Şerhu Vasiyyeti Muhammediye(Trcm)S.11-17

Ve şeriki ve naziri ve muarizindan münezzehdir.Ve dahi ğayrı deliler mulhak olduğu için ulema r.a ekser telifatlarıriyatakıllılar vardır.Hak tealanın vahdaniyet meselesi telifatların da delil zikir etmezler.Amma delil nakli hak teala buyurur."Falem ennehu la ilahe illallah"Yani sen bilki tahkik anullaha dan ğayri ilah yoktur.
"Ve ilahukum ilahun vahid"Ey kullarım sizin mabudunuz bir ilahdır."La ilahe illa hu"Ondan ğari ilah yoktur.Ve kuranı kerim de vahdaniyet çok ayatı izam vardır.
Rabbul alemin celle şanuhu birdir.Şerikden ve nazirden münezzehdir."Leyse kemislihi şeyun"Hak tealanın misli yoktur.Ve olmak dahi mümkin değildir.Ve musannıf merhum müşrikleri ve müşebbihe taifelerini redeyledi.Amma müşrikler iki kısımdır.Kısmı ülühiyetde müşriklerdir.Bir kısmı ibadet de müşrikler dir.Ülühiyet de müşrikler
bir kaç sınıfdır.Birisi mecusidir.Onlar şöyle zuum ederler ki Haşa halik ikidir.Birisi hayri haliktir.Ona yezdan dediler.Birisi Şerri haliktır.Ona Ehirmen dediler.
Ve bir sınıf Tabiyuundur.Onlar şöyle zuum ederler ki Müessir dörtdür.Hararet,Rutubet,Burudet,Yebuset..Bunlar eşya da tesir eder deyup Zühal ve ve müşteri..
deyup sıfatı kudret ve tekvin de müşrik oldular.Ve bir sınıfı dahi eflakiyyun dur.Onlar şoyle zuum ettiler ki cihanda müessir yedidir deyup Zühal ve müşteri zühre ve utarid..ve şems ve kamer..yıldızlarının ahvali alem de müessir ve mutesarrıf itikad eylediler.Bunların mezahibi fasideleri batıl olduğu ehli iman indin de zahir dir.
Amma ibadet de müşrikler Esanama taparlardıki kemal mertebe cehalaetden naşi kendi yaptıkları ..bunlara ibadet ettikleri bunlar bizi hak tealaya karib edup indallah bizlere şefaat ederler.Zuum ederler.Nasara taifesinin meşhuru üç fır1.Bunlar şöyle:Zuum ederler ki Hak teala bir cevher dir ki Onun üç uknumu vardır.
Cevherden muradları kaim bizzat demektir.Ve Uknumdan muradları Sıfatdır.Yani vücud ve hayat,ilim sıfatlarına ekanım dediler.Vücuda aab dediler.Ve hayata Ruhul kudus dediler.ve ilime IBN dediler.
Bunların bir fırkası da:Şoyle zuum ettiler,İlim sıfat Oğul Olan Isa a.s cesedine hülul edup yağ ile süt imtizac ettikleri gibi imtizac etmiştir.Dediler.
Bir diğer fırkası da:
Yakubiye dir ki onlar şöyle zuum ettiler;
..İlim uknumu hz.Meryem ın karnın da et ve kan vesair aza ile insan suretine girup dünyaya gelmiştir.İsa a.s dır.
Aynı olup hemen kendisi ilahdır,dediler.
"tealallAllahu amma yeguluzzalimune"..
Ve bir fırkası da:
Nesturiye dir.Şöyle ki;Hak teala isa a.s da işrak etmişdır.güneş billur üzerine zıya verup işrak ettiği gibi ..
ve bazı fırkaları dahi şöyle zuum ettiler ki;..melek insan şekline girdiği gibi hak teala dahi insan şekline girip Hak teala dahi insan şekline giirup dünyaya zuhur etmiştir.
o ise İsa a.s dır.dediler.Ehli incilin mülahidesi bu mezhep batılları ihdas edup kitaplarına yazup eshabı isaya isnad ve bühtanı azim eylediler.
Bunların cümlesi kafirler olduklarını Hak teala Kuranı kerimin de zikir eylemiştir.
Nitekim buyurur;.."Lekad keferallezine galu inallahe salisu selaseh"Yani onlar tahkik kafir oldular;
Nasara taifesi ki Allahu teala üç nesnenin birisidir.Dediler.Bunlar melekaiye dir ki Vucudu ugnumu ilahdır.hayatı ugnumu ruhul kudus dür.
yani Cebrail dir.İlim ugnumu İsa dır..Hak subhan teala bunları ğayet de rededup "vema min ilhin illa ilahun vahidun"buyurdu.Yani hiç Allahu teala dan başka ilah yoktur.
Ve bir ayeti kerime de"Lekad keferallezine galu inellahe uhvel mesih ıbnu meryem"Yani tahkik küfür etti.,şol yakubiye taifesi,ve onlar kişiler ki;
Onlar Allahu teala ancak meryem oğlu mesihdir.dediler.Zira İsa nın kendisi Allahdır.dediler
Yemek yedi,Ve su içti.Ve giiyindi ve kuşandı.Ve ana dan doğdu.Sureti ve şekli olup insan oldu..Ve sıfatı insaniye onun hakkın da mevcüd oldu.dediler.
Amma müşebbihe ve mücessime taifeleri ki bunlardan bir taife rezile dir.Hak teala etden ve deriden ve kandan murekkepdir deyu insan suretin de dir.dediler.Ve kimisi Genç oğlansuretin de dir.Ve kimisi kocamış kişi suretin de dir.dediler.Ve kimisi nurdur dediler.Lakin kendi lakin kendi karışıyla yedi karışdır.Dedi.
Kimisi yukarı taraf da arşın üzerin de deyup bir mekandan bir mekana hareket ve intikal eylemesi caizdir dedi.Ve kimisi Arş üzerin de olup Arşın her tarafından
dört parmak miktarı büyükdür dedi.Ve Arş onun altın da seda edup yeni semer üzerine ağır yük kona.Nic sada verup kıcırdar ise oylece kıcırdar..dedi.
Ve kimisi yukarı tarafda dır.Onun için dua nın kıblesi üst tarafdır.dedi.Ve şia taifesinin aşkıyaları Hak teala Ali ye ve evladına hülül eyledi.dediler.
mülahide ve ittihadiye ve hüluliye taifeleri Hak teala vücudu mutlaktır.ve eşya ile muttehiddir.Dediler.Ve genç oğlanlara nazr eup onlarda cemali ilahiyi görürz,derler.
Onların dedikleri vucudu mutlak emri mevhumdur.Aslı yoktur.Ğayet de batıl mezheptir.Bu vucudu mutlak dedikleri eczadan murekkeptir.Ve hadıs dir.
Hayal fasid sahipleri bu mezhebi peyda ettiler.İmdi musannıf merhum bu zikir olunan taifeyi rezileleri rededup dedi Libas (giymedn ve)kuşak (kuşanmadan )yemek
(yemeden)su(içmeden ve bunların lazımı olan uyku(uyumaktan ve)anadan (doğmadan)ve kendisi gız ve erkek evlad (doğurmadan ve)kendisi (avetden)yani zevcesi
olmadan (ve kızdan ve oğlandan munezzehdir.)Yani kız ve oğlan evladı yoktur.Bunların cümlesinden ari ve beridir.
İmdi Yakubiye ve melekiye ve mucessime taifelerini musannıf bu kelamla re eyledi.Ve abedeyi esnamıdahi redeyledi.Zira nasara dan Yakubiye taifesi
isa a.s Alahu teala dır.Dediler.Ve libas giyinur.Ve kuşak kuşanur.Ve yemek yer.ve su içer.ve uyku uyur.Dediler.
Zira isa a.s da bu sıfatlar vardır.Ve ana dan doğdu.Ve melekaiye ile yahud taifesi dahi red olundu.Zira melkaiye taifesi isa a.s hak tealanın oğludur.
Ve Meryem hatunudur.Dediler.Ve Yahud taifesi Uzeyir a.s Hak tealanın oğludur dediler.Nitekim Kuranı Kerim de zikir olundu;
"Ve kaletil yahudi Uzeyir ıbnullahi "Yani Üzeyir.as Allahın oğludur.dediler."Ve galetinnasara al mesihu bnullahi "Melekaiye nasarası İsa.a.s Allahın oğludur.dediler.
Hak teala bunları red edup buyurdu:"mettahaze sahıbeten vela veleda"Yani hak teala hatun ve oğul kız evlad edinmedi.
Ve Abedeyi asnam taifesi melaike Hak teala nın kızlarıdır.Dediler.Hak teala bunların cümlesini redeup buyurdu:"Gul huvallahu ahad"Yanı Rasülüm Hak tealanın vasfından süal edenlere deki Allahu teala zatın da birdir.İnkısam kabül etmez."Allahussamed"Hak tealaya cümle kainat her halde muhtacdır. Cümle halk onun fukarasıdır.
"Lem yelid"Hak teala erkek ve kızı doğurmadı."Ve lem yuled"ve kendisi anadan doğmadı.Bunlar nasara ile abedeyi asnamı reddir.Nitekim mezhepleri zikir olundu.
"Velem yekun lehu kufuven ahad"Dahi bir şey Hak tealaya küfüv ve şerik ve nazir olmadı.Bu kelam müşrrikleri ve müşebbihe ve mücessimeleri reddir.
Ey akil nazar et:Musannıf merhum bu galil kelam ile bu kadar dvaifi muhtelifeyi batılenın reddine işaret eylei.
Ve Hak tealayı bunların akaidi batılesinden tenzihe edup itikadı hakk ehli imana beyan eyledi.Böylece noksan sıfatlar Hak teala hakkın da muhal olduğunu
beyan edup buyurdu.(Bu nesneler)yani giymek ve kuşak kuşanmak ve yemek yemek ve içmek ,uyumak ve doğmak ve doğurmak ve evret olmak ve oğul ve kız evladı olmak(Onda olmaz.)Hak teala da bu sıfatlar(ve olmak dahi mumkin değildir)Zira bu sıfatlar mahlukların sıfatlarıdır.Mezhep ehli dsünnet de Hak tealanın zatı celilesi ve sıfatı cemilesi sair zatlardan ve sıfatlardan bil kulliye mümtaz ve muğayirdir.Ve asla bir nesneye benzemez ve kainatın sıfatından ve ahvalinden munezzehdir.
Cuhuru Mutezile indin de haşa Hak teala zatı celilesi sair zatlar gibi olup vacibul vucud olmak vahi olmak ve alim olmak ve kadir olmak sıfatlarıyla fark olunur.Dediler.Ve Ebu Haşim mutezili sair zatlardan Hak teala Kuranı kerimin de farkı uluhiyet iyledir.deyu zuum ettiler.
Hak Teala Kuranı kerimin de buyurdu:se kemislihi şeyun"Yani Hak tealanın misli yoktur.
"Ley se kemislihi şeyun"Yani Hak tealanın misli yoktur.Misli olmak mümkun değildir.(gokte ve yerde değildir.Mekandan munezzehdir.)Zira Mekan diye şol Buudu mevhume dirler ki Cisim ona dahil olur.Hak teala cisim ve cismani olmaktan beridir.Mekan ve zaman onun şanına muhaldir.Ve cisimin havassından munezzehdir.
Musannıf Hak tealayı tenzih makkamında tafsil edup ve cihat isbat eyleyen taifeyi batılayı redetmekte ...ziyade ihtimam ve itikad hakkı tefhim için bastı kelam edup dedi..(Sağ da ve sol da ve önde ve ard da üst de ve alt da değildir.)Bunlara cihet ve taraflar denur.
Yani Hak teala bir kimsenin sağ tarafın da yahut soll tarafın da yahut ön,ard tarafında yahut üst tarafın da yahut alt tarafında değildir.Zira bu etrafı ecsamın hasasındandır.Hak teala cisim ve cismani olmaktan münezzehdir.Ve tarafda olmaktan dahi münezzehdir.Zahiriyyun taifesi Hak tealaya cihet isbat ettiler.
Hatta ibni Teymiye ve etbaı şöyle zuum ettiler ki Hak teala üst tarafda dır.Deyup..Üst taraf duaların kıblesidir.Hak teala üst tarafda olduğu için dua olundukta teveccüh ona olunur.dediler.Ve şeri Muhammedi Kaabeyi mukerreme Beytullah olduğunu isbat ve ve ibated de kıble olduğunu beyan ve teayin
ettiği gibi Hak teala dahi üst taraf da olduğunu beyan ve tayin eylemştir.Dediler.
Ehli sünnet indinde ibadetin ve duanın kıblesi Kaabeyi mükerreme dir.Hak teala cümle etraf da olmaktanve cihetden beri ve münezzehdir
Hak tealanın sağı ve solu,önü ve ardı üstü ve altı yoktur.Zira bunlar cisimde olur.Hak teala hakkın da muhaldirVe dahi musannıf .ra mucessime ve muşebbihe
ve hululiye taifelerini red eyleyup dedi.(Suretden)Yani insan ve ğayri mahluk suretinde olmaktan(ve renkden)yeşil yahut kırmızıveya ğayrı tarz da olmaktan
(Ve azadan)Baş ve dimağ ve kulak ve göz ve kaş ve çene ve ağız dil ve diş dudak,el ve kollar ve parmaklarve ayak ve baldır gibi nesnelerden munezzehdir.
Bu kelamla mucssime ve muşebbihe taifelerini red eyldi.Zira onlar suret ve aza isbat edup kimisi genç oğlan suretin de dir.kimisi kocamış kimse suretinde dir.
Kimisi yedi karışdır.Dediler.Nitekim yukarıda beyan olundu.
Ayatı Kuraniye de ve ehadisi Nebeviye de vaki olan muteşabhat "Errahmanu alel arşisteva"Vehuvel gahiru fevga ibadih"Yedullahi fevga eydihim"Ve ğayrileri gibileri
selefi salihin r.a tefsir etmeyup manayı muradını Hak tealanın ilimine havale edup muradını Allahu teala bilur.Dediler.Bu tarik tarikı eslemdir.
Nitekim Hak Teala buyurur;
"vema yalemu tevilehu illallah"Yani muteşabih olanların manayı maksudunu ancak Allah bilur.Yirmi dokuz sürenin evvelin de olan kelimeler ki Mesela;
Elif lam mim,kaf he ya ayın sad yasin ha mim,"ve ğayrileri muteşabihatdandır.Ve halef uleması zamanların da fırakı dalle mucessime ve müşebihe gibileri çok
olduğu icun muteşabihata zn tarikıyla münasib manalar ile tevil ettiler.Ehli dalali red ve müminlerin itikadlarını hıfz içun meselan yed kudret,ve nimet manasına
tefsir edup istivaya istila ve muhafaza manası verdiler.Bu tarikı ahkem dir.
Ve dahi malum ola ki buraya gelince ye dek muhaleftun lil havadis manasınadır.
(Varlığının evveli)ibtidası(Ve ahiri)nihayeti(Yoktur)varlık demekvucud manasına dır.Ve sıfatı nefsiye dir.Evveli olmamak kıdem sıfatının manasıdır.Ahiri olmamak beka sıfatının manasıdır.(varlığı kendindendir.Ğayriden değildir.)Musannıf r.a bu kelamı demeseydi guzel olurdu..yukarıdaki kelamından Hak tealanın Kadim ve Baki ve vacibul vucud olduğu malum olduydu..Bu kelama hacet yok idi..ve bu kelamdan bir yanlış nesne anlaşılur ki haşa Hak teala varlığını kendisi beyda etmiş anlanup vucudu sonradan arız olmuş manası hatıra geturur.Bu ise batıldır.Zira Hak tealanın varlığı ezelidir.Ve zatı celilesinin sıfatı nefsiyesidir.Vacibul vucuddur.
Eğer musannıf varlığı zatı celilesinin lazımıdır.Ve ezelidir.Zatından ayrılması muhaldir.Deseydi,guzel olurdu.
(Zatı şerifi bir hal üzre sabittir.)Bu kelam kıyamı binefsihi sıfatının manasıdırki kayim ve sabit olmakta mekana muhtaç değildir.
Hal demeyup zatı şerifesi devam üzre sabitdir.Deseydi güzel olurdu.Hal deyu arız nesneye derler.Musannıf r.a tenzihat da ihtimam ve hatıra gelen evham ve vesveseyi
bil kulliye defiçun bastı kelam edup insanın içerusune arız olan nesnelerden Hak tealayı tenzih eyledi.Ve dedi.(Hasta olmadan)