred den anın için mükaddemdir.
NASARA aslında Nasran dır.masdar ğayri mimiden fiili mazi bina-i malum,mufred müzekker ğaib olmak murad eyledik fetha ehafü harekat olduğundan,aynel fiilini fetha ile harekeledik.nasaran oldu,ismin hassasından deyü tenvin hazif edildi,Nasara oldu.
Müzari lüğatda müşabehete denir.İstilahda,ma ziyde fi evvelihi harfün min hurufi ETEYNE
.bi şartı enyekune zallikel harfü zaiden alel mazi liddelaleti alel hali vel istikbali..16
Fiili Muzari mastar üzerine nicin takdim olundu.
a)İştikakda asıl olan dururken, zıra fiili muzarı bazı kere masdarda amil olur. Amil ise mamülden asıl ve eşrefdir.
b)Veyahut fiili muzari fiildir. Fiil ameld muteffekun aleyhdir (amelde asıl olmakda ittifak edilmistir). Masdarın asaleti ise muhtelefun fihdir (ittifak yokdur). Böyle olunca muteffekun
aleyhin takdimi elyakdır(daha layık). Muhtelefun fih üzere onun icin takdim olundu.

Yensuru: Aslında nasara idi. Fiili Mazi binayı malüm, müfred müzekker gaybe den fiili muzari binaya malüm, müfred müzekker gayib almak murad eyledik. Evveline ETEYNE harflerinden
bir ya (Ya harfi) meftuha ziyade eyledik. Yenesara oldu. Erbeu harekatı mutevelliyatı cem oldu. Kelamı arabda bu sekilde cemi caiz olmadı ecilden ya'ya karib olan nunu sakin kıldık. Kelamı arabda yensara vezninde fiil bulunmadıgı ecilden sadın fetasını dammeye tebdil ettik. Yensura
oldu.
Fiili muzari murab oldugu ecilden ranın fetasını dammeye tebdil ettik yensuru oldu. YENSURU
oldu. Yensuru yensurani. Yensura-ni aslinda yensura idi. Müfredden tesniye almak murad eyledik. Ahirine alameti tesniye icin bir elif getirdik. Elif gelmekle lamelfiil olan ra da, bulunan İrab harekesi cinsinden (yahut harekesine münasıb (yahut harekesinin harfine münasib olan nunun'a tebdil olunub nun elifin mabadına nakil olundu, yensuran oldu)) Nuna kesre ile hereke verdik
yensurani oldu.Yahud müfred den tesniye almak murad etik ahirine bir elif ve bir nun k getirdik,
elif gelmekle,lamel fiilin fethasını iktiz ettikten ra nın zammesini fethaya tebdil ettik,
Yensurani oldu.Yahut bir elif bir nun getirdik,elif ma kabl inin fethasını iktiza ettikten ranın
zammesini fethaya ..Aae...(Hazani meşhurani lakin ğayri makbul, bi hasebil kava'id)
Masdar lüğatda mahalli sudur demektir.İstilahda:ismul hadesil cari alel fiil.
Masdar İsmi fail üzerine niçin takdim olundu?Zira masdar muştak un min dir.
İsmi fail lüğatde işleyiciye derler.
İstilah da;maştakka min Yefalu,limen game bihi l fiil bi mana hudus.
İsmi fail ismi meful üzerine niçin takdim olundu?
Zira ismi fail, müzarini malumundan muştak isimdir.
İsmi meful muzarinin mechulundan muştakdır.Malum mechuldan mukaddem,
anın için takdim olundu.
Nasır aslında Yensuru idi.Fiili muzari bina malum,mufred müzekker ğa'ib den ismi
fail müfred müzekker almak murad eyledik.müzarat harfi oan yayyı hazif edip,fetha
harekesini ma badinde olan nuna verdik,Nasara oldu.
Vaz'ına muvafakat fasıyla aynı beyine bir elif getirdik.Nasır oldu.İsmi fail elifinden sonra
gelen harfi meksür kılarız.Nasır oldu.Tenvin her ismin hassası olduğundan biz dahi
tenvin getirdik Nasir'un oldu.
a)yahut Nasır aslında nasara idi.Fiili mazi binası malum,müfred müzekker gaibden ismi fail
almak mürad eyledik,vazına müvafakat fasıyla aynı beynine bir elif getirdik,nasıl oldu.
Mufaale babından gelen fiili mazıya iltibas lazım geldi,gelmesin için,sadın fethasını kesreye
tebdil eyledik.Nasır oldu.İsmin hassasından deyü ahirine bir tenvin getirdik nasır'un geldi
İsmi meful lüğat de,işlenmişe derler.İstilah da,meştakka min Yufalu limen vaka aleyhi bi mana el
hudüs.İsmi meful cahdı mutlak üzerine niçin takdim olundu?
Zira ismi mefulun mefhumu vücudidir.Cahdi mutlakın mefhumu ise ademidir.Vücudu ise
ademiden eşrefdir.Tasavvurda mukaddemdir.Anın için takdim olundu.(Mansur aslında
yensuru idi.fiili muzari binai mechul,müfred müzekker gaibden ismi meful almak istedik,
Muzaraat harfi oan yayı hazif edip yerine bir mimi mezmuma getirdirdik
Mensar oldu.ifal babından gelen ismi mefula iltibas olmasın için,müimin zammesini fethaya tebdil eyledik mensarun oldu.Sülasiden gelen ismi zaman ve mekan
benzemesin diye sadın fethasını zammeye tebdil eyledik.Mansurun oldu.Kelamı arap da mensurun vezninde bir kelime olmadığı için Sadın zammesini şuubelendirdik,şube den bir vav hasıl oldu.
Mansu'ur oldu.İsmin hassasından dır diye sonuna tenvin getirdik Mansu'urun oldu.
(Cahdi mutlak lüğat da mutlak inkara derler.İstilah da,Nef'İ kelam fi zaman'il mazi mutlakan (mutlak manada geçmiş zamanda kelamın nefyidir.)sevaün kan istemerran velem yestemir.(İster istimrar manası olsun ister omasın.)Cahdi mutlak getirdik,ahirindeki hareke mutlak cahdi mustağrak üzerine niçin takdim olundu?
Zira cahdı mutlakın hem lafzın'da hem manasın da azlık var.Cahdı mustağrak'ın hem lafzında hem manasında ziyadelik var.Öyle olunca,adeta az çoğun üzerine takdim oluna gelmiştir.Bu adete bina'en cahdı mutlak takdim olundu.
Lem yensur aslında yensuru idi.fiili muzari,bina'i malum,müfred müzekker ğa'ib almak istedik,Yensuru'nun evvline medhulunda,geçmiş zamanda yardım etmedi manasını ifade eder.Hurufu cevaim dan Bir lem ahirindeki hareke irabiyeyi düşürdü.Lem yensur odu.
C.Mustağrak lüğat da,istğrak vechi üzere inkara derler.İstilah da,nefyi kelam fi zamanil mazi ilel ebedi .(ilel ebed mazi de kelamın mansaını nefi demektir.)
C.Mustağrak nefi hal üzerine niçin takdim olundu?
Zira c.mustağrak,zamanı mazide olan hadesi nefi içindür.Nefi hal zaman halde olan hadesi,nefi içindür.Zamanı mazi ise zamanı halden mukaddemdir.Anın için takdim olundu.
Lemma Yensur aslında yensuru idi.Fiiili muzari bina'i malum,mufred müzekker,gaib manası
C.mustağrak,bina'i malum,mufred müzekker almak murad eyledik.Yensuru nun evveline medhulun da geçmiş zamanın cemiisinden yardım etmedi manasını ifade eder.Hurufu cevazim dan Bir lemma getirdik.Ahirindeki hareke-i irabiyye yi düşürdük.Lemma yensur oldu.
Lemma aslın da Lem idi.İstiğrak manası için başına bir ma getirdik.
Lem ma oldu.Kelime de bir cins de iki harf bulundu,mimler den birincisi sakin ikincisi harekeli,birinciyi ikinci'de idğam eyledik.Bu idğamdan bedel bir şedde getirdik,Lemma oldu.
Nefi hal lüğat da hal de nefi etmeğe derler.İstilah da,Selb-ül kelam fi zaman-il hal .
Nefi halin nefi istikbal üzerine niçin takdim olundu?
Zira nefi hal zamanı hal deolan hadesi nefi içindir.Nefi istikbal,zamanı istikbal de olan hadesi nefi içindir.Zamanı hal ise zamanı istikbalden mukaddemdir.Anın için takdim olundu.
Ma yensuru aslında Yensuru idi.Fiili müzari,bina'i malum,müfred müzekker ğaibden,nefi hal ,binai malum müfred müzekker müzekker ğaibden nefi hal,binai malum müfred müzekker ğaib almak istedik.Yensuru nun evveline medhulun da şimdiki halde yardım etmezmanasını ifade eder.Harfi nefiden bir ma-i nafiye getirdik,Ma Yensuru oldu.(Nefi istikbal lüğat de istikbalde nefi etmeye dirler.)İstilah da,Selbül kelam fi zamanil istikbal.
Nefi istikbal tekidi nefi istikbal üzerine niçin takdim edildi?
Nefi istikbalin manası,yalınız nefi istikbal dir.Saniyen Tekidi nefi istikbal dir.Bir ise ikincinin yerine mukaddemdir.Anın için takdim olundu.
La Yensuru aslında Yensuru idi.Fiili muzari,binai malum,müfred müzekker,nefi istikbal ,binai malum,müfred müzekker,ğaibden nefi istikbal malum müfred müzekker,ğaib almak mürad eyledikzaman da,Yensuru'nun evveline medhulunda gelecek yardım itmez manasını ifade eder.
Hurufu nefi den bir LA-i nafiye getirdik.LA YENSURU oldu.
Tekidi nefi istikbal lüğat de,gelecekte nefi tekid etmeye drler.İstilah da,Nef-ül kelam,fi zamanil istikbal.
Tekidi nefi istikbal niçin emri ğaib üzerine takdim eyledi?
Zira tekidi nefi istikbal ihbaridir.Emri ğaib inşai dir.İhbari ise inşai den mükaddemdir.Anın için Takdim olundu.
Len yensura aslında yensuru idi.Fiili müzari binai malum ,müfred müzekker ğaibden ,tekidi nefi istikbal almak mürad eyledik.Yensuru nun evveline medhulunda elbette gelecek zamanda yardım etmez,manası ifade eder.Hurfu nevasibdan bir LEN getirdik,ahirindeki zammayi fethaya tebdil eyledik.Len yensura oldu.LEN aslında La İN idi.İndel Halil hemzeyi hazif ettik.istimali kesir olduğundan için ictima-i sakineyn oldu.La'i pekin elifi hazif ettik.Ondan la' nuna vasıl eyledik.
LEN oldu.
HURUFU NEVASİB DÖRTDÜR.
EN,LEN,KEY,İZEN dir.
Emri aib lüğatda Ğa'ibe emir etmeye derler.İstilahda,Talebi sudur il fiili anil fail il ğaib.
Ğa'ib failden fiilin sudurunu talebdir.Emri ğaib nehi ğaib üzerine neden takdi edildi?
Zira emri ğaibin mefhumu vucudi'dir.Nehi ğaibin mefhumu admidir.Vucudi ademiye mukaddem ve eşref'dir.Anın için takdi olundu.
Lİ YENSUR aslında YENSURU idi.fiili müzari bina i malum,müfred müzekker ğaibden emri ğaib almak murad eyledik.YENSURU nun evveline medhulunda gelecek zamanda yardım etsün manasını ifade eder.Hurufu cevazimden bir lamı meksüra getirdik.Ahirindeki hareke-i irabiyesini
düşürdü.Lİ YENSUR oldu.
Nehi ğaib lüğat de,Ğaibe nehiy etmeye derler.İstilahda,Talebü terki il fiili anil failil ğaibi.Ğaib failden fiilin terki taleb etmekdir.(Nehi ğaib emri hazır üzerine niçin takdim edildi?)Zira aibin ceminde müzri süreti bakidir.Emri nhazir da Müzari süreti baki değildir.Baki olan olmayana mükaddemdir.Anın için takdim olundu.
La Yensur aslında Yennsuru idi.Fiili müzri binai malum müfred müzekker ğaibden nehi ğaib binai malum müfred müzekker ğaib almak istedik,Yensurunun evveline medhulunda gelecek zamanda yardım etmesün manasını ifade eder.Hurufu cevazimden bir La getirdik,ahirindeki harekei irabiyesini düşürdü.LA YENSUR oldu.
Emri Hazır lüğat'de,Hazıra emir etmeğe derler.İstilah da,Talebi suduril fiil anil fail il hazır.Hazır failin fiilin sudurunu taleb etmektir.(Emri hazır nehi hazır üzerine niçin takdim olundu?)
Zira emri hazırın mefhumu vücudi dir.Vücudi ise ademiden daha eşrefdir.Anın için takdim olundu.
(Unsur aslında tensuru idi,Fiili müzari binai malum,müfed müzekker muhatabdanemri hazır almak murad eyledik.muzarat harfini hazif ettik ma badine nazar ettik,görelim sakin mi muteharrik mi gördük sakin. Sakin ile ibtida nutuku muteazssir oldu.İbtida mimkin olsun için evveline bir hemze vasıl mazmume getirdik.Unsuru oldu.vakıf ecli için sonunu sakin kıldık.Unsur oldu.

Nehi hazır lüğat de hazıra nehiy etmeğe derler.İstilah da,Talebi terkil fiili l failil ahzırı.Hazır failin filini terkini taleb demektir.
(Nehiy hazır niçin ismi zaman üzerine takdim olundu?)zira nehi hazır fiil'dir.Fiil ise isim den daha asıldır.Ve akva dır.La tensur aslında Tensuru idi,fiili muzari bina-i malum müfred müzekker mhatab
dan nehi hazır almak murad eyledık.Tensuru nun evveline medulunda yardım etmez manasını ifade eder.Hurufu cevazimdan bir La -i nahiye getirdik.ahirindeki hareke-i irabiyye-i düşürdü.La tensur oldu.
İsmi zaman lüğat da,zamanın ismine derler.İstilah da,(meştakka min Yefulu,li zamanin vaka fihi il fiil)Yefulu dan müştak,fiilin vuku bulduğu bir zamandır.İsmi mekan lüğat de mekanın ismidir.
İstilah da,(meştakka min yefulu,li mekanin vaka'a fihil fiil)İsm i zaman ,ismi mekan masdar mimi
ismi alet üzerine niçin takdim olundu?Zira ismi zaman ve mekan cemi efal'de lazımdır.İsmi alet ise lazım değildir.Lazım olan olmayğaibden andan mugaddemdir.Anın için takdim olundu.

Mensarun aslında,Yensuru'dur.Fiili muzari binai malum,mufred müzekker ğaibden ,ismi zaman ismi mekan masdar mimi almak mürad eyledik.müzraat harfi olan ya,hazif edildi.Mahzuf olan ya dan ıvaz yerine bir mim meftuha getirilirmiş,biz dahi getirdik.Mensuru oldu.Vaz'ına muvafık olsun için sadın zammasını fethaya tebdil eyledik.İsmin hassasından deyu ahirine bir tenvin getirdik.Mensarun oldu.
İsmi alet lüğat de,ismin aletine derler.İstilah da,meştekka min yefulu lil aleti.Alet anlamına yefulu den müştak bir isimdir.İsmi alet bina'i merre üzerine niçin takdim olundu?Zira ismi alet,fiilden müştakdır.Bina-i merre isimden müştakdır.Fiil ise isim olan masdar'dan asıldır.Anın için takdim olundu. Minsarun aslında yensuru idi.Fiili müzari,bina-i malum,müfred müzekker ğaibden ismi alet almak murad eyledik.Müzarat harfi olan yayı hazif ettik.Mahzuf olan yadan ıvaz yerine,bir mimi meksüre getirdik.Minsuru oldu.Vazına muvafık olsun için sadın zammesini fethaye tebdil eyledik.İsmin hassasından deyü sonuna tenvin getirdik.Minsarun oldu.Bina-i merre lüğat de bir kerre bire derler.İstilah da,Ma delle ala hadesin ve kemmiyetin fakat.
Bina'i merre bina-i nevi üzerine niçin takdim edildi?Zira bina-i merrenin evveli meftuh'dur.
Bina-i nevi nin evveli meksür dur.Fetha ise kesre den ehafdır.Anın için takdim olundu.

Nusayrun aslında nasra idi.Masdar ğayri mimi'den ismi tasğir almak istedik,nunun fethasını zammeye tebdil eyledik.Sakin olan sad'a fetha ile hareke verdik.Nusara oldu.İrab ecli için ranın fethasını zammaye tebdil eyledik.Nusaru oldu.Vazına muvafık olsun için,ayın ile lamın beynine
bir ya'i sakine getirdik.Nusayrun oldu.İsmi mensub lüğat de nisbet edilmiş şeyiin ismine derler.
İstilah da,ma zıyde fi ahiri ya-ü müşeddede alameten linnisbeh.Ahirine nisbet yası ziyade edilir.
İsmi mensüb mubalağa ile ismi fail üzerine niçin takdim olundu?
Zira ismi mensüb zat'a ve hadese mübalağa ile, ismi fail zat'a ve hadese ve mübalağa ya delalet eder.Böyle olunca ismi mensüb,ecza cihetinden egall ,mübalağa ismi fail ekser olmuş oldu.Egall ise,ekserden mükaddemdir.Anın için takdim olundu.
Nasriyyun aslında,Nasran idi.Masdar ğayri mimden ismi mensüb almak mürad eyledik.Ahirine bir ya'i müşeddede-i mazmume getirdik.Ahirindeki tenvin,dişdü.Nasrayyu oldu.Muvafakat olsun için
fethasını kesreye tebdil eyledik.Tenismin hassasından deyu ahirine bir tenvin temekkün getirdik.
Nasriyyun oldu.Mübalağa ismi fail lüğat de,mubalağa ile işleyicinin ismine derler.
İstilah da, Meştakk min Yefalu li men game bihi il fiilü mübalağaten bimana-el hudus.
Mübalağa ismi fail,ismi tesğir üzerine niçin takdi olundu?Zira ismi failin lafzin da ğayriye ihtiyacı
yok ama ismi tefdil in lafzında ğayriye ihtiyac var asıldır.İhtiya olunan olunmayana takdim olundu.Anın için takdi olundu.
Nassarun aslın da Yensuru idi.Fiili müzari bina-i malum,müfred müzekker,ğaibden,mübalağa
ile ismi fail müfred müzekker almak üstedik.Müzaraat harfi olan yayı,hazif edip.harekesini ma badin da olan nuna verdik.Nasura oldu.Vazına müvafakat olsun diye sad'ın zammesini fethaya tebdil eyledik.Nasara oldu.Ayi ile lamın beynine ayenel fiili cinsinden bir hari ahir ile bir elif ziyade eyledik.Nas sarun oldu.Kelime de iki harf bir cinsinden vaki oldu.Sadlar ikisi ile müteharrik
idğamı caiz olduğundan sadı üla nın harekesini hazif ettik.Üla sani içine idğam ettik.Müdğamdan bedel,mudağan fih olan sanin ci sad e bir şedde verdik.Nassarun oldu.
İsmi tefdil Lüğat de,fadilin ismine derler.İstilah da,meştekka min Yefulu limen game bihi
il fiilü ziyadeten alel fiili.
İsmi tefdil fiili teaccub üzerine niçin takdim edildi.Zira ismi tefdilin siğası,arabi değildir.
Ama fiili teaccüb arabiyye dir.Öyle olunca,sığası arabiyye olmayan,olandan mükaddemdir.
Anın için takdim olundu.
Ansır aslında yensuru dur.Fiili müzari bina-i malüm,müfred müzekker ğaib den ismi tefdil almak
mürad eyledik.Müzaraat harfini hazif ettik,yerine bir hemze -i kati-a getirdik.
Ensuru oldu.Fiili müzari bina-i malum,mütekellim vahdeye iltibas lazım geldi.Gelmesin için Sadın zammesini fethaya tebdil eyledik.Ansaru oldu.
Fiili teaccüb evvel lüğat de ümüru ğaribeyi idrakden hasıl olan infi'ale derler.İstilah de,ma vada li inşa'i tteaccüb biziyadeti MA.
Fiili teaccüb evvel, sani üzerine,niçin takdim edildi?
Zira Fiili teaccüb evvelin istimali kesir,olan galil olana mükaddmdir.anın için takdim eildi.
Ve ensir bih aslında,nasara idi.İndiel baz, fiili mazi bina-i malum,müfred müzekker ğaibden fiili teaccüb üla almak mürad eyledik.Nasaranın evveline MA ile bir hemze-i kati'a-meftuha getirdik.
Ma anasara oldu.Erb-u hareketi mutevelliyat cem oldu.Kelam-ı arabda,erba-u harekatı mutevelliyat
cemi caiz olmadığından hemzeye karib olan nunu sakin kıldık.Ma ansır hu oldu.
Fiili teaccüb sani Lüğat de,ümüru ğaribe-i idrakten hasıl olan infiale derler.
İstilah da, ma vudi>'a li inşa-i taccübi biziyadetil hai fi ahirihi.
Ahirine bir he zitadesiyle teaccüb inşası için kullanılır.Musannuf merhum,emsile-i muhtelifeden sonra getirdi.
Niçin?İstimali galil olduğu için.Ve ensır bih asılında ansır idi.
Emri hazır binai malum,mufred müzekker muhatabdan fiili teaccüb sani almak murad eyledik.
Ansır ın evveline bir vav ahirine bir ya, ile zamme bir zamiri meksür getirdik.Ve ensır bihi oldu.
Vazına muvafakat hemze-i meftuha kılup sadın zammesini kesreye tebdil eyledik Ve ensır bihi oldu.Temmet;Temam oldu.